Viết văn bản nghị luận về một tác phẩm văn học (truyện thơ) hoặc một tác phẩm nghệ thuật (bài hát) (Phần 1) SVIP

I. Tri thức về kiểu bài

1. Kiểu bài

2. Yêu cầu

– Nội dung và hình thức:

– Bố cục

II. Ngữ liệu tham khảo

1. Ngữ liệu tham khảo 1

Giá trị nội dung, nghệ thuật của truyện thơ Trê Cóc

Trong các truyện thơ Nôm Việt Nam, Trê Cóc là tác phẩm khá đặc biệt ở cách sáng tạo nhân vật loài vật, mượn chuyện loài vật để nói chuyện con người, chuyện xã hội loài người.

Câu chuyện có thể tóm tắt như sau: Vợ chồng Cóc vốn ở gần bờ ao. Đến khi đẻ, vợ Cóc xuống ao sinh ra một đàn nòng nọc. Trê ở dưới ao thấy nòng nọc giống mình, bèn bắt cả đàn về nuôi. Khi Cóc trở lại, thấy Trê chiếm đoạt con mình, mới đem việc đến kiện ở cửa quan. Quan truyền giam Trê lại. Vợ Trê ở nhà đến nhờ Triều Đẩu gỡ tội cho chồng. Triều Đẩu giới thiệu vợ Trê đến tìm Lý Ngạnh, một thủ hạ am tường việc quan.

Lý Ngạnh lo lót lễ vật vào cáo quan để khiếu nại cho Trê. Quan cho sai nha đến tận nơi tra án. Trông thấy đàn nòng nọc, nha lại cho là con của Trê bèn về trình với quan. Quan liền ra lệnh thả Trê và bắt giam Cóc lại. Đến lượt vợ Cóc phải chạy lo cho chồng. Ếch giới thiệu cho vợ Cóc một thầy kiện trứ danh là Nhái Bén. Nhái Bén khuyên vợ Cóc cứ đợi đàn nòng nọc đứt đuôi tự nhiên sẽ về với mình, không cần phải kiện cáo gì cả. Quả nhiên ít lâu sau, khi ra bờ ao thì đàn cóc con theo mẹ về. Vợ Cóc cùng đàn con đến kêu oan. Trước chứng cứ rõ ràng, Trê phải thú tội và bị kết án "lưu tam thiên lí" (đày xa ba ngàn dặm). Vợ chồng Cóc thắng kiện trở về, một nhà vui sướng sum vầy.

Về nội dung, tư tưởng, tác giả đã thành công trong việc mượn chuyện loài vật để nói chuyện con người, chuyện của xã hội loài người. Quả thực vậy, dù là truyện về thế giới loài vật nhưng những việc kiện tụng, sai nha hạch dịch, quan lại quan liêu, đút lót,… thì lại là của xã hội loài người. Ngoài tính cách phúng thích về thời sự, truyện Trê Cóc còn có ý nghĩa về luân lí. Bởi tác giả đã phô bày lắm nét hủ bại và nực cười ở xã hội xưa, chung quanh những vụ kiện tụng trước cửa quan,... Ở mỗi trang truyện, người ta thấy trở đi trở lại những chữ "lo lót, lễ vật, lễ mọn, phí tổn". Chung quy thì chỉ người dân "vô phúc đáo tụng đình" là phải chịu thiệt hại, thua cũng thiệt mà được cũng thiệt.

Về hình thức nghệ thuật, truyện Trê Cóc đáng lưu ý ở lối xây dựng hình tượng phúng dụ giàu chất ngụ ngôn. Trước hết là trong việc chọn những con vật: Cóc xù xì, thô kệch giống như là những người dân chất phác, hiền lành. Trê nhẵn nhụi, trơn tru hay chui luồn, có thể tiêu biểu cho những người có nết láu lỉnh, hay làm việc mờ ám,… Bên cạnh đó, tác giả lại khéo cho những nhân vật ấy nói ra những lời của "người". Ngoài ra, thể thơ lục bát đã được tác giả khai thác hợp lí, cách kể chuyện bằng thơ cũng giúp cho truyện thêm hấp dẫn, linh hoạt,…

Tóm lại, từ cách chọn nhân vật, xây dựng tâm lí, dẫn cảnh, kể việc, đối thoại; tác giả đã có nhiều khéo léo. Đem những con vật để đóng vai người, đem tính nết ngôn ngữ của người để hoạt hoá những con vật; tác giả đã gây được một tấm tuồng đời xưa vừa vui, vừa thật, vừa linh hoạt và trào lộng mà lại có ý nghĩa châm biếm sâu xa.

Theo Phạm Thế Ngũ
(In trong Việt Nam văn học sử giản ước tân biên, tập hai,
NXB Đồng Tháp, 1997, tr. 82 – 83, 86 – 87)

2. Ngữ liệu tham khảo 2

Bài ca hi vọng của Văn Ký – những cánh chim chào đón tương lai

Nhạc sĩ Văn Ký (1928 – 2020) là tác giả của hơn bốn trăm ca khúc cách mạng, trữ tình quê hương, trong đó Bài ca hi vọng khơi gợi tinh thần yêu nước cả thời chiến lẫn thời bình.

Khi sáng tác nhạc phẩm năm 1958, nhạc sĩ vừa tròn ba mươi tuổi, trái tim trong sáng, giàu nhiệt huyết. Giữa bom đạn chiến tranh, ông vẽ bức tranh nên thơ với những chấm phá, ẩn dụ tài tình. Hình ảnh đàn chim bay giữa gió xuân về phương Nam vừa tạo ra sợi dây tình cảm kết nối giữa hai miền Nam – Bắc, vừa gieo hi vọng về một tương lai tươi sáng:

Từng đôi chim bay dứt tiếng ca rộn ràng

Cánh chim xao xuyến gió mùa xuân

Gửi lời chim yêu thương tới miền Nam quê hương

Nhắn rằng ta ngày đêm mong nhớ

Bài hát chỉ vẹn vẹn tám câu nhưng đi vào lòng người nhờ giai điệu, ca từ đẹp. Nhiều người nghe cho rằng "đôi chim bay" ngụ ý ca ngợi tình yêu son sắt, thuỷ chung thời chiến. Tuy nhiên, nhạc sĩ từng nói: "Khi sáng tác, tôi đặt mình vào một vị trí khác, không đơn thuần là tình cảm bình thường, tình yêu đôi lứa mà là cảm xúc tự nhiên bật lên, biến suy nghĩ của mình hướng đến những điều lớn lao, tươi đẹp của dân tộc mà ngay chính tôi cũng không hình dung được".

Vì vậy, ở đoạn sau, nhạc sĩ vẫn chọn hình ảnh đàn chim nhưng mang tâm thế khác. "Đàn chim bay cùng ta cất cánh" ngụ ý về bước chuyển mình của dân tộc, nhất định giành chiến thắng trong cuộc chiến tranh vệ quốc. Những hình ảnh "ánh sáng chân trời mới đang bừng chiếu", "gió, mưa, buồn thương và mây mù sẽ tan" vẽ ra tương lai tốt đẹp.

Ca khúc gắn liền tên tuổi các nghệ sĩ như: Trung Kiên, Lê Dung, Quang Thọ, Khánh Linh,... Tuy nhiên, nhạc sĩ Văn Ký tâm đắc nhất với bản thu đầu tiên của Khánh Vân.

Nhạc sĩ Văn Ký từng nói: "Các chiến sĩ yêu thích ca khúc bởi họ luôn tin tưởng vào tương lai, có niềm tin chiến thắng". Bản chép tay ca khúc cũng được lưu giữ tại Bảo tàng Cách mạng Việt Nam, như chứng nhân cho một thời hào hùng của dân tộc.

Theo Hà Thu
(https://vnexpress.net/bai-ca-hy-vong-tac-pham-de-doi-cua-nhac-si-van-ky-4182681.html)