Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo (báo Hoa học trò, Thiếu niên tiền phong, Văn nghệ,…)
K
Khách
Hãy nhập câu hỏi của bạn vào đây, nếu là tài khoản VIP, bạn sẽ được ưu tiên trả lời.
Những câu hỏi liên quan
27 tháng 11 2018
wtf 2 thằng kia,cái kialaf câu hỏi trong sách bài tập ngữ văn 7 mà.có phải linh tinh đâu,trong ngữ văn 7 có học bài chơi chữ,xong người ta bảo hãy tìm những VD mà,hai người bị sao vậy
1 tháng 12 2018
I. Nội qui tham gia "Giúp tôi giải toán"
1. Không đưa câu hỏi linh tinh lên diễn đàn, chỉ đưa các bài mà mình không giải được hoặc các câu hỏi hay lên diễn đàn;
2. Không trả lời linh tinh, không phù hợp với nội dung câu hỏi trên diễn đàn.
3. Không "Đúng" vào các câu trả lời linh tinh nhằm gian lận điểm hỏi đáp.
Các bạn vi phạm 3 điều trên sẽ bị giáo viên của Online Math trừ hết điểm hỏi đáp, có thể bị khóa tài khoản hoặc bị cấm vĩnh viễn không đăng nhập vào trang web.
II. Cách nhận biết câu trả lời đúng
Trên diễn đàn có thể có rất nhiều bạn tham gia giải toán. Vậy câu trả lời nào là đúng và tin cậy được? Các bạn có thể nhận biết các câu trả lời đúng thông qua 6 cách sau đây:
1. Lời giải rõ ràng, hợp lý (vì nghĩ ra lời giải có thể khó nhưng rất dễ để nhận biết một lời giải có là hợp lý hay không. Chúng ta sẽ học được nhiều bài học từ các lời giải hay và hợp lý, kể cả các lời giải đó không đúng.)
2. Lời giải từ các giáo viên của Online Math có thể tin cậy được (chú ý: dấu hiệu để nhận biết Giáo viên của Online Math là các thành viên có gắn chứ "Quản lý" ở ngay sau tên thành viên.)
3. Lời giải có số bạn chọn "Đúng" càng nhiều thì càng tin cậy.
4. Người trả lời có điểm hỏi đáp càng cao thì độ tin cậy của lời giải sẽ càng cao.
5. Các bài có dòng chữ "Câu trả lời này đã được Online Math chọn" là các lời giải tin cậy được (vì đã được duyệt bởi các giáo viên của Online Math.)
6. Các lời giải do chính người đặt câu hỏi chọn cũng là các câu trả lời có thể tin cậy được.
HN
Sưu tầm một số cách chơi chữ trong sách báo( Báo Hoa học trò, Thiếu niên Tiền phong, Văn nghệ,.....)
1
26 tháng 11 2017
1. Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
(Bà Huyện Thanh Quan)
Cách chơi chữ dùng từ đồng âm.
2. Chàng cóc ơi! Chàng cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi
(Hồ Xuân Hương - Khóc Tổng Cóc)
Cách chơi chữ trong bài thơ này rất giống với cách chơi chữ trong bài thơ của Lê Quý Đôn: sử dụng từ đồng âm và từ gần nghĩa: cóc, bén, (nhái bén), nòng nọc, chuộc (chẫu chuộc), chàng (chẫu chàng) đều là họ hàng của cóc, ếch, nhái.
3. Chị Xuân đi chợ mùa hè
Mua cá thu về, chợ hãy còn đông.
Một câu thơ đủ cả 4 mùa, nhưng mùa xuân lại là tên cô gái: Xuân. Cá thu và chợ còn đông là những đồng âm khác nghĩa của từ mùa thu và mùa đông, người sáng tác đã khéo vận dụng tài tình.
4. Anh Hươu đi chợ Đồng Nai
Bước qua bến Nghé, ngồi nhai thịt bò
Đây cũng là câu thơ sử dụng cách chơi chữ dùng từ đồng âm. Đủ tên 4 con vật lớn: hươu, nai, nghé, bò. Hai địa danh được lấp ra phần sau (thành tố sau của một từ gồm hai thành tố) đồng âm với tên hai con vật nai và nghé
TT
1
17 tháng 12 2021
Tham khảo!
1. Nhớ nước đau lòng con quốc quốc
Thương nhà mỏi miệng cái gia gia.
(Bà Huyện Thanh Quan)
=> Cách chơi chữ dùng từ đồng âm.
2. Chàng cóc ơi! Chàng cóc ơi!
Thiếp bén duyên chàng có thế thôi.
Nòng nọc đứt đuôi từ đây nhé
Ngàn vàng khôn chuộc dấu bôi vôi
(Hồ Xuân Hương - Khóc Tổng Cóc)
=>Cách chơi chữ trong bài thơ này rất giống với cách chơi chữ trong bài thơ của Lê Quý Đôn: sử dụng từ đồng âm và từ gần nghĩa: cóc, bén, (nhái bén), nòng nọc, chuộc (chẫu chuộc), chàng (chẫu chàng) đều là họ hàng của cóc, ếch, nhái.
3. Chị Xuân đi chợ mùa hè
Mua cá thu về, chợ hãy còn đông.
=> Một câu thơ đủ cả 4 mùa, nhưng mùa xuân lại là tên cô gái: Xuân. Cá thu và chợ còn đông là những đồng âm khác nghĩa của từ mùa thu và mùa đông, người sáng tác đã khéo vận dụng tài tình.
4. Anh Hươu đi chợ Đồng Nai
Bước qua bến Nghé, ngồi nhai thịt bò
=> Đây cũng là câu thơ sử dụng cách chơi chữ dùng từ đồng âm. Đủ tên 4 con vật lớn: hươu, nai, nghé, bò. Hai địa danh được lấp ra phần sau (thành tố sau của một từ gồm hai thành tố) đồng âm với tên hai con vật nai và nghé.
NT
1
26 tháng 11 2017
Duyên duyên ý ý tình tình
Đây đây đó đó tình tình ta ta
Năm năm tháng tháng ngày ngày
Chờ chờ đợi đợi, rày rày mai mai.
Một trăm thứ dầu, dầu chi không ai thắp?
Một trăm thứ bắp, bắp chi không ai rang?
Một trăm thứ than, than chi không ai quạt?
Một trăm thứ bạc, bạc chi bán chẳng ai mua?
Trai nam nhi đối đặng, gái bốn mùa xin theo.
IT
1
12 tháng 12 2016
1. Chơi chữ bằng cách dùng từ trái nghĩa Các quan niệm về từ trái nghĩa đã được đưa ra cũng không hoàn toàn đồng nhất với nhau. Tuy vậy, nét chung được đề cập trong tất cả các quan niệm là: sự đối lập về nghĩa: từ trái nghĩa là những từ có ý nghĩa đối lập nhau trong mối quan hệ tương liên. Chúng khác nhau về ngữ âm và phản ánh những khái niệm tương phản về logic.
Chơi chữ bằng cách vận dụng từ trái nghĩa khá phổ biến trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao vừa làm cho hình thức diễn đạt đối xứng vừa nhấn mạnh nội dung diễn đạt:Lươn ngắn mà chê trạch dàiThờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm. Chạch là loại cá trông giống lươn cỡ nhỏ, thân ngắn. Thờn bơn là loại cá thân dẹt, miệng và mắt lệch lên phía trên đầu. Trai là loại động vật thân mềm, vỏ cứng, gồm hai mảnh, thường há ra như cái miệng. Với nghệ thuật chơi chữ để giễu nhại giống như kiểu: "Chuột chù chê khỉ rằng hôi/ Khỉ mới trả lời cả họ mày thơm" tác giả dân gian muốn châm biếm những người đem chủ quan của mình gán ghép cho người khác mà không thấy được mình cũng có khuyết điểm tương tự như thế, chả ai hơn ai, chả biết mèo nào cắn mỉu nào! Hoặc:Giày thừa, guốc thiếu mới xinhThói đời giàu trọng, khó khinh thấy buồn Gặp nhau trước lạ, sau quenGiữ cho trong ấm ngoài êm thuận hoà. Bánh cả thúng sao gọi là bánh ítTrầu cả khay sao dám gọi trầu không. Trong nhiều lời hát đối đáp, đặc biệt là trong câu đối thường có hiện tượng chơi chữ trái nghĩa. Câu đối của Nguyễn Công Trứ tả cảnh nghèo của một kẻ sĩ:Tối ba mươi nợ hỏi tít mù, co cẳng đạp thằng bần ra cửa.Sáng mồng một rượu say túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà. Công nợ rối canh tàn, ước những mười năm dồn lại một.Rượu chè tràn quy tị, trông cho ba bữa hóa ra mười. Hồ Xuân Hương cũng có câu đối Tết trào lộng: Tối ba mươi khép cánh càn khôn, đóng chặt lại kẻo ma vương đưa quỉ tớiSáng mồng một lỏng then tạo hóa, mở toang ra cho thiếu nữ rước xuân vào. 2. Chơi chữ bằng cách dùng các từ cùng thuộc trường từ vựng.Trường từ vựng là tập hợp những từ có nét chung về nghĩa. Nói đến kiểu chơi chữ này chắc chúng ta không thể quên được bài thơ Rắn đầu biếng học gắn liền với giai thoại về sự thông minh của Lê Quí Đôn ngay từ thưở nhỏ. Chuyện rằng: Một lần có một vị khách tới thăm quan nghè Lê Trọng Thứ. Đến đầu làng, thấy một lũ trẻ tồng ngồng tắm trong ao, vị khách hỏi thăm:
- Cháu nào biết nhà quan nghè Lê, chỉ đường cho ta.
Một thằng bé khoảng chừng 7, 8 tuổi, mặt mũi sáng sủa và láu lỉnh, cứ tồng ngồng như vậy trèo lên bờ, rồi hỏi:
- Cháu đố ông biết đây là chữ gì? Nói được cháu chỉ nhà cho.
Nói rồi, cậu bé dạng cả hai chân và hai tay ra, nhìn vào ông khách, trông đến tức cười. Vị khách thấy thằng bé ngộ nghĩnh và giỏi quá, bụng tấm tắc khen và trả lời:
- Thì là chữ đại chứ có gì mà phải đố! (大)
Thằng bé cười rộ lên, rồi nói:
- Là chữ thái, có thế mà không biết! 太
Thằng bé nói xong, hin hin mũi chế giễu vị khách, rồi không chỉ đường cho khách, cứ thế tồng ngồng chạy vào làng.
Vị khách, cuối cùng cũng tìm được nhà quan nghè Thứ. Khách kể chuyện cho chủ nghe và khen trẻ con trong làng quan nghè thông minh quá.
Một lát, ông nghè họ Lê gọi con mang trà ra. Khách sửng sốt:
- Vậy thì ra là thằng bé đố chữ tôi là con quan nghè.
Quan nghè Thứ rất đỗi ngạc nhiên, ông thét chú bé mang roi ra, nằm lên giường chịu đòn. Khách xin tha cho thằng bé và bảo cậu bé Lê Quý Đôn phải làm một bài thơ tạ tội với đề bài: “Rắn đầu biếng học”. Bé Đôn ngẫm nghĩ một lúc rồi đọc bài thơ vừa kịp nghĩ trong đầu: Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà!
Rắn đầu biếng học quyết không tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét, mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng lếu láo,
Lằn lưng chẳng khỏi vết roi da.
Từ nay Trâu , Lỗ xin siêng học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia!
Đầu đề ra có chữ rắn, ấy thế mà thằng bé đã tài tình cho tên từng loại rắn vào từng câu: rắn liu điu, rắn đầu, rắn hổ lửa, rắn mai gầm, rắn ráo, rắn thằn lằn, rắn hổ trâu, rắn hổ mang. Thơ lại hợp vần, đúng luật, ý tứ sâu xa và vươn tới, ví mình như Khổng Tử – Mạnh Tử (Từ nay Trâu Lỗ xin siêng học), lại vẫn là thơ đứa trẻ con, hứa với cha mẹ xin siêng học. Chơi chữ giỏi đến thế đúng là thần đồng. Còn đây là một bài ca dao vui:Con quạ nó ăn tầm bậy tầm bạ nó chết,Con diều xúc nếp làm chay,Tu hú đánh trống bảy ngày,Con bịp nó dậy, nó bày mâm ra.Con cuốc nó khóc u oa,Mẹ nó đi chợ đàng xa chưa về. Bài ca dao tập hợp những con chim sống trọng bụi quạ, diều, tu hú, bìm bịp, cuốc, cho mỗi con đóng vai trò thích hợp với đặc điểm của chúng: diều với quạ cùng loại nên đóng vai trò chính; tu hu đầu mùa hè hay kêu; bìm bịp thường hay ở trong bụi rậm, ít bay đi đêm, như người nội trợ; cuốc lủi trong bụi như tìm ai, tiếng kêu của nó sầu não như khóc như than. Đây là cách chơi chữ dùng các từ cùng trường nghĩa để khắc hoạ lên những bức tranh dân gian về một đám ma nghèo nhưng đầy đủ lễ thức. Vừa phản ảnh một phong tục ngày trước với nhiều màu sắc độc đáo nhưng cũng không giấu tính châm biếm sắc sảo. Cùng kiểu như vậy ta còn có thể gặp trong các bài ca dao tương tự: Cóc chết bỏ nhái mồ côi,Chẫu ngồi chẫu khóc :" Chàng ơi là chàng"Ễnh ương đánh lệnh đã vang,Tiền đâu mà trả nợ làng ngoé ơi! Tác giả dân gian tập hợp trong bài ca dao này các con vật cùng loài với cóc: nhái, chẫu chàng, ễnh ương, ngoé. "Chàng" trong câu câu ca trên vừa là con chẫu chàng vừa là đại từ chỉ người trong cặp đại từ nhân xưng cổ: chàng – nàng. Bài ca dao vừa chơi chữ bằng cách dùng từ đồng âm, vừa chơi chữ bằng cách dùng các từ cùng trường nghĩa. 3. Chơi chữ bằng cách vận dụng hiện tượng từ láy hoặc lặp từ : Từ láy là từ được cấu tạo theo phương thức láy, đó là phương thức hoà phối ngữ âm bằng cách lặp lại một bộ phận hay toàn bộ hình thức ngữ âm của tiếng gốc. Từ láy có những đặc trưng ngữ nghĩa riêng như giá trị biểu trưng, sắc thái hoá, chuyên biệt hoá về nghĩa. Mỗi từ láy chứa đựng trong mình một sự kiện rất tinh tế và sinh động về cảm thụ chủ quan, về cách đánh giá và thái độ của người nói trước sự vật và hiện tượng của đời sống xã hội, nó là “phương tiện tạo hình đắc lực của văn học nghệ thuật, đặc biệt là của thơ ca”.Chơi chữ bằng việc sử dụng từ láy xuất hiện khá nhiều trong ca dao; có khi tạo âm hưởng cho câu thơ: Con mèo, con mẻo, con meoAi dạy mày trèo, mà chẳng dạy tao? Hoặc như trong một tình cảnh khác, chơi chữ kiểu láy để thể hiện nét nghĩa gắn lết không muốn xa rời nhau của đôi nam nữ:Rau má là lá lan dây,Đã trót dan díu, ở đây đừng về.Rau má là lá lan thềĐã trót dan díu đừng về ở đây. Đó là cách chơi chữ láy quen thuộc trong lời ăn tiếng nói hằng ngày của dân gian mà dụng ý của nó nhiều khi cũng rất uyên thâm: Con kiến mà leo canh đaLeo phải cành cụt leo ra, leo vàoCon kiến mà leo cành đàoLeo phải cảnh cụt leo vào, leo ra. Chơi chữ lặp đi lặp lại như thế đã gợi nên cuộc sống quẩn quanh bế tắc không lối thoát của phận cái kiến, con ong ở xã hội ngày trước. Trong nhiều công trình nghiên cứu về Cung oán ngâm khúc, nhiều nhà nghiên cứu nhận thấy số từ láy trong tác phẩm này chiếm tỷ lệ khá cao. Nhiều đoạn, nhiều câu, số từ láy được sử dụng dày đặc: - … Tiếng thánh thót cung đàn thuý địchGiọng nỉ non ngón địch đan trì,Càng đàn, càng địch, càng mê,Càng gay gắt điệu, càng tê tái lòng !Mày ngài lẫn mặt rồng lồ lộ,Sắp song song đôi lứa nhân duyên, … Thơ Hồ Xuân Hương có rất nhiều từ láy. Đặc biệt là những từ láy gợi âm thanh: tỉ tì ti, hi ha, hu hơ, vo ve, thánh thót, long bong, lõm bõm…, những từ gợi cảm giác, xúc giác: xù xì, toen hoẻn, lam nham, lún phún…, những từ gợi tư thế vận động: cheo leo, vắt vẻo, lom khom, ngất nghểu, lăn lóc…những từ tượng thanh: lắc cắc, long bong, phập phòm, thánh thót, lõm bõm… được Bà Chúa Thơ Nôm sử dụng theo cách chơi chữ một cách tài tình. Chơi chữ bằng từ láy trong thơ Nguyễn Duy thực sự đã trở thành một hiện tượng gây chú ý. Cũng vẫn là những láy đôi, láy ba, láy tư mà ai cũng biết, nhưng khi đi vào thơ Nguyễn Duy, chúng dễ tạo nên một tiếng cười:“Xanh xanh đỏ đỏ bừng bừngTứng từng tưng tửng từng tưng đã đời” (Cung văn) “Ở đâu có những người conMang theo cái nõn nòn non lên rừng” (Gặp ma) “Áo trắng là áo trắng bay Thấp tha thấp thoáng tháng ngày mỏng manh” (Áo trắng má hồng).Từ láy vốn đã mang tính tượng thanh, tượng hình cao, Nguyễn Duy có lẽ lại cố tình nhạo, nhại đối tượng của mình bằng những từ láy có tính chất âm tính, có nghĩa tiêu cực hoặc có tính khẩu ngữ nên khi đọc, chúng ta có cảm giác nhà thơ đang “nghêu ngao hát ngọng nghẹo chơi”. Chuyện vui sau đây bao gồm nhiều vế đối minh họa cho cách kết hợp nhiều kiểu chơi chữ: lặp từ, láy từ, dùng từ đồng âm: Một đoàn thăm quan tới thăm địa đạo Củ Chi, thấy có tấm biển treo giải cho ai đối hay nhất câu “Cô gái củ chi chỉ ku hỏi củ chi”.
Anh thanh niên Cần Giờ nhanh nhảu: “Con trai Cần Giờ giơ cần hỏi Cần Giờ”.
Chị Hải Dương tiếp luôn: “Con gái Hải Dương hưởng giai ngoài Hải Dương”.
Em Hà Nội e thẹn: “Trai Hàng Chuối chuồi háng bảo Hàng Chuối”.
Cậu nhỏ Bắc Cạn: “Chàng trai Bắc Cạn bán kặk ở Bắc Cạn”.
Chú Hải Phòng đâu có kém cạnh: “Con trai Ðồ Sơn sơn đồ bán đồ sơn”.
Anh chàng dân miền Tây không kém: “Trai Cửu Long cõng lu bị lỏng cu”. Cuối cùng Một anh bộ đội mới xuất ngũ hô to: “Chàng trai Giải Phóng phỏng giái hô giải phóng ... !!!!” Ai đối được hay hơn không? 4. Chơi chữ bằng cách đảo ngược: a. Có khi là đảo ngược nội dung sự việc trong văn thơ để tạo tiếng cười hoặc có ý châm biếm mỉa mai:Bao giờ cho đến tháng baẾch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồngHùm nằm cho lợn liếm lôngMột chục quả hồng nuốt lão tám mươiNắm xôi nuốt bé lên mười,Con gà mâm rượu nuốt người lao đaoLươn nằm cho trúm bò vàoMột đàn cào cào đuổi bắt cá rôLúa mạ nhảy lên ăn bò,Cỏ năn, có lác rình mò bắt trâuGà con đuổi bắt diều hâu,Chim ri đuổi đánh vỡ đầu bồ nông. Tất cả các sự việc, các hành động và chủ thể tạo nên hành động trong bài ca dao trên đều ngược nghĩa so với hiện thực cuộc sống. Đều mà tác giả dân gian muốn gửi gắm ở đây có lẽ với hai dụng ý rõ rệt: vừa mua vui với chữ nghĩa, vừa muốn nói lên một sự bất công ngang trái trong xã hội ngày trước! b. Có khi trật tự cú pháp thay đổi kéo theo ngữ nghĩa thay đổi. Bài thơ“Chân tu” của Tú Quì theo lối Thuận nghịch độc là một ví dụ:
Bài đọc xuôi: Chân tu
Xôi chè kệ tụng niệm không không
Thiếp phận đành tu nỡ lấy chồng
Nồi bỏ tốc hương mùi rực rực
Tóc dài mau cạo chớ mong trông
Rồi lo muộn trễ công chuông mõ
Nỗi sợ e tàn tiếc trái bông
Thôi chẳng tục trần tơ vấn buộc
Ôi lòng phới nhẹ chuốc dường lông.
Bài đọc ngược: Hồi tục
Lông dường chuốc nhẹ phới lòng ôi
Buộc vấn tơ trần tục chẳng thôi
Bông trái tiếc tàn e nỗi sợ
Mõ chuông công trễ muộn lo rồi
Troong mong chớ cạo mau dài tóc
Rực rực mùi hương tốc bỏ nồi
Chồng lấy nỡ tu đành phận thiếp
Không không tụng niệm kệ chè xôi.
Điều thú vị ở bài thơ chính là sự đảo ngược trật tự chữ dẫn đến sự đảo ngược nội dung ý nghĩa. Đọc thuận là chân tu, nhưng đọc ngược lại là hồi tục. Kiểu chơi chữ này trước hết thể hiện khả năng dùng chữ tài tình, linh hoạt của cụ Tú, bên cạnh con chữ trong bài thơ còn thể hiện một triết lý: Theo đạo thì thanh, ngược đạo hóa tục. Người theo đạo nhưng làm trái đạo thì không còn là đạo nữa! (Phần này (10.b) sử dụng tư liệu của NguyễnHữu Vĩnh). c. Đảo ngược cú pháp để tạo những văn bản mới – phổ biến của kiểu chơi chữ này là lối làm thơ “Thuận nghịch độc” - đọc xuôi hay ngược cũng đều ra thơ – nhưng không nhất thiết là các bài thơ này trái ngược nội dung ý nghĩa nhau. Chẳng hạn bài thơ có 8 cách đọc sau đây: 1. Bài thơ gốc:Ta mến cảnh xuân ánh sáng ngờiThú vui thơ rượu chén đầy vơiHoa cài giậu trúc cành xanh biếc
Lá quyện hương xuân sắc thắm tươiQua lại khách chờ sông lặng sóng
Ngược xuôi thuyền đợi bến đông người
Xa ngân tiếng hát đàn trầm bổng
Tha thướt bóng ai mắt mỉm cười.
2. Đọc ngược từ dưới lên:Cười mỉm mắt ai bóng thướt tha
Bổng trầm đàn hát tiếng ngân xa
Người đông bến đợi thuyền xuôi ngược
Sóng lặng sông chờ khách lại qua
Tươi thắm sắc xuân hương quyện lá
Biếc xanh cành trúc giậu cài hoa
Vơi đầy chén rượu thơ vui thú
Ngời sáng ánh xuân cảnh mến ta.
Chơi chữ bằng cách vận dụng từ trái nghĩa khá phổ biến trong thành ngữ, tục ngữ, ca dao vừa làm cho hình thức diễn đạt đối xứng vừa nhấn mạnh nội dung diễn đạt:Lươn ngắn mà chê trạch dàiThờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm. Chạch là loại cá trông giống lươn cỡ nhỏ, thân ngắn. Thờn bơn là loại cá thân dẹt, miệng và mắt lệch lên phía trên đầu. Trai là loại động vật thân mềm, vỏ cứng, gồm hai mảnh, thường há ra như cái miệng. Với nghệ thuật chơi chữ để giễu nhại giống như kiểu: "Chuột chù chê khỉ rằng hôi/ Khỉ mới trả lời cả họ mày thơm" tác giả dân gian muốn châm biếm những người đem chủ quan của mình gán ghép cho người khác mà không thấy được mình cũng có khuyết điểm tương tự như thế, chả ai hơn ai, chả biết mèo nào cắn mỉu nào! Hoặc:Giày thừa, guốc thiếu mới xinhThói đời giàu trọng, khó khinh thấy buồn Gặp nhau trước lạ, sau quenGiữ cho trong ấm ngoài êm thuận hoà. Bánh cả thúng sao gọi là bánh ítTrầu cả khay sao dám gọi trầu không. Trong nhiều lời hát đối đáp, đặc biệt là trong câu đối thường có hiện tượng chơi chữ trái nghĩa. Câu đối của Nguyễn Công Trứ tả cảnh nghèo của một kẻ sĩ:Tối ba mươi nợ hỏi tít mù, co cẳng đạp thằng bần ra cửa.Sáng mồng một rượu say túy lúy, giơ tay bồng ông Phúc vào nhà. Công nợ rối canh tàn, ước những mười năm dồn lại một.Rượu chè tràn quy tị, trông cho ba bữa hóa ra mười. Hồ Xuân Hương cũng có câu đối Tết trào lộng: Tối ba mươi khép cánh càn khôn, đóng chặt lại kẻo ma vương đưa quỉ tớiSáng mồng một lỏng then tạo hóa, mở toang ra cho thiếu nữ rước xuân vào. 2. Chơi chữ bằng cách dùng các từ cùng thuộc trường từ vựng.Trường từ vựng là tập hợp những từ có nét chung về nghĩa. Nói đến kiểu chơi chữ này chắc chúng ta không thể quên được bài thơ Rắn đầu biếng học gắn liền với giai thoại về sự thông minh của Lê Quí Đôn ngay từ thưở nhỏ. Chuyện rằng: Một lần có một vị khách tới thăm quan nghè Lê Trọng Thứ. Đến đầu làng, thấy một lũ trẻ tồng ngồng tắm trong ao, vị khách hỏi thăm:
- Cháu nào biết nhà quan nghè Lê, chỉ đường cho ta.
Một thằng bé khoảng chừng 7, 8 tuổi, mặt mũi sáng sủa và láu lỉnh, cứ tồng ngồng như vậy trèo lên bờ, rồi hỏi:
- Cháu đố ông biết đây là chữ gì? Nói được cháu chỉ nhà cho.
Nói rồi, cậu bé dạng cả hai chân và hai tay ra, nhìn vào ông khách, trông đến tức cười. Vị khách thấy thằng bé ngộ nghĩnh và giỏi quá, bụng tấm tắc khen và trả lời:
- Thì là chữ đại chứ có gì mà phải đố! (大)
Thằng bé cười rộ lên, rồi nói:
- Là chữ thái, có thế mà không biết! 太
Thằng bé nói xong, hin hin mũi chế giễu vị khách, rồi không chỉ đường cho khách, cứ thế tồng ngồng chạy vào làng.
Vị khách, cuối cùng cũng tìm được nhà quan nghè Thứ. Khách kể chuyện cho chủ nghe và khen trẻ con trong làng quan nghè thông minh quá.
Một lát, ông nghè họ Lê gọi con mang trà ra. Khách sửng sốt:
- Vậy thì ra là thằng bé đố chữ tôi là con quan nghè.
Quan nghè Thứ rất đỗi ngạc nhiên, ông thét chú bé mang roi ra, nằm lên giường chịu đòn. Khách xin tha cho thằng bé và bảo cậu bé Lê Quý Đôn phải làm một bài thơ tạ tội với đề bài: “Rắn đầu biếng học”. Bé Đôn ngẫm nghĩ một lúc rồi đọc bài thơ vừa kịp nghĩ trong đầu: Chẳng phải liu điu vẫn giống nhà!
Rắn đầu biếng học quyết không tha.
Thẹn đèn hổ lửa đau lòng mẹ,
Nay thét, mai gầm rát cổ cha.
Ráo mép chỉ quen tuồng lếu láo,
Lằn lưng chẳng khỏi vết roi da.
Từ nay Trâu , Lỗ xin siêng học,
Kẻo hổ mang danh tiếng thế gia!
Đầu đề ra có chữ rắn, ấy thế mà thằng bé đã tài tình cho tên từng loại rắn vào từng câu: rắn liu điu, rắn đầu, rắn hổ lửa, rắn mai gầm, rắn ráo, rắn thằn lằn, rắn hổ trâu, rắn hổ mang. Thơ lại hợp vần, đúng luật, ý tứ sâu xa và vươn tới, ví mình như Khổng Tử – Mạnh Tử (Từ nay Trâu Lỗ xin siêng học), lại vẫn là thơ đứa trẻ con, hứa với cha mẹ xin siêng học. Chơi chữ giỏi đến thế đúng là thần đồng. Còn đây là một bài ca dao vui:Con quạ nó ăn tầm bậy tầm bạ nó chết,Con diều xúc nếp làm chay,Tu hú đánh trống bảy ngày,Con bịp nó dậy, nó bày mâm ra.Con cuốc nó khóc u oa,Mẹ nó đi chợ đàng xa chưa về. Bài ca dao tập hợp những con chim sống trọng bụi quạ, diều, tu hú, bìm bịp, cuốc, cho mỗi con đóng vai trò thích hợp với đặc điểm của chúng: diều với quạ cùng loại nên đóng vai trò chính; tu hu đầu mùa hè hay kêu; bìm bịp thường hay ở trong bụi rậm, ít bay đi đêm, như người nội trợ; cuốc lủi trong bụi như tìm ai, tiếng kêu của nó sầu não như khóc như than. Đây là cách chơi chữ dùng các từ cùng trường nghĩa để khắc hoạ lên những bức tranh dân gian về một đám ma nghèo nhưng đầy đủ lễ thức. Vừa phản ảnh một phong tục ngày trước với nhiều màu sắc độc đáo nhưng cũng không giấu tính châm biếm sắc sảo. Cùng kiểu như vậy ta còn có thể gặp trong các bài ca dao tương tự: Cóc chết bỏ nhái mồ côi,Chẫu ngồi chẫu khóc :" Chàng ơi là chàng"Ễnh ương đánh lệnh đã vang,Tiền đâu mà trả nợ làng ngoé ơi! Tác giả dân gian tập hợp trong bài ca dao này các con vật cùng loài với cóc: nhái, chẫu chàng, ễnh ương, ngoé. "Chàng" trong câu câu ca trên vừa là con chẫu chàng vừa là đại từ chỉ người trong cặp đại từ nhân xưng cổ: chàng – nàng. Bài ca dao vừa chơi chữ bằng cách dùng từ đồng âm, vừa chơi chữ bằng cách dùng các từ cùng trường nghĩa. 3. Chơi chữ bằng cách vận dụng hiện tượng từ láy hoặc lặp từ : Từ láy là từ được cấu tạo theo phương thức láy, đó là phương thức hoà phối ngữ âm bằng cách lặp lại một bộ phận hay toàn bộ hình thức ngữ âm của tiếng gốc. Từ láy có những đặc trưng ngữ nghĩa riêng như giá trị biểu trưng, sắc thái hoá, chuyên biệt hoá về nghĩa. Mỗi từ láy chứa đựng trong mình một sự kiện rất tinh tế và sinh động về cảm thụ chủ quan, về cách đánh giá và thái độ của người nói trước sự vật và hiện tượng của đời sống xã hội, nó là “phương tiện tạo hình đắc lực của văn học nghệ thuật, đặc biệt là của thơ ca”.Chơi chữ bằng việc sử dụng từ láy xuất hiện khá nhiều trong ca dao; có khi tạo âm hưởng cho câu thơ: Con mèo, con mẻo, con meoAi dạy mày trèo, mà chẳng dạy tao? Hoặc như trong một tình cảnh khác, chơi chữ kiểu láy để thể hiện nét nghĩa gắn lết không muốn xa rời nhau của đôi nam nữ:Rau má là lá lan dây,Đã trót dan díu, ở đây đừng về.Rau má là lá lan thềĐã trót dan díu đừng về ở đây. Đó là cách chơi chữ láy quen thuộc trong lời ăn tiếng nói hằng ngày của dân gian mà dụng ý của nó nhiều khi cũng rất uyên thâm: Con kiến mà leo canh đaLeo phải cành cụt leo ra, leo vàoCon kiến mà leo cành đàoLeo phải cảnh cụt leo vào, leo ra. Chơi chữ lặp đi lặp lại như thế đã gợi nên cuộc sống quẩn quanh bế tắc không lối thoát của phận cái kiến, con ong ở xã hội ngày trước. Trong nhiều công trình nghiên cứu về Cung oán ngâm khúc, nhiều nhà nghiên cứu nhận thấy số từ láy trong tác phẩm này chiếm tỷ lệ khá cao. Nhiều đoạn, nhiều câu, số từ láy được sử dụng dày đặc: - … Tiếng thánh thót cung đàn thuý địchGiọng nỉ non ngón địch đan trì,Càng đàn, càng địch, càng mê,Càng gay gắt điệu, càng tê tái lòng !Mày ngài lẫn mặt rồng lồ lộ,Sắp song song đôi lứa nhân duyên, … Thơ Hồ Xuân Hương có rất nhiều từ láy. Đặc biệt là những từ láy gợi âm thanh: tỉ tì ti, hi ha, hu hơ, vo ve, thánh thót, long bong, lõm bõm…, những từ gợi cảm giác, xúc giác: xù xì, toen hoẻn, lam nham, lún phún…, những từ gợi tư thế vận động: cheo leo, vắt vẻo, lom khom, ngất nghểu, lăn lóc…những từ tượng thanh: lắc cắc, long bong, phập phòm, thánh thót, lõm bõm… được Bà Chúa Thơ Nôm sử dụng theo cách chơi chữ một cách tài tình. Chơi chữ bằng từ láy trong thơ Nguyễn Duy thực sự đã trở thành một hiện tượng gây chú ý. Cũng vẫn là những láy đôi, láy ba, láy tư mà ai cũng biết, nhưng khi đi vào thơ Nguyễn Duy, chúng dễ tạo nên một tiếng cười:“Xanh xanh đỏ đỏ bừng bừngTứng từng tưng tửng từng tưng đã đời” (Cung văn) “Ở đâu có những người conMang theo cái nõn nòn non lên rừng” (Gặp ma) “Áo trắng là áo trắng bay Thấp tha thấp thoáng tháng ngày mỏng manh” (Áo trắng má hồng).Từ láy vốn đã mang tính tượng thanh, tượng hình cao, Nguyễn Duy có lẽ lại cố tình nhạo, nhại đối tượng của mình bằng những từ láy có tính chất âm tính, có nghĩa tiêu cực hoặc có tính khẩu ngữ nên khi đọc, chúng ta có cảm giác nhà thơ đang “nghêu ngao hát ngọng nghẹo chơi”. Chuyện vui sau đây bao gồm nhiều vế đối minh họa cho cách kết hợp nhiều kiểu chơi chữ: lặp từ, láy từ, dùng từ đồng âm: Một đoàn thăm quan tới thăm địa đạo Củ Chi, thấy có tấm biển treo giải cho ai đối hay nhất câu “Cô gái củ chi chỉ ku hỏi củ chi”.
Anh thanh niên Cần Giờ nhanh nhảu: “Con trai Cần Giờ giơ cần hỏi Cần Giờ”.
Chị Hải Dương tiếp luôn: “Con gái Hải Dương hưởng giai ngoài Hải Dương”.
Em Hà Nội e thẹn: “Trai Hàng Chuối chuồi háng bảo Hàng Chuối”.
Cậu nhỏ Bắc Cạn: “Chàng trai Bắc Cạn bán kặk ở Bắc Cạn”.
Chú Hải Phòng đâu có kém cạnh: “Con trai Ðồ Sơn sơn đồ bán đồ sơn”.
Anh chàng dân miền Tây không kém: “Trai Cửu Long cõng lu bị lỏng cu”. Cuối cùng Một anh bộ đội mới xuất ngũ hô to: “Chàng trai Giải Phóng phỏng giái hô giải phóng ... !!!!” Ai đối được hay hơn không? 4. Chơi chữ bằng cách đảo ngược: a. Có khi là đảo ngược nội dung sự việc trong văn thơ để tạo tiếng cười hoặc có ý châm biếm mỉa mai:Bao giờ cho đến tháng baẾch cắn cổ rắn tha ra ngoài đồngHùm nằm cho lợn liếm lôngMột chục quả hồng nuốt lão tám mươiNắm xôi nuốt bé lên mười,Con gà mâm rượu nuốt người lao đaoLươn nằm cho trúm bò vàoMột đàn cào cào đuổi bắt cá rôLúa mạ nhảy lên ăn bò,Cỏ năn, có lác rình mò bắt trâuGà con đuổi bắt diều hâu,Chim ri đuổi đánh vỡ đầu bồ nông. Tất cả các sự việc, các hành động và chủ thể tạo nên hành động trong bài ca dao trên đều ngược nghĩa so với hiện thực cuộc sống. Đều mà tác giả dân gian muốn gửi gắm ở đây có lẽ với hai dụng ý rõ rệt: vừa mua vui với chữ nghĩa, vừa muốn nói lên một sự bất công ngang trái trong xã hội ngày trước! b. Có khi trật tự cú pháp thay đổi kéo theo ngữ nghĩa thay đổi. Bài thơ“Chân tu” của Tú Quì theo lối Thuận nghịch độc là một ví dụ:
Bài đọc xuôi: Chân tu
Xôi chè kệ tụng niệm không không
Thiếp phận đành tu nỡ lấy chồng
Nồi bỏ tốc hương mùi rực rực
Tóc dài mau cạo chớ mong trông
Rồi lo muộn trễ công chuông mõ
Nỗi sợ e tàn tiếc trái bông
Thôi chẳng tục trần tơ vấn buộc
Ôi lòng phới nhẹ chuốc dường lông.
Bài đọc ngược: Hồi tục
Lông dường chuốc nhẹ phới lòng ôi
Buộc vấn tơ trần tục chẳng thôi
Bông trái tiếc tàn e nỗi sợ
Mõ chuông công trễ muộn lo rồi
Troong mong chớ cạo mau dài tóc
Rực rực mùi hương tốc bỏ nồi
Chồng lấy nỡ tu đành phận thiếp
Không không tụng niệm kệ chè xôi.
Điều thú vị ở bài thơ chính là sự đảo ngược trật tự chữ dẫn đến sự đảo ngược nội dung ý nghĩa. Đọc thuận là chân tu, nhưng đọc ngược lại là hồi tục. Kiểu chơi chữ này trước hết thể hiện khả năng dùng chữ tài tình, linh hoạt của cụ Tú, bên cạnh con chữ trong bài thơ còn thể hiện một triết lý: Theo đạo thì thanh, ngược đạo hóa tục. Người theo đạo nhưng làm trái đạo thì không còn là đạo nữa! (Phần này (10.b) sử dụng tư liệu của NguyễnHữu Vĩnh). c. Đảo ngược cú pháp để tạo những văn bản mới – phổ biến của kiểu chơi chữ này là lối làm thơ “Thuận nghịch độc” - đọc xuôi hay ngược cũng đều ra thơ – nhưng không nhất thiết là các bài thơ này trái ngược nội dung ý nghĩa nhau. Chẳng hạn bài thơ có 8 cách đọc sau đây: 1. Bài thơ gốc:Ta mến cảnh xuân ánh sáng ngờiThú vui thơ rượu chén đầy vơiHoa cài giậu trúc cành xanh biếc
Lá quyện hương xuân sắc thắm tươiQua lại khách chờ sông lặng sóng
Ngược xuôi thuyền đợi bến đông người
Xa ngân tiếng hát đàn trầm bổng
Tha thướt bóng ai mắt mỉm cười.
2. Đọc ngược từ dưới lên:Cười mỉm mắt ai bóng thướt tha
Bổng trầm đàn hát tiếng ngân xa
Người đông bến đợi thuyền xuôi ngược
Sóng lặng sông chờ khách lại qua
Tươi thắm sắc xuân hương quyện lá
Biếc xanh cành trúc giậu cài hoa
Vơi đầy chén rượu thơ vui thú
Ngời sáng ánh xuân cảnh mến ta.
QT
Quoc Tran Anh Le
Giáo viên
27 tháng 8 2023
Sưu tầm tài liệu qua sách, báo, tạp chí, ấn phẩm giới thiệu về các nghành, nghề.
Sưu tầm liệu qua internet, tìm hiểu ở một số trang có uy tín như Tổ chức ILo, website về lĩnh vực nghề nghiệp
Sưu tầm qua việc chia sẻ, trao đổi tài liệu từ các nhà tuyển dụng, các chuyên gia hướng nghiệp, bạn bè.
Nghề nghiệp đang phát triển và được trở thành xu hướng hiện nay bao gồm: công nghệ thông tin, bác sĩ,....
5 tháng 8 2023
Tham khảo:
Cuộc cách mạng Mỹ là cuộc chiến tranh giành độc lập của 13 thuộc địa ở Bắc Mỹ chống lại đế quốc Anh. Cuộc chiến diễn ra từ 1775 đến năm 1783, khởi đầu chỉ là cuộc giao tranh nhỏ giữa quân đội Anh và nhân dân thuộc địa có vũ trang ngày 19 tháng 4 năm 1775. Kết quả là thắng lợi của nghĩa quân, buộc Anh phải ký Hiệp định Paris 1783 rút quân khỏi Bắc Mỹ và 13 thuộc địa được độc lập. Cuốc chiến đấu có ý nghĩa to lớp, giúp giải phóng Bắc Mĩ khỏi chính quyền Anh, thành lập quốc gia tư sản, tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản. Không chỉ vậy, nó còn có ảnh hưởng đến phong trào đấu tranh giành độc lập của nhiều nước cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX, góp phần thúc đẩy cách mạng chống phong kiến ở châu Âu, phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc ở Á – Phi- La tinh.
+ Học trò là học trò con, tóc đỏ như son là con học trò
Tri huyện là tri huyện Thằng, ăn nói lằng nhằng là thằng tri huyện
+ Chủ báo, bảo chú cứ làm thơ
Kinh tế, kê tính rất chính xác