Bài 25. Công nghệ trồng cây không dùng đất tiết 1 SVIP

I. KHÁI NIỆM VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA KĨ THUẬT TRỒNG CÂY KHÔNG DÙNG ĐẤT

1. Khái niệm

- Là kĩ thuật trồng cây hiện đại, không sử dụng đất.

- Cây được trồng trên hệ thống thủy canh hoặc khí canh.

2. Cơ sở khoa học

- Cây cần nước, dinh dưỡng, ánh sáng, không khí để phát triển.

- Đất cung cấp chất dinh dưỡng và giữ ẩm nhưng có thể thay thế bằng dung dịch dinh dưỡng.

- Dung dịch giúp cung cấp nước và chất dinh dưỡng, đồng thời sử dụng giá thể để giữ cây.

a. Dung dịch dinh dưỡng

- Dung dịch chứa các chất khoáng thiết yếu cho cây.

- Tùy vào loại cây và giai đoạn sinh trưởng, dung dịch được điều chỉnh thành phần và liều lượng, đảm bảo pH phù hợp.

b. Giá thể

- Giá thể có tác dụng chính là cố định cây, giúp cây đứng vững.

- Bên cạnh đó, giá thể còn có tác dụng:

+ Giúp cây giữ ẩm và tạo độ thoáng khí.

+ Hỗ trợ tối đa cho sự phát triển của rễ cây,... 

II. MỘT SỐ HỆ THỐNG TRỒNG CÂY KHÔNG DÙNG ĐẤT

1. Kĩ thuật thủy canh

a. Giới thiệu chung

✽ Khái niệm:

- Trồng cây không dùng đất, cây được trồng trong dung dịch dinh dưỡng.

- Tùy hệ thống, toàn bộ hoặc một phần rễ cây ngâm trong dung dịch dinh dưỡng.

✽ Ưu và nhược điểm của kĩ thuật thủy canh:

- Ưu điểm:

+ Kiểm soát tốt dinh dưỡng giúp cây sinh trưởng, phát triển tối ưu.

+ Không cần đất → phù hợp triển khai ở đảo, vùng cát, vùng khô hạn.

+ Năng suất cao, thời gian trồng ngắn.

+ Giảm phân bón, thuốc hóa học → an toàn hơn, ít ô nhiễm môi trường.

- Nhược điểm:

+ Chỉ hiệu quả cao với rau, quả ngắn ngày; khó áp dụng cho cây lương thực, cây ăn quả lâu năm.

+ Vốn đầu tư ban đầu cao, đặc biệt với mô hình quy mô lớn.

+ Yêu cầu trình độ chuyên môn, kĩ thuật cao để vận hành hiệu quả.

+ Gây trở ngại cho việc mở rộng phương pháp thủy canh trên diện rộng.

b. Cấu trúc cơ bản và nguyên lí hoạt động

✽ Cấu trúc cơ bản:

- Bể/thùng chứa dung dịch dinh dưỡng:

+ Là nơi chứa dung dịch cung cấp dinh dưỡng cho cây.

- Máng trồng cây:

+ Bộ phận đỡ cây.

+ Cây được giữ đứng bằng rọ đỡ hoặc vật liệu nhẹ.

+ Có thể thêm giá thể xung quanh để cố định.

✽ Nguyên lí hoạt động:

- Hệ thống thủy canh không hồi lưu (thủy canh tĩnh):

+ Dung dịch dinh dưỡng đặt trong thùng, hộp hoặc vật chứa cách nhiệt.

+ Dung dịch được bổ sung khi cần, từ lúc trồng đến khi thu hoạch.

+ Không tuần hoàn lại dung dịch sau khi sử dụng.

+ Ưu điểm:

• Chi phí đầu tư thấp.
• Cấu trúc đơn giản, dễ triển khai.
• Đang được ứng dụng rộng rãi ở Việt Nam.

+ Nhược điểm:

• Sau một thời gian trồng, dung dịch dinh dưỡng thiếu oxy, thiếu dinh dưỡng, pH giảm.
• Cần thường xuyên sục khí, bổ sung dinh dưỡng và điều chỉnh pH.

- Hệ thống thủy canh hồi lưu (thủy canh động):

+ Thiết kế gồm thùng chứa và các khay trồng cây.

+ Dung dịch dinh dưỡng được bơm tuần hoàn liên tục từ thùng chứa đến khay trồng.

+ Dung dịch đi qua rễ cây, phần dư thừa được thu hồi về thùng chứa ban đầu.

+ Quá trình diễn ra liên tục, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng đều đặn.

+ Ưu điểm:

• Tiết kiệm thời gian chăm sóc.
• Năng suất cây trồng cao.
• Linh hoạt, áp dụng được cho nhiều quy mô: từ hộ gia đình đến trang trại, công nghiệp.

+ Nhược điểm:

• Chi phí đầu tư thiết bị cao.
• Hệ thống phức tạp, đòi hỏi kĩ thuật lắp đặt.