Lý thuyết Bài 13. Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê (939 - 1009) (P2) SVIP

III. TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN THỜI ĐINH, TIỀN LÊ

1. Chính quyền thời Đinh

- Thời Đinh, ban đầu bộ máy chính quyền vẫn cơ bản duy trì như thời Ngô.

- Năm 971, hệ thống quan lại được Đinh Tiên Hoàng quy định cụ thể lại, chia thành các cấp văn, võ, tăng đạo.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

+ Trung ương:

• Hoàng đế đứng đầu, giúp việc có Ban Văn, Ban Võ, cao tăng.
• Các hoàng tử được phong vương, tướng lĩnh nắm giữ chức vụ quan trọng.

+ Địa phương: Chia thành đạo (châu) → giáp → xã.

Hình 1. Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Đinh

2. Chính quyền thời Tiền Lê

- Đinh Tiên Hoàng và con trai cả Đinh Liễn bị ám hại vào cuối năm 979, con trai nhỏ Đinh Toàn được lập làm vua.

- Lê Hoàn được giao làm Phụ chính giúp việc cho vua, sau đó trước nguy cơ nhà Tống xâm lược, ông được tướng sĩ tôn lên ngôi vua, lập ra nhà Lê (Tiền Lê).

- Lê Đại Hành lấy niên hiệu là Thiên Phúc, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện bộ máy chính quyền trung ương, củng cố quyền lực địa phương.

- Năm 1002, Lê Đại Hành chia cả nước thành 10 đạo hành chính, đặt các đơn vị như lộ, phủ, châu.

Hình 2. Sơ đồ bộ máy nhà nước thời Tiền Lê

IV. ĐỜI SỐNG XÃ HỘI VÀ VĂN HÓA

1. Xã hội

a. Giai cấp thống trị:

- Gồm quý tộc, quan lại, một bộ phận nhà sư, đạo sĩ,...

b. Giai cấp bị trị:

- Chủ yếu là nông dân (lực lượng đông đảo nhất), làm ruộng đất công làng xã.

- Ngoài ra còn có thợ thủ công, thương nhân, và nô tì (số lượng ít, địa vị thấp).

- Mâu thuẫn xã hội thời kì này chưa sâu sắc.

Hình 3. Tranh minh họa xã hội thời Đinh - Tiền Lê

2. Đời sống văn hóa

a. Giáo dục:

- Chưa được phát triển.

b. Tư tưởng, tôn giáo:

- Nho giáo mới du nhập, có ảnh hưởng chưa sâu sắc.

- Phật giáo phát triển mạnh, được triều đình và nhân dân trọng vọng, nhiều chùa chiền được xây dựng, nhà sư giữ vai trò quan trọng trong xã hội: Ngô Chân Lưu, Đỗ Pháp Thuận, Vạn Hạnh,...

- Văn hóa dân gian: Được duy trì và phát triển (ca hát, nhảy múa, đua thuyền, đấu võ, đấu vật,...).

Hình 4. Cột kinh Phật chùa Nhất Trụ thời Đinh

V. CUỘC CHIẾN CHỐNG TỐNG CỦA NHÀ TIỀN LÊ (NĂM 981)

1. Hoàn cảnh

- Năm 979, vua Đinh Tiên Hoàng và con trai Đinh Liễn bị sát hại. Triều đình nhà Đinh rơi vào khủng hoảng, nội bộ mâu thuẫn.

- Nhà Tống lợi dụng tình hình rối ren, âm mưu xâm lược Đại Cồ Việt.

- Triều đình tôn xưng Lê Hoàn lên làm vua, tổ chức kháng chiến.

Hình 5. Tượng đài Thập đạo tướng quân Lê Hoàn trên quảng trường Chiến thắng Hải Phòng

2. Diễn biến

- Đầu năm 981, Hầu Nhân Bảo chỉ huy quân Tống tấn công Đại Cồ Việt theo hai đường thủy - bộ.

- Lê Hoàn trực tiếp chỉ huy chiến đấu, tổ chức đánh trả quyết liệt.

- Nhiều trận đánh ác liệt diễn ra (Lục Đầu Giang, Bạch Đằng, Đại La,...). => Hầu Nhân Bảo bị giết, quân Tống thất bại nặng nề và phải rút lui về nước .

Hình 6. Lê Hoàn đại phá quân Tống năm 981

3. Ý nghĩa

- Giữ vững nền độc lập dân tộc.

- Thể hiện ý chí quyết tâm chống giặc ngoại xâm của quân dân ta.

- Khẳng định sự trưởng thành và vững mạnh của nhà nước Đại Cồ Việt.