Triết lý nhân sinh được gửi gắm:

 * Ảnh hưởng sâu sắc của môi trường xã hội đến con người: Tác phẩm cho thấy rõ ràng rằng môi trường xã hội, những đánh giá, thái độ của người xung quanh có sức mạnh to lớn trong việc định hình nhân cách của một con người. Lộ, ban đầu là một người hiền lành, chất phác, nhưng dưới sự khinh miệt, dè bỉ của xã hội, hắn dần trở nên thô bạo, vô liêm sỉ. Điều này cho thấy, con người không đơn thuần là sản phẩm của bản năng mà còn chịu tác động mạnh mẽ của môi trường sống.

 * Lòng tự trọng là nền tảng của nhân cách: Khi bị xã hội khinh thường, Lộ đã đánh mất đi lòng tự trọng của mình. Hắn trở nên trơ tráo, ngang ngược, chỉ biết đến lợi ích cá nhân. Điều này chứng tỏ rằng, lòng tự trọng là yếu tố cốt lõi tạo nên nhân cách của một con người. Khi mất đi lòng tự trọng, con người dễ dàng sa ngã và trở nên xấu xa.

 * Sự tàn nhẫn của xã hội đối với những người yếu thế: Xã hội trong tác phẩm được khắc họa như một nơi đầy rẫy những bất công, những người yếu thế luôn bị chà đạp, khinh miệt. Lộ, với thân phận một người làm mõ, đã trở thành đối tượng bị xã hội trút giận. Điều này phản ánh một thực trạng đau lòng của xã hội xưa, nơi mà những người nghèo khổ, thấp kém luôn bị đối xử bất công.

 * Sự tha hóa của con người dưới áp lực xã hội: Lộ ban đầu là một người tốt, nhưng dưới áp lực của xã hội, hắn đã dần tha hóa, trở thành một kẻ xấu xa. Điều này cho thấy, con người không phải lúc nào cũng giữ vững được bản chất tốt đẹp của mình. Khi đối mặt với những khó khăn, thử thách, nhiều người có thể bị cám dỗ và sa ngã.

Nam Cao, nhà văn hiện thực lớn của nền văn học Việt Nam, đã từng chia sẻ một nhận định sâu sắc về con người và xã hội: “lòng khinh, trọng của chúng ta có ảnh hưởng dến cái nhân cách của người khác nhiều lắm; nhiều người không biết gì là tự trọng, chỉ vì không được ai trọng cả; làm nhục người là một cách rất diệu để khiến người sinh đê tiện...”. Câu nói này, trích từ truyện ngắn “Tư cách mõ”, đã để lại trong lòng tôi nhiều suy ngẫm sâu sắc về những tác động phức tạp của xã hội đến con người.

Tôi hoàn toàn đồng tình với quan điểm của Nam Cao. Lòng khinh thường, coi thường người khác thực sự có thể gây ra những tổn thương sâu sắc về tinh thần, từ đó tác động tiêu cực đến nhân cách của họ. Khi một người luôn bị người khác khinh miệt, họ sẽ dần mất đi niềm tin vào bản thân, cảm thấy mình không xứng đáng được tôn trọng. Điều này dễ dẫn đến những hành vi tiêu cực như tự ti, mặc cảm, thậm chí là nổi loạn.

Trong xã hội, chúng ta thường thấy những người bị kỳ thị vì xuất thân, ngoại hình, hoàn cảnh... Sự kỳ thị này khiến họ cảm thấy bị cô lập, bị đẩy ra ngoài lề cuộc sống. Họ có thể trở nên thu mình, ngại giao tiếp, hoặc ngược lại, trở nên hung hăng, chống đối.

Không chỉ vậy, việc khinh thường người khác còn tạo ra một vòng luẩn quẩn tiêu cực. Khi một người bị khinh thường, họ có thể sẽ chuyển sự khinh thường đó sang những người yếu thế hơn mình, tạo nên một chuỗi phản ứng dây chuyền. Điều này không chỉ làm tổn thương những người bị khinh thường mà còn làm tổn hại đến toàn bộ xã hội.

Tuy nhiên, cũng cần phải nhìn nhận vấn đề một cách khách quan. Không phải ai bị khinh thường cũng sẽ trở nên xấu xa. Có những người vẫn giữ được phẩm giá, nhân cách của mình dù phải đối mặt với nhiều khó khăn. Điều này cho thấy, bên cạnh những tác động tiêu cực, lòng khinh thường cũng có thể trở thành động lực để con người vươn lên.

Để xây dựng một xã hội tốt đẹp, mỗi người chúng ta cần học cách tôn trọng lẫn nhau. Chúng ta cần xóa bỏ những định kiến, những hận thù, và thay vào đó là sự đồng cảm, chia sẻ. Bằng cách đối xử với nhau một cách tử tế, chúng ta không chỉ giúp đỡ những người xung quanh mà còn góp phần nâng cao giá trị của chính mình.

Tóm lại, lòng khinh thường có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng đối với nhân cách con người và xã hội. Để xây dựng một xã hội văn minh, tiến bộ, mỗi người chúng ta cần học cách tôn trọng và yêu thương nhau.