Bài 17. Vùng Tây Nguyên (phần 1) SVIP

1. Vị trí địa lí và phạm vi lãnh thổ

- Diện tích: hơn 54 nghìn km² (16,5% diện tích cả nước)

- Gồm 5 tỉnh: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng.

- Tiếp giáp: Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung, Đông Nam Bộ và hai nước Lào, Cam-pu-chia.

⇒ Vị trí chiến lược quan trọng về kinh tế, chính trị, quốc phòng an ninh; thuận lợi giao thương với các vùng trong nước và kết nối với các nước Đông Nam Á lục địa.

2. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên

a. Thế mạnh

* Địa hình và đất:

- Chủ yếu là các cao nguyên có độ cao khác nhau (Kon Tum, PleiKu, Đắk Lắk, Lâm Viên, Mơ Nông, Di Linh).

- Các cao nguyên có bề mặt xếp tầng, tương đối bằng phẳng.

- Đất badan màu mỡ.

⇒ Quy hoạch các vùng chuyên canh cây công nghiệp và cây ăn quả, phát triển lâm nghiệp.

- Khối núi Kon Tum và khối núi cực Nam Trung Bộ có đất feralit đỏ vàng ⇒ trồng dược liệu.

* Khí hậu:

- Tính chất cận xích đạo, phân hóa rõ rệt thành mùa mưa và mùa khô (Mùa khô kéo dài từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 năm sau) ⇒ phát triển cây trồng nhiệt đới, thuận lợi phơi, sấy nông sản.

- Có sự phân hóa theo độ cao, một số khu vực có khí hậu mát mẻ ⇒ trồng cây cận nhiệt (chè, dược liệu,...) và phát triển du lịch.

* Nguồn nước:

- Nhiều con sông lớn như Sê San, Srêpôk, sông Ba và sông Đồng Nai.

- Sông chảy qua các bậc địa hình tạo tiềm năng thủy điện (trữ năng thủy điện lớn thứ hai cả nước).

- Các hồ tự nhiên và nhân tạo (Ialy, Lắk,...) có khả năng tích trữ nước, điều tiết dòng chảy, cung cấp nước vào mùa khô. 

- Nguồn nước ngầm khá phong phú, đóng vai trò quan trọng đối với sinh hoạt và sản xuất, nhất là trong mùa khô.

* Khoáng sản: Bô-xít có trữ lượng lớn nhất cả nước (hơn 8,2 tỉ tấn), tập trung ở Đắk Nông, Lâm Đồng và Gia Lai.

* Sinh vật:

- Tài nguyên rừng phong phú, trữ lượng lớn, tính đa dạng sinh học cao.

- Nhiều loại gỗ quý (cẩm lai, gụ, mật,...) và hệ động vật hoang dã phong phú với nhiều loài quý hiếm có ý nghĩa lớn về mặt khoa học và kinh tế.

- Cảnh quan thiên nhiên độc đáo, hùng vĩ kết hợp với các khu bảo tồn, vườn quốc gia.

⇒ Thế mạnh để phát triển du lịch sinh thái.

b. Hạn chế

- Mùa khô kéo dài ⇒ nguy cơ thiếu nước sản xuất, sinh hoạt và cháy rừng.

- Nước ngầm nằm sâu và suy giảm trữ lượng ⇒ khó khai thác.

- Đất bị suy thoái ảnh hưởng đến năng suất, chất lượng cây trồng.

3. Dân cư, văn hóa

a. Dân cư

- Dân số: khoảng 6 triệu người.

- Tỉ lệ tăng dân số tự nhiên: 1,25% (cao hơn mức trung bình cả nước).

- Mật độ dân số toàn vùng: 111 người/km² (thưa dân nhất cả nước).

- Tỉnh có mật độ dân số cao nhất: Đắk Lắk (146 người/km²).

- Tỉnh có mật độ dân số thấp nhất: Kon Tum (59 người/km²).

- Dân cư sinh sống chủ yếu ở nông thôn (hơn 71% tổng số dân).

- Có nhiều thành phần dân tộc nhất nước: Ê-đê, Ba-na, Gia-rai, Cơ-ho, Kinh, HMông,...

b. Văn hóa

- Văn hóa đa dạng, độc đáo với nhiều di sản vật thể, phi vật thể (Không gian văn hóa Cồng chiêng Tây Nguyên, các lễ hội truyền thống: Đua Voi, Cơm Mới,...).

- Kiến trúc đặc trưng: nhà Rông, nhà Dài là nơi sinh hoạt tín ngưỡng, diễn ra các lễ hội và lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.

- Nhiều loại nhạc cụ độc đáo: cồng, chiêng, đàn đá, đàn t'rưng, tù và,...

- Người dân có kinh nghiệm sản xuất nông, lâm nghiệp; có truyền thống đoàn kết.

- Ngày nay, đồng bào Tây Nguyên không ngừng củng cố khối đại đoàn kết dân tộc, tạo cơ sở nền tảng để ổn định và phát triển Tây Nguyên bền vững.

- Văn hóa Tây Nguyên ngày càng đa dạng do tiếp thu các yếu tố văn hóa mới vừa bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp.