Truyện ngắn “Hương Ổi” gợi lên những cảm xúc bồi hồi, xao xuyến khi tác giả khéo léo xây dựng mùi hương ổi như một biểu tượng đầy tinh tế của tình yêu, kỷ niệm và sự nối tiếp giữa các thế hệ. Thông qua đó, truyện không chỉ kể về tình yêu đầu đầy tiếc nuối mà còn nhấn mạnh giá trị thiêng liêng của những điều xưa cũ còn in dấu trong lòng người.

Mùi “hương ổi” xuất hiện xuyên suốt câu chuyện, gắn liền với kỷ niệm về một mối tình không thành giữa cha của nhân vật “tôi” và mẹ của cô Ngân. Đó là mùi hương của mùa thu, của tuổi trẻ đầy mộng mơ và trong sáng. Nhưng tình yêu ấy đã không thể đi đến bến bờ hạnh phúc bởi định kiến xã hội về hoàn cảnh giàu nghèo và sự chia cắt gia đình. Chi tiết này gợi lên nỗi buồn man mác nhưng cũng thật đẹp, bởi tình yêu ấy dù không trọn vẹn vẫn để lại trong lòng nhân vật người cha một dư vị ngọt ngào không thể phai mờ.

Bức tường được dựng lên giữa hai gia đình cũng mang nhiều ý nghĩa biểu tượng. Đó là rào cản vô hình nhưng hữu thực ngăn cách hai con người yêu nhau, đại diện cho những định kiến cũ kỹ đã tước đoạt tình yêu chân thành. Dù vậy, hương ổi vẫn bay qua bức tường, thể hiện tình yêu và ký ức vẫn tồn tại, bất chấp mọi trở ngại. Điều này cũng gợi nhắc rằng những điều đẹp đẽ, thiêng liêng luôn vượt lên hoàn cảnh, thời gian và sự chia lìa.

Nhân vật cô Ngân – thế hệ sau – xuất hiện như một sự nối tiếp và khôi phục ký ức đã mất. Hành động của cô khi “ươm giống cũ trồng mới” không chỉ đơn thuần là trồng lại cây ổi mà còn là biểu tượng của sự kết nối giữa quá khứ và hiện tại. Hương ổi và trái ổi mùa đầu chính là kết quả của sự trân trọng quá khứ, như một cách làm sống lại những điều tưởng như đã lãng quên. Hành động này mang ý nghĩa tri ân và tiếp nối, đồng thời mở ra niềm hy vọng về sự hòa giải và hàn gắn những gì đã chia cắt.

Hình ảnh cha của nhân vật “tôi” nhấm nháp trái ổi cuối truyện càng làm nổi bật giá trị của kỷ niệm và tình cảm xưa. Dù “răng ông đã yếu”, ông vẫn nếm trái ổi “chín mềm”, như một cách nhẹ nhàng hưởng lại hương vị của tình yêu và thanh xuân đã qua. Trái ổi không chỉ là quả ngọt từ cây mới trồng, mà còn là trái ngọt của ký ức, như một niềm an ủi cho người cha trong những năm tháng cuối đời.

Truyện ngắn “Hương Ổi” được viết với giọng văn nhẹ nhàng, đầy chất trữ tình, thể hiện rõ nỗi niềm bâng khuâng trước sự giao thoa giữa quá khứ và hiện tại. Tác giả đã thành công trong việc sử dụng mùi hương ổi như một biểu tượng gợi nhớ tình yêu đẹp nhưng đầy tiếc nuối. Tác phẩm gửi gắm thông điệp về sự trân trọng quá khứ và những giá trị tinh thần mà thời gian không thể xóa nhòa. Từ đó, người đọc nhận ra rằng những ký ức đẹp đẽ sẽ luôn sống mãi, được truyền lại và nâng niu qua bao thế hệ.

Vẻ đẹp của nhân vật nữ trong văn học trung đại Việt Nam thể hiện qua những phẩm chất cao quý và đức hy sinh đáng trân trọng. Nàng Thoại Khanh với lòng thủy chung son sắt, sự hiếu thảo và hy sinh vì gia đình đã khắc họa hình ảnh người phụ nữ kiên cường, giàu tình thương. Thúy Kiều trong Truyện Kiều của Nguyễn Du sẵn sàng bán mình chuộc cha, thể hiện lòng hiếu thảo và tinh thần hy sinh vì gia đình. Nàng Vũ Thị Thiết (trong Chuyện người con gái Nam Xương) đã vượt qua mọi khó khăn để chăm sóc mẹ chồng khi chồng đi chinh chiến, làm nổi bật đức hạnh và lòng vị tha của người phụ nữ. Những nhân vật nữ này đều là biểu tượng cho vẻ đẹp truyền thống của người phụ nữ Việt Nam: thủy chung, giàu lòng nhân ái, hy sinh cao cả và luôn giữ gìn phẩm hạnh trong mọi hoàn cảnh. Họ chính là tấm gương sáng thể hiện giá trị đạo đức và nhân văn sâu sắc của văn học trung đại.

Thoại Khanh đã làm để bảo vệ hạnh phúc gia đình là :

Chấp nhận cuộc sống khổ cực, bữa đói bữa no để nuôi mẹ chồng khi chồng đi vắng.Hy sinh bản thân, làm thuê kiếm sống và chăm sóc mẹ chồng trong hoàn cảnh khốn khó.Thể hiện tình thương yêu lớn lao bằng việc ôm mẹ vào lòng trong đêm đông lạnh giá và dùng mái tóc dài thay chiếu đắp cho mẹ.Kiên quyết từ chối lời dụ dỗ đầy cám dỗ của Tương Tử, giữ gìn phẩm hạnh, thủy chung với chồng.Quyết tâm dắt mẹ chồng đi tìm Châu Tuấn, trải qua bao gian nan, nguy hiểm để đoàn tụ gia đình.

Cảm hứng nhân đạo là :

Lòng thủy chung son sắt: Thoại Khanh một lòng trung trinh với chồng, không dao động trước khó khăn và cám dỗ vật chất.

 Tình hiếu thảo sâu sắc: Nàng tận tụy chăm sóc mẹ chồng, bất chấp mọi gian khổ, thậm chí hy sinh bản thân để cứu mẹ.

Tinh thần vượt qua thử thách: Qua những kiếp nạn đau khổ, Thoại Khanh vẫn không mất niềm tin và ý chí kiên cường để tìm kiếm hạnh phúc gia đình.