(4.0 điểm) Đọc văn bản sau:

CHIỀU THU QUÊ HƯƠNG 

Chiều thu trong, lá trúc vờn đẹp quá.
Lá mía xanh nhung quạt vào mái rạ
Tiếng lao xao như ai ngả nón chào.
Hoa mướp cuối mùa vàng rực như sao,
Giếng trong lẻo, trời xanh in thăm thẳm.
Chiều thu quê hương sao mà đằm thắm!
Tôi bước giữa vườn, bạn với hàng cau
Hút nắng tơ vàng như những đài cao
Đứng lồng lộng, thu tiếng chiều vàng rợi.
Vồng khoai lang xòe lá ra nằm sưởi
Cùng với gà mẹ xòe cánh ấp con.
Ở trước sân nhà mấy đống gạch son,
Hố vôi trắng nằm đợi ngày xây dựng.
Trời thu trong em bé cười má ửng;
Như cây sai mẹ đứng giữa chùm con.
Chiều thu vàng vàng rực cả tâm hồn
Của đất nước đang bồi da thắm thịt.
Gió biển mặn thổi về đây tha thiết;
Những con chim phơi phới cánh, chiều thu
Náo nức như triều, êm ả như ru…

(Huy Cận, Chiều thu quê hương, in trong tập thơ Trời mỗi ngày lại sáng, 1958)

* Ghi chú: Huy Cận sáng tác “Chiều thu quê hương” năm 1958. Bài thơ toát lên vẻ đẹp nên thơ, yên bình của buổi chiều thu khi miền Bắc đã sạch bóng quân thù.

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1 (0,5 điểm). Bài thơ trên thuộc thể thơ nào? Chỉ rõ cách gieo vần chân trong bốn câu thơ đầu.

Câu 2 (1,0 điểm). Vẻ đẹp quê hương được tác giả khắc họa qua những hình ảnh nào ở đoạn thơ sau? Việc miêu tả như vậy có tác dụng gì? 

Đứng lồng lộng, thu tiếng chiều vàng rợi.
Vồng khoai lang xòe lá ra nằm sưởi
Cùng với gà mẹ xòe cánh ấp con.
Ở trước sân nhà mấy đống gạch son,

Câu 3 (0,5 điểm). Từ hoàn cảnh ra đời của bài thơ, em hiểu như thế nào về ý nghĩa của hai câu thơ Chiều thu vàng vàng rực cả tâm hồn / Của đất nước đang bồi da thắm thịt.?

Câu 4 (1,0 điểm). Biện pháp tu từ so sánh trong hai câu thơ Những con chim phơi phới cánh chiều thu / Náo nức như triều, êm ả như ru... mang lại hiệu quả gì trong việc biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả?

Câu 5 (1,0 điểm). Bài thơ gợi ta nhớ đến những khoảnh khắc bình yên trong cuộc sống. Hãy chia sẻ một khoảnh khắc như vậy và nêu ý nghĩa của khoảnh khắc đó đối với em. 

Câu 1 (2,0 điểm). Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích sáu dòng thơ đầu của văn bản “Chiều thu quê hương” trong phần Đọc hiểu.

Câu 2 (4,0 điểm). Viết bài văn nghị luận (400 chữ) bàn về ý nghĩa của tinh thần tự học đối với học sinh hiện nay.

(4.0 điểm) Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:

NHỚ CƠN MƯA QUÊ HƯƠNG

(Trích)

Quê nội ơi
Mấy năm trời xa cách
Đêm nay, ta nằm nghe mưa rơi
Nghe tiếng trời gầm xa lắc…
Cớ sao lòng thấy nhớ thương.

Ôi cơn mưa quê hương
Đã ru hát hồn ta thuở bé,
Đã thấm nặng lòng ta những tình yêu chớm hé.
Nghe tiếng mưa rơi trên tàu chuối bẹ dừa,
Thấy mặt trời lên khi tạnh những cơn mưa.
Ta yêu quá như lần đầu mới biết
Ta yêu mưa như yêu gì thân thiết
Như tre, dừa, như làng xóm quê hương
Như những con người – biết mấy yêu thương.
[…]
Quê hương ơi, mấy năm trời xa cách
Đêm nay ta nằm nghe mưa rơi,
Nghe tiếng trời gầm xa lắc…
Cớ sao lòng lại xót đau…
Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ
Ta muốn nằm trên mảnh đất ông cha
Nghe mưa đập cành tre, nghe mưa rơi tàu lá…

(Lê Anh Xuân, Thơ Việt Nam 1945 - 1975, NXB Tác phẩm mới, Hà Nội, 1976)

Câu 1 (0.5 điểm). Xác định thể thơ của văn bản trên.

Câu 2 (0.5 điểm). Qua khổ thơ đầu đoạn trích, chỉ ra hoàn cảnh và tâm trạng của nhân vật trữ tình?

Câu 3 (1.0 điểm). Nêu nội dung chính của đoạn trích.

Câu 4 (1.0 điểm). Phân tích tác dụng của biện pháp tu từ điệp ngữ được sử dụng trong những dòng thơ sau:

Ta muốn về quê nội
Ta muốn trở lại tuổi thơ
Ta muốn nằm trên mảnh đất ông cha
Nghe mưa đập cành tre, nghe mưa rơi tàu lá…

Câu 5 (1.0 điểm). Qua đoạn trích thơ phần đọc hiểu, em rút ra được thông điệp sâu sắc nhất là gì? Vì sao?

Câu 1 (2.0 điểm). Viết đoạn văn (khoảng 200 chữ) phân tích đoạn thơ sau của văn bản “Nhớ cơn mưa quê hương” (Lê Anh Xuân) được trích trong phần Đọc hiểu.

Ôi cơn mưa quê hương
Đã ru hát hồn ta thuở bé,
Đã thấm nặng lòng ta những tình yêu chớm hé.
Nghe tiếng mưa rơi trên tàu chuối bẹ dừa,
Thấy mặt trời lên khi tạnh những cơn mưa.
Ta yêu quá như lần đầu mới biết
Ta yêu mưa như yêu gì thân thiết
Như tre, dừa, như làng xóm quê hương
Như những con người – biết mấy yêu thương.

Câu 2 (4.0 điểm). Tình yêu quê hương là tình cảm thiêng liêng, tự nhiên trong mỗi con người, mong muốn được góp sức mình xây dựng quê hương là điều chính đáng. Tuy nhiên, “đi xa hay ở lại quê nhà góp phần xây dựng quê hương” là câu hỏi trăn trở nhất của rất nhiều bạn trẻ.

  Em hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 400 chữ) trả lời cho câu hỏi trên.

(4.0 điểm) Đọc văn bản:

CÂY TRONG VƯỜN THÁNG BA

Lê Thành Nghị¹

Mùa đi trên lá
Trái xanh hát tuổi dậy thì
Một ngày gió
Xôn xao vòm lá trái cây chua

Không còn trẻ mà lá thì quá mướt
Chùm nắng non tưởng trái chín đầu cành
Chiều mượn gió làm sào rung nắng xuống
Trong lòng tay một vệt nắng non

Không có nhiều như thế – những chiều xanh
Nắng và gió, cây và người quên tuổi
Người bắt chước lá non khi gió thổi
Cây run như trước cuộc hẹn hò

Năm tháng âm thầm, năm tháng đi qua
Điều ao ước. Dù lâu. Rồi sẽ đến
Tháng giêng bận bịu hoa, tháng ba cành trĩu xuống
Tháng tư thơm từ trái chín trên cao

(Lê Thành Nghị, Khoảng giữa những giọt sương, Nhà xuất bản Văn học 2016)

(1) Lê Thành Nghị (sinh năm 1946) là nhà thơ, nhà phê bình văn học Việt Nam, được tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật năm 2012. Ông đã ba lần được nhận giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam.

Thực hiện các yêu cầu:

Câu 1 (0,5 điểm). Xác định thể thơ của văn bản trên.

Câu 2 (1,0 điểm). Nêu cảm hứng chủ đạo của văn bản “Cây trong vườn tháng ba” (Lê Thành Nghị).

Câu 3 (1,0 điểm). Chỉ ra và phân tích tác dụng của việc sử dụng từ láy trong bốn dòng thơ đầu của văn bản "Cây trong vườn tháng ba" (Lê Thành Nghị).

Câu 4 (0,5 điểm). Em hiểu như thế nào về ý nghĩa của câu thơ “Chiều mượn gió làm sào rung nắng xuống”?

Câu 5 (1,0 điểm). Với Lê Thành Nghị “Điều ao ước. Dù lâu. Rồi sẽ đến”. Để điều ao ước của bản thân “Rồi sẽ đến” em sẽ làm những gì?

Câu 1 (2,0 điểm). Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích những đặc sắc về nghệ thuật của văn bản "Cây trong vườn tháng ba" được dẫn ở phần Đọc hiểu.

Câu 2 (4,0 điểm). "Năm tháng âm thầm, năm tháng đi qua". Thời gian trôi, lặng lẽ, không ngừng nghỉ. Những khoảng lặng là một phần không thể thiếu trong cuộc đời mỗi chúng ta. Vì thế, mỗi người cần những khoảng lặng bình yên để cảm nhận ý nghĩa của cuộc sống hay chỉ cần sống là để hưởng thụ?

Viết bài văn nghị luận (khoảng 400 chữ) bày tỏ ý kiến của em về vấn đề trên.

(4.0 điểm) Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:

            Ông Tư Mốt⁽¹⁾ chỉ cái dải xanh mù mù trong mưa, bảo cù lao⁽²⁾ Mút Cà Tha kìa. Văn ờ, nói thấy xa quá chú ha. Ông cười, gạt ngang, xa gì, đây tới đó mấy hồi. Rồi chiếc xuồng máy nhỏ mong manh dập dờn đi trong giông gió. Người thành phố ngồi ngấm cái “mấy hồi” của ông già, mừng tủi thấy màu xanh cây cỏ cù lao đã thẫm trước mắt (mà sau mới biết mình mừng hụt). Mưa dịu lại, hạt nhỏ rức nhưng gió mạnh lên, thổi xà quần⁽³⁾, không biết đâu là chiều hướng. Ông Tư quăng cho Văn cái can nhựa còn ít xăng, bảo, tới khúc “mứt” nghen, coi chừng lật xuồng. Mà, có kịp coi gì, Văn thấy mình ngã ập xuống nước, hành lý trôi mất, lên tới bờ anh chỉ còn trụi trơ bộ đồ đang mặc. Ông Tư kè chiếc xuồng vô sau, giậm chân giậm cẳng bứt đầu gãi tóc như thể mình vừa lỡ tay làm nên cơn giông chiều nay. Bởi ông biết rằng, mưa gió kia, sóng nước mênh mông kia và cả màu chiều đang lịm dần kia sẽ làm cho người bác sĩ trẻ này thất vọng. Bác sĩ thứ sáu về làm việc ở trạm xá cù lao. Năm người trước đã ra đi, đi vì không chịu nổi thiếu thốn. Và buồn.

            Cù lao Mút Cà Tha nằm gần cuối sông Dài, trên nó một chút có một nhánh sông khác rẽ về phía mặt trời, rộn rịp được đoạn đó rồi thôi. Mút Cà Tha nằm hiu hắt, lâu lâu mới thấy bóng dáng một con tàu lớ ngớ chạy vào rồi lại tẽn tò quay ra vì lầm đường, vì không biết đằng sau cù lao, sông cụt. Ngó sông vắng vẻ quá trời buồn, nhìn cảnh cù lao còn buồn hơn. Buồn từ mùi ổi chín phảng phất trong vườn, từ giọng người ới lên một tiếng rồi bặt, dư âm còn thâm u trên các ngọn cây, tiếng cạo cơm cháy xa vẳng trong nắng chiều… Từ mé rừng mắm chống lở đất phía bên nầy, đi hết vườn cây nầy gặp được một căn nhà thì lại tiếp đến vườn cây trái khác. Cuối cùng là bãi bồi, dây khoai lang bò xùm xòa phủ kín đất. Bóng người ẩn hiện dọn cỏ dưới các gốc cây. […]

                        (Trích Thương quá rau răm, Nguyễn Ngọc Tư, Cánh đồng bất tận, NXB Trẻ, 2020, tr.17-18)

* Chú thích:

(1) Ông Tư Mốt (ông Tư): Là trưởng ấp Mút Cà Tha.

(2) Cù lao: Khoảng đất nằm ở giữa sông do bồi đắp của dòng chảy lâu ngày và có cây cối mọc nhiều.

(3) Xà quần: Tiếng lóng ở vùng Nam Bộ, chỉ hành động lặp đi lặp lại, loay hoay, quanh quẩn trong một không gian nhỏ.

Câu 1. Xác định ngôi kể trong đoạn trích.

Câu 2. Cụm từ người thành phố trong đoạn trích dùng để chỉ nhân vật nào?

Câu 3. Trình bày tác dụng của thành phần biệt lập trong câu văn sau: Người thành phố ngồi ngấm cái “mấy hồi” của ông già, mừng tủi thấy màu xanh cây cỏ cù lao đã thẫm trước mắt (mà sau mới biết mình mừng hụt).

Câu 4. Ông Tư kè chiếc xuồng vô sau, giậm chân giậm cẳng bứt đầu gãi tóc như thể mình vừa lỡ tay làm nên cơn giông chiều nay. Bởi ông biết rằng, mưa gió kia, sóng nước mênh mông kia và cả màu chiều đang lịm dần kia sẽ làm cho người bác sĩ trẻ này thất vọng. Bác sĩ thứ sáu về làm việc ở trạm xá cù lao. Năm người trước đã ra đi, đi vì không chịu nổi thiếu thốn. Và buồn.

Những câu văn trên giúp em hiểu gì về tâm trạng của nhân vật ông Tư?

Câu 5. Từ cảm nhận của nhân vật ông Tư về cù lao Mút Cà Tha trong đoạn trích, em có suy nghĩ gì về mối quan hệ giữa con người và mảnh đất quê hương?

Câu 1. (2.0 điểm)

Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích đặc điểm nghệ thuật của đoạn trích ở phần Đọc hiểu.

Câu 2. (4.0 điểm)

Bạn hãy nhớ rằng: đừng bao giờ hoài nghi. Dù bất cứ giá nào bạn cũng phải tin tưởng.

(Theo Osho, Luận về cuộc đời (Lê Tuyên dịch), NXB Hồng Đức, 2020, tr.39)

Em có đồng tình với ý kiến trên không? Hãy viết một bài văn nghị luận trình bày quan điểm của mình.