Question

[Nguyễn Khánh Hoàng Anh]

Trong cuốn Lý luận văn học( NXB Giáo dục, năm 2002), PGS. Trần Khánh Toàn viết:

“Để có những tác phẩm văn chương giá trị, nhà văn phải luôn luôn sáng mắt, sáng lòng để nhìn thấy cái hay, cái đẹp, cái mới, đồng thời nhìn thấy cái xấu, cái ác, cái lỗi thời; rồi từ đó đấu tranh không khoan nhượng để diệt trừ điều ác, bảo vệ và phát huy cái thiện”.

Anh,chị hiểu nhận định trên như thế nào? Hãy phân tích một số tác phẩm truyện làm sáng tỏ.

Answer 1

[TRAN LE THI]

Hiểu nhận định của PGS. Trần Khánh Toàn

Nhận định khẳng định sứ mệnh kép của nhà văn:

1. "Sáng mắt, sáng lòng": Nhà văn phải có tầm nhìn sắc bén và trái tim nhân hậu để phát hiện mọi vẻ đẹp, giá trị tiềm ẩn lẫn những góc khuất tăm tối của đời sống.
2. "Đấu tranh không khoan nhượng": Văn chương không chỉ phản ánh mà còn phải dấn thân, bênh vực cái thiện, lên án cái ác, góp phần cải tạo xã hội.

→ Văn học chân chính phải là "tấm gương soi đời" (Stendhal) và "cây búa đập vào bức tường thành" (Brecht).

---

Phân tích một số tác phẩm làm sáng tỏ

1. "Chí Phèo" (Nam Cao)

• Phát hiện cái đẹp:
• • Vẻ đẹp tiềm tàng trong tâm hồn Chí Phèo (khát khao lương thiện, tình yêu với Thị Nở).
  • Vẻ đẹp nhân văn của Thị Nở – người đàn bà xấu xí nhưng giàu tình thương.
• Phơi bày cái ác:
• • Bá Kiến – đại diện cho thế lực thống trị tàn bạo, biến con người thành "quỷ dữ".
  • Xã hội nông thôn phong kiến đầy định kiến, đẩy Chí vào bi kịch bị cự tuyệt quyền làm người.
    → Nam Cao đấu tranh cho nhân tính bằng cách vạch trần cơ chế tha hóa, đồng thời tin tưởng vào bản chất lương thiện của con người.

2. "Vợ nhặt" (Kim Lân)

• Cái đẹp trong tăm tối:
• • Tình người ấm áp giữa nạn đói (bà cụ Tứ nhường cơm, Tràng cưu mang vợ).
  • Khát vọng sống mãnh liệt của người lao động.
• Cái ác hiện hình:
• • Nạn đói 1945 do thực dân, phát xít gây ra, biến con người thành "bóng ma".
  • Sự hủy diệt nhân tính (cảnh xác người chết nằm la liệt).
    → Kim Lân bảo vệ cái thiện bằng cách cho thấy: dù trong cùng cực, tình yêu thương vẫn là cứu cánh.

3. "Hai đứa trẻ" (Thạch Lam)

• Cái đẹp mong manh:
• • Ánh sáng đoàn tàu – biểu tượng của hy vọng, khát vọng đổi đời.
  • Tâm hồn tinh tế của Liên trước vẻ đẹp bình dị (đom đóm, mùi đất ẩm).
• Cái xấu lặng lẽ:
• • Cuộc sống tù đọng, bế tắc của phố huyện nghèo.
  • Sự bất công khi con người bị mắc kẹt trong bóng tối.
    → Thạch Lam đấu tranh bằng lòng trắc ẩn, lay tỉnh ý thức về giá trị cuộc sống.

---

Kết luận

• Nhận định của PGS. Trần Khánh Toàn khẳng định tính chiến đấu của văn học. Các tác phẩm lớn đều là sự kết hợp giữa cái nhìn đa chiều và tư tưởng nhân văn.
• Qua phân tích, ta thấy: Nhà văn chân chính không chỉ miêu tả hiện thực mà còn gửi gắm thông điệp đạo đức, góp phần thay đổi nhận thức xã hội.
• THAM KHẢO

Answer 2

[Phạm Khánh Chi]

Nhận định của PGS. Trần Khánh Toàn nhấn mạnh vai trò của nhà văn là phải “sáng mắt, sáng lòng” để nhìn rõ cái hay, cái đẹp và cả cái xấu, cái ác trong cuộc sống. Nhà văn không chỉ phản ánh thực tế mà còn phải đấu tranh loại bỏ điều xấu, bảo vệ và phát huy cái thiện qua tác phẩm của mình.

Ví dụ, trong truyện ngắn “Lão Hạc” của Nam Cao, nhà văn thể hiện lòng thương cảm với người nông dân nghèo khổ và lên án xã hội bất công. Hay trong “Chiếc thuyền ngoài xa” của Nguyễn Minh Châu, tác phẩm vừa tôn vinh vẻ đẹp nghệ thuật vừa phê phán bạo lực gia đình.

Như vậy, nhà văn góp phần xây dựng xã hội tốt đẹp hơn bằng cách thể hiện và bảo vệ những giá trị nhân văn trong văn học.