Bài 9. Khí quyển, các yếu tố khí hậu (phần 1) SVIP

1. Khái niệm khí quyển

a. Khái niệm

Khí quyển là lớp không khí bao quanh Trái Đất, luôn chịu tác động từ các yếu tố vũ trụ, trước hết từ Mặt Trời.

b. Thành phần

Khí quyển gồm hỗn hợp các chất khí:

- Nitơ (N₂): 78,1%.

- Ôxi (O₂): 20,9%.

- Các chất khí khác: Argon, CO₂, hơi nước,...

- Ngoài ra còn có bụi và các tạp chất khác.

Thành phần của khí quyển

c. Cấu trúc:

Khí quyển chia làm 5 tầng theo độ cao:

- Tầng đối lưu (quan trọng nhất) – nơi xảy ra các hiện tượng thời tiết, mưa, gió,...

- Tầng bình lưu.

- Tầng giữa.

- Tầng nhiệt.

- Tầng khuếch tán.

Các tầng của khí quyển

d. Các khối khí

Tùy vào nguồn gốc hình thành, khí quyển chia thành các khối khí:

- Khối khí cực (A): Rất lạnh.

- Khối khí ôn đới (P): Lạnh.

- Khối khí chí tuyến (T): Nóng.

- Khối khí xích đạo (E): Nóng ẩm.

2. Nhiệt độ không khí

a. Nhiệt độ phân bố theo vĩ độ

- Nhiệt độ giảm dần từ Xích đạo về hai cực → hình thành các vòng đai nhiệt:

🔥 Vòng đai nóng → 🍃 ôn hòa → ❄️ lạnh → 🧊 băng giá vĩnh cửu.

- Ranh giới giữa các vòng đai dựa vào các đường đẳng nhiệt trung bình năm 20⁰C và đường đẳng nhiệt 10⁰C, 0⁰C của tháng nóng nhất.

b. Nhiệt độ phân bố theo lục địa và đại dương

- Do bề mặt đất nhận nhiệt nhanh hơn, tỏa nhiệt nhanh hơn bề mặt nước:

+ Mùa hè: Lục địa nóng hơn đại dương.

+ Mùa đông: Lục địa lạnh hơn.

+ Biên độ nhiệt cao hơn khi ở sâu trong lục địa, thấp hơn gần biển.

- Các nơi có nhiệt độ cao hoặc thấp nhất đều nằm trên lục địa:

+ Xa-ha-ra: Nhiệt độ trung bình năm cao nhất (~40°C).

Hoang mạc Xa-ha-ra

+ Nam Cực: Thấp nhất, có nơi tới –57°C.

- Nhiệt độ còn có sự khác nhau giữa bờ tây và bờ đông của lục địa, do ảnh hưởng của dòng biển nóng và dòng biển lạnh.

c. Nhiệt độ phân bố theo địa hình

- Trong tầng đối lưu, càng cao càng lạnh: Trung bình giảm 0,6°C/100m.

- Nhiệt độ còn phụ thuộc vào độ dốc và hướng sườn núi (sườn đón nắng sẽ ấm hơn sườn khuất nắng).