Tìm các chi tiết tưởng tượng kì ảo trong văn bản sự tích thác trị an
đây là văn bản sự tích thác trị an để tham khảo:
Ngày xưa, ở vùng Đồng Nai, có một bộ tộc du mục thuộc dân tộc Châu Mạ1, chuyên sống
bằng nghề nương rẫy và săn bắt thú rừng. Đứng đầu bộ tộc này là tù trưởng Sora Đin, tuy
râu tóc đã bạc phơ nhưng trông ông còn rất khoẻ mạnh.
Sora Đina là con trai lớn của tù trưởng Sora Đin, được cha truyền nghề cung ná từ nhỏ
nên sớm trở thành tay thiện xạ2. Trong một ngày, Sora Đina có thể dễ dàng hạ hai con hổ.
Chàng còn có thể hạ được cả loài cá sấu hung dữ đã một thời gây khiếp sợ ở vùng giáp
sông Bé và sông Đồng Nai.
Lúc bấy giờ ở thượng nguồn sông Đồng Nai có
nàng Điểu Du là trưởng nữ của tù trưởng Điểu Lôi,
người Châu Ro3. Điểu Du say mê tập tành với chí
hướng nối nghiệp cha. Chính cô đã trừ được con
voi một ngà hung dữ ở vùng Đạt Bo. Tiếng thơm
bay xa. Tài thiện xạ của Sora Đina gây được sự cảm
mến trong lòng Điểu Du. Và Sora Đina cũng muốn
được gặp mặt người con gái nổi tiếng về tài phóng
lao ở miền thượng lưu con sông. [1]
Năm nọ, trời hạn hán, các con suối lớn
nhỏ đều khô cạn. Cả người lẫn thú đổ
xô ra sông tìm nước uống. Một hôm trời
chuyển động, mây đen chao đảo trên vòm
trời. Một chiếc xuồng độc mộc4 chở một
thiếu nữ tất tả xuôi mau vào bờ. Bỗng một
con cá sấu từ dưới nước nổi lên và đuổi
theo chiếc xuồng. Lập tức, hai mũi lao từ
tay Điểu Du phóng nhanh về phía con cá
sấu. Nó bị thương nên càng vẫy vùng lồng
lộn, há miệng định nuốt chửng cả chiếc
xuồng và người con gái. Trong cơn nguy
hiểm, may sao thuyền của Sora Đina vừa
kịp xuất hiện. Nhanh như chớp, chàng
bắn liền hai phát tên. Cá sấu trúng tên
chạy được một đoạn thì chìm nghỉm.
Sora Đina và Điểu Du quen nhau từ đó. Họ trở thành đôi bạn xuôi ngược dòng sông.
Dần dần, họ yêu nhau. Mối tình của hai người được Sora Đin và Điểu Lôi chấp thuận. Theo
phong tục hồi đó, trước ngày cưới, Sora Đina phải về ở rể bên đàng gái. Sora Đin cho con
trai mình chiếc tù và và căn dặn:
– Gặp trắc trở thì thổi tù và, sẽ có người đến giúp.
Sora Đina lên con ngựa trắng tiến về miền thượng lưu. Đi một đoạn đường, gặp con
suối cạn, Sora Đina phải dìu ngựa qua các gộp đá lởm chởm. Đột nhiên từ trên cây cổ thụ
có một con cọp xám phóng xuống ôm choàng
lấy Sora Đina.
Đó là một gã đàn ông đội lốt hổ. Nó vừa đánh
nhau với Sora Đina vừa hăm doạ:
– Thần hổ đây, tao sẽ giết mày vì mày có tội… [2]
Sora Đina nào phải tay vừa. “Thần hổ” bị đánh
ngã, bèn xông tới toan cướp ngựa. Con ngựa
trắng hí lanh lảnh chồm lên dữ dội, “thần hổ” bị ngựa đá, phóng nhanh vào rừng. Đi thêm
một đỗi ngắn, Sora Đina đã thấy Điểu Du ra đón chàng ở bìa rừng. Đàng xa, Điểu Lôi cũng
vừa tới.
Nhân lúc ngồi nghỉ, Sora Đina hỏi Điểu Du:
– Vùng này có hổ không em?
Điểu Du cười đáp:
– Thằng thầy mo1 Sang Mô đó. Nó bày trò hù doạ dân làng. Nó oán em lắm vì em
không ưng nó.
Thấy bóng Sang Mô loáng thoáng gần đây, Sora Đina lên tiếng:
– Mời anh Sang Mô đến uống rượu với chúng tôi.
Sang Mô đến, hắn trừng mắt nói với Sora Đina:
– Anh là kẻ xa lạ, đến đây để làm gì?
Một lát, hắn nhìn Sora Đina cười nham hiểm:
– Nghe nói anh nổi tiếng về tài thiện xạ. Vậy ta thách anh, nếu anh bắn trúng cái lá chót
trên cành cây ta đang cầm trên tay thì ta sẽ nhường Điểu Du cho anh.
Hắn bẻ một nhánh quýt rừng và giơ lên. Hắn vừa thách vừa lắc lắc bàn tay khiến nhánh
quýt run rẩy như gặp gió.
– Nào bắn đi!
Dừng một phút, Sora Đina quát lớn:
– Thần hổ coi đây!
Sang Mô giật mình, ngừng tay. Sora Đina bắn mũi tên xuyên qua chiếc lá chót. Mọi
người reo hò hoan hỉ.
Lễ cưới diễn ra trọng thể. Đâm trâu, mời rượu, múa hát,… Dân làng ca ngợi đôi trai gái
bằng tiếng hát và tiếng cồng chiêng1 vang dậy. Riêng Sang Mô tức tối, kiếm cách trả thù.
Năm sau, Điểu Du sinh được một bé trai. Ngày đứa bé ra đời, mưa tầm tã, Sang Mô
nhân đó tung tin: “Điểu Du sanh ra ma quỷ, rồi sẽ có nạn mất mùa đói kém!”. Do đồn
nhảm, Sang Mô bị Điểu Lôi gọi đến quở phạt. Hắn càng oán giận. Năm sau nữa, trong
một chuyến đi săn chung với Điểu Lôi, Sang Mô đã sát hại viên tù trưởng bằng một mũi
tên bắn lén sau lưng. Rồi hắn cùng với mười tên phản loạn khác kéo về suối Đạt Bo để
giết luôn vợ chồng Sora Đina. Canh hai đêm đó, ngôi nhà của vợ chồng Sora Đina bỗng
dưng bốc cháy. Sora Đina chỉ kịp hét lớn: “Có kẻ đốt nhà!”, rồi ẵm con cùng Điểu Du thoát
ra khỏi vùng lửa.
Cuộc xô xát diễn ra ác liệt. Mải lo che chở cho con, Sora Đina bị thất thế. Điểu Du sau
một lúc chống cự cũng bị Sang Mô bắt. Sora Đina xông tới cứu vợ, đứa con tuột khỏi tay
chàng văng xuống đất.
Bỗng một cái bóng mảnh mai lao nhanh đến và ôm lấy thằng bé chạy thoát vào rừng.
Người đó chính là Sang My, em gái Sang Mô. Sang Mô gào lên:
– Đuổi theo, trừ cho tiệt nòi! Cho dù là em gái
ta, cũng cứ bắn!
Tên bay vun vút. Sang Mô còn đốt cháy rừng
hòng ngăn cản em gái mình chạy thoát. [3]
Dù vậy, bóng con ngựa trắng của Sora Đina
chở Sang My trên lưng vẫn biến mất vào rừng. Tức
giận, Sang Mô nghiến răng trói chặt vợ chồng
Sora Đina quăng xuống một chiếc xuồng có chất
sẵn một thứ nhựa cây dễ cháy, rồi thả xuồng trôi
theo dòng nước chảy xiết. Sang Mô cho xuồng
chèo rượt theo và cứ nhắm vào xuồng của Sora
Đina buông những phát tên lửa. Đến một bậc
đá, xuồng bị cản lại. Sora Đina đã kịp tháo dây
trói và rút tù và ra thổi một hồi dài. [4]
Hàng trăm người ở miền hạ lưu nghe tiếng tù và liền đổ xô ra bờ sông, nhảy qua những
gộp đá, tiến tới chiếc xuồng đang bốc cháy ngùn ngụt. Mọi người ngậm ngùi trước cái
chết đau đớn của Sora Đina và Điểu Du. Vừa lúc ấy, con ngựa trắng chở Sang My và đứa
bé cũng chạy tới. Trên lưng Sang My có hai mũi tên cắm sâu. Nàng chỉ kịp trao đứa bé cho
ông già Sora Đin rồi ngã gục xuống ngựa. Sora Đin vuốt mắt Sang My.
– Ngàn đời tri ân nàng đã cứu cháu ta.
Còn con ngựa trắng thì ngóc đầu nhìn ra phía ngọn lửa đang bốc cháy. Không thấy
chủ, nó hí lên một tiếng dài buồn thảm rồi phóng mình xuống dòng thác xoáy.
Trong khi đó bà con đã bắt trói Sang Mô và mười tên phản loạn đem nộp cho Sora Đin.
Những tên nghe lời dụ dỗ mua chuộc của Sang Mô được Sora Đin xoá tội, còn Sang Mô
thì bị trói chặt vào chỗ nó gây ra tội ác. Tù trưởng Sora Đin giương ná và lắp một mũi tên ngắm vào Sang Mô. Mọi người hồi hộp chờ đợi.
Chợt Sora Đin hạ ná và hô to một tiếng “Pap”, rồi quẳng cái ná xuống dòng thác. Ông nói:
– Hận thù không nên nối tiếp bằng máu! Vì lòng tri ân đối với Sang My, ta tha chết cho
Sang Mô!
Sang Mô dập đầu lạy tạ Sora Đin rồi ôm xác Sang My bước xuống xuồng, nước mắt rơi
lã chã.
Từ đó, người trong vùng gọi thác này là thác Tri Ân, sau đọc trại thành Trị An.
a, nhà sàn b, suốt c, ruộng bậc thang
e, thuyền g, nương rẫy h, trâu bò