II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
3. Nhân vật chàng trai và cô gái
c. Phần 2: "Dậy đi em … không ngoảnh không nghe."
− Tình cảnh: Chàng trai chứng kiến cuộc sống bị nhà chồng hắt hủi, hành hạ của người yêu.
− Cô gái xinh đẹp, tươi tắn thuở nào giờ thân tàn ma dại, trở nên thờ ơ, tuyệt vọng, buông xuôi: Không buồn dậy, không buồn rũ áo, phủi áo; tóc rối không chải, không búi.
− Cử chỉ, thái độ của chàng trai khi chứng kiến cảnh bị đày đoạ của cô gái ở nhà chồng:
+ Lo lắng ân cần, an ủi, vỗ về:
Dậy đi em, dậy đi em ơi!
Dậy rũ áo kẻo bọ
Dậy phủi áo kẻo lấm!
Đầu bù anh chải cho,
Tóc rối đưa anh búi hộ!
+ Làm thuốc cho cô gái uống, chăm sóc vết thương:
Anh chặt tre về đốt gióng đầu
Chặt tre dày, anh hun gióng giữa
Lam ống thuốc này em uống khỏi đau
− Bày tỏ lời thề nguyền tình yêu vĩnh cửu:
→ Cái chết là điểm cực hạn của đời người, nhưng chỉ cần đồng lòng yêu thương nhau, tình yêu ấy sẽ vượt mọi giới hạn, trở thành bất tử.
+ Quyết tâm, đồng lòng bảo vệ tình yêu, che chở nhau vượt qua mọi khó khăn, thách thức của cuộc đời:
Hỡi gốc dưa yêu mọc ngoài cồn cát,
Nước ngập gốc đáng lụi, đừng lụi,
Nước ngập rễ đáng bềnh, đừng bềnh.
Đôi ta yêu nhau, tình Lú − Ủa mặn nồng,
Lời đã trao thương không lạc mất;
Như bán trâu ngoài chợ,
Như thu lúa muôn bông,
Lòng ta thương nhau trăm lớp nghìn trùng,
Bền chắc như vàng, như đá.
Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng,
Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già,
Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển,
Người xiểm xui không ngoảnh, không nghe.
→ Lời thề nguyền cho tình yêu vĩnh cửu, sâu nặng, "bền chắc như vàng, như đá", trọn đời trọn kiếp bên nhau.
− Nghệ thuật:
+ Trong phần 2, nghệ thuật điệp cấu trúc được sử dụng với tần suất cao.
+ Sử dụng kết hợp thủ pháp tượng trưng, nhân hoá, so sánh để tạo nên lối nói sống động giàu hình ảnh, mang đậm tư duy chất phác, phóng khoáng nhưng không kém phần lãng mạn của con người miền núi.
+ Yếu tố tự sự đã kết hợp chặt chẽ với yếu tố trữ tình, lời tiễn dặn chứa đầy cảm xúc khiến câu chuyện có sức biểu cảm lớn.
* Kết luận:
− Vẻ đẹp của chàng trai:
− Vẻ đẹp của cô gái:
+ Hiền lành, cam chịu.
+ Có số phận bi thương, nhưng vẫn giữ tâm hồn trong sạch và lòng thủy chung son sắt với người yêu.
+ Có khao khát mãnh liệt về tình yêu tự do, được gắn kết bền chặt với chàng trai.
III. Tổng kết
1. Nội dung
− Phản ánh những đau khổ trong tình yêu và hôn nhân của người dân tộc miền núi trong xã hội cũ; khi con người bị ràng buộc bởi những tập tục cổ hủ, lạc hậu (Tục gả bán, sự coi thường người phụ nữ trong gia đình,...).
− Thể hiện khát vọng hạnh phúc và tự do trong cuộc sống cũng như trong tình yêu và hôn nhân. 2. Nghệ thuật
− Yếu tố tự sự kết hợp nhuần nhuyễn với yếu tố trữ tình.
− Sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc với nếp cảm, nếp nghĩ của người dân tộc Thái, góp phần thể hiện tâm tư, tình cảm của nhân vật, vừa thể hiện tư duy chất phác, lối diễn đạt ưa cụ thể, hồn nhiên của đồng bào người miền núi.
− Sử dụng phối hợp nhiều biện pháp nghệ thuật có giá trị biểu cảm cao: Ẩn dụ, hoán dụ, điệp ngữ, so sánh, nhân hoá, nói quá,...
