Lý thuyết Bài 17. Vùng Tây Nguyên (phần 1) SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI LÃNH THỔ

- Diện tích: Hơn 54 nghìn km², chiếm 16,5% diện tích cả nước (2021).

- Gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.

Bản đồ vị trí các tỉnh thuộc vùng Tây Nguyên

- Vị trí tiếp giáp:

+ Phía Bắc và Đông: Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung,

+ Phía Nam: Đông Nam Bộ,

+ Phía Tây: Lào và Cam-pu-chia.

⇒ Ý nghĩa vị trí địa lí:

- Vị trí trung tâm và tiếp giáp nhiều khu vực, thuận lợi về kinh tế, chính trị, quốc phòng – an ninh.

- Đóng vai trò kết nối quan trọng với Đông Nam Á lục địa.

II. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN

1. Thế mạnh

a. Địa hình, đất đai

- Chủ yếu là các cao nguyên bậc thang bằng phẳng: Kon Tum, Pleiku, Đắk Lắk, Lâm Viên, Mơ Nông, Di Linh.

- Đất badan màu mỡ → thuận lợi phát triển cây công nghiệp, cây ăn quả và lâm nghiệp.

Cao nguyên đất đỏ badan ở Tây Nguyên

- Đất feralit đỏ vàng ở khối núi Kon Tum và khối núi cực Nam Trung Bộ → thích hợp trồng dược liệu.

b. Khí hậu:

- Có tính chất cận xích đạo, phân hóa rõ mùa mưa – mùa khô.

- Mùa khô kéo dài từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau → thuận lợi cho phơi, sấy nông sản.

- Phân hóa theo độ cao: Khí hậu mát mẻ ở một số nơi → thích hợp trồng chè, dược liệu, phát triển du lịch nghỉ dưỡng.

c. Nguồn nước:

- Nơi bắt nguồn nhiều con sông lớn: Sê San, Srêpôk, sông Ba, sông Đồng Nai.

→ Tiềm năng thuỷ điện rất lớn, đứng thứ hai cả nước.

- Có nhiều hồ chứa tự nhiên và nhân tạo (Ialy, Lắk,...) → cung cấp nước mùa khô, điều tiết dòng chảy.

Hồ thủy điện Ialy (Gia Lai)

- Nguồn nước ngầm khá phong phú, quan trọng với sinh hoạt và sản xuất.

d. Khoáng sản:

- Bô-xít là khoáng sản quan trọng nhất, trữ lượng hơn 8,2 tỉ tấn.

- Tập trung ở Đắk Nông, Lâm Đồng, Gia Lai.

e. Sinh vật:

- Rừng phong phú, chiếm 45% trữ lượng gỗ cả nước, đa dạng sinh học cao.

- Có nhiều gỗ quý (cẩm lai, trắc, pơ mu,...) và động vật hoang dã quý hiếm (voi, bò tót,...).

→ Tiềm năng phát triển du lịch sinh thái lớn với các khu bảo tồn, vườn quốc gia, cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ.

2. Hạn chế

- Mùa khô kéo dài → thiếu nước sản xuất, sinh hoạt, dễ gây cháy rừng.

- Nguồn nước ngầm khai thác khó vì nằm sâu, gián đoạn.

Nguồn nước ngầm ở Tây Nguyên suy giảm không ngừng

- Đất bị suy thoái, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cây trồng.

III. DÂN CƯ, VĂN HOÁ VÙNG TÂY NGUYÊN

1. Dân cư

* Quy mô dân số và tốc độ tăng dân số (năm 2021):

- Tổng dân số: Khoảng 6 triệu người.

- Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên: 1,25%, cao hơn trung bình cả nước (0,93%).

* Phân bố dân cư:

- Tây Nguyên là vùng thưa dân nhất cả nước, mật độ trung bình là 111 người/km².

+ Đắk Lắk: Có mật độ dân số cao nhất vùng – 146 người/km².

+ Kon Tum: Có mật độ thấp nhất vùng – 59 người/km².

- Hơn 71% dân cư sống ở nông thôn (năm 2021).

* Thành phần dân tộc:

- Là vùng có nhiều dân tộc sinh sống nhất nước ta.

- Gồm các dân tộc: Ê-đê, Ba na, Gia-rai, Cơ-ho, Kinh, H'Mông,...

2. Văn hóa

* Đặc điểm chung:

- Tây Nguyên là vùng có nền văn hoá đa dạng, độc đáo.

- Gắn liền với thiên nhiên, đời sống cộng đồng và tín ngưỡng dân gian.

* Di sản văn hoá tiêu biểu:

- Không gian văn hoá Cồng chiêng Tây Nguyên:

Lễ hội Cồng chiêng Tây Nguyên

+ Là di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại (UNESCO công nhận năm 2005).

+ Gắn với các dân tộc như: Ba na, Ê-đê, M’nông, Gia-rai, Cơ-ho,...

- Các lễ hội truyền thống: Lễ hội Đua Voi, Lễ hội Cơm Mới,…

* Kiến trúc – Tín ngưỡng:

+ Nhà Rông, nhà Dài: Nơi sinh hoạt cộng đồng, tổ chức lễ hội và sinh hoạt tín ngưỡng.

Nhà Rông ở Tây Nguyên

+ Gắn với giá trị truyền thống và tâm linh.

* Nhạc cụ truyền thống:

- Phong phú và độc đáo: Cồng, chiêng, đàn đá, đàn T’rưng, tù và,…

* Lối sống và giá trị văn hoá:

- Đồng bào có kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp và truyền thống đoàn kết cộng đồng.

- Ngày nay, tiếp tục đoàn kết với các dân tộc cả nước, xây dựng vùng Tây Nguyên phát triển bền vững.

* Bảo tồn và phát huy văn hoá:

- Văn hoá Tây Nguyên ngày càng được quan tâm bảo tồn.

→ Cần giữ gìn và phát huy các giá trị văn hoá truyền thống tốt đẹp.