I. Định hướng
a. Khái niệm:
Trong dạng bài nghị luận này, thách thức đầu tiên là phải am hiểu loại hình nghệ thuật của tác phẩm đó. Người viết cần biết vận dụng những kiến thức nghệ thuật được học trong nhà trường, kết hợp với việc tự đọc và tìm hiểu thêm qua thực tế để có một tâm thế chủ động khi thâm nhập thế giới mà tác phẩm mở ra bằng "ngôn ngữ" riêng của nó.
b. Yêu cầu khi viết bài nghị luận về một tác phẩm nghệ thuật
- Giới thiệu khái quát về tác phẩm nghệ thuật được phân tích: Trình bày đầy đủ những thông tin cơ bản liên quan đến tác phẩm như: Tên tác giả, tên tác phẩm, hoàn cảnh ra đời, vị trí trong sự nghiệp sáng tác của tác giả, cùng với phản hồi hoặc đánh giá từ công chúng, giới phê bình đối với tác phẩm.
- Xác lập nội dung và hệ thống luận điểm trong bài viết: Cần xác định rõ những vấn đề sẽ được triển khai, bao gồm: Phác họa tổng quan tác phẩm bằng ngôn ngữ phù hợp với loại hình nghệ thuật cụ thể (văn học, hội họa, âm nhạc, điện ảnh...); phân tích chiều sâu tác phẩm trên cả hai phương diện nội dung tư tưởng và giá trị nghệ thuật; đưa ra nhận định tổng quát về giá trị của tác phẩm; từ đó đề xuất những hướng tiếp cận khả thi, gợi mở cho việc thưởng thức và cảm thụ tác phẩm một cách hiệu quả.
- Kết hợp chặt chẽ giữa lập luận và dẫn chứng: Bài viết cần vận dụng linh hoạt các thao tác lập luận, trình bày quan điểm một cách rõ ràng, có hệ thống, đồng thời dẫn ra những chi tiết tiêu biểu, bằng chứng xác thực từ tác phẩm nhằm tăng tính thuyết phục.
- Thể hiện cảm xúc thẩm mỹ và sự đồng cảm với tác giả: Người viết cần bộc lộ sự rung động chân thành trước vẻ đẹp của tác phẩm, đồng thời thể hiện khả năng đồng cảm với tâm tư, cảm xúc và tư tưởng mà tác giả gửi gắm trong quá trình sáng tạo nghệ thuật.
II. Phân tích bài viết tham khảo
Đọc bài viết tham khảo và trả lời câu hỏi.
III. Thực hành viết
1. Chuẩn bị viết
Chủ đề bài viết này có phạm vi rộng vì nghệ thuật bao gồm nhiều loại hình, không chỉ giới hạn ở văn học ngôn từ. Do đã quen viết về tác phẩm văn học, người viết nên thử khai thác các lĩnh vực khác như điện ảnh, âm nhạc, hội hoạ, điêu khắc hay nhiếp ảnh nghệ thuật. Có thể chọn một bộ phim gây ấn tượng sâu sắc, một ca khúc đang được quan tâm, hoặc một tác phẩm tạo hình từng tiếp xúc trực tiếp và để lại rung cảm thẩm mỹ rõ nét.
2. Tìm ý và lập dàn ý
a. Tìm ý
Để tìm kiếm ý tưởng cho bài viết, bạn có thể đặt ra những câu hỏi sau:
– Nội dung của tác phẩm đề cập đến vấn đề gì? (đối với phim, cần tóm tắt cốt truyện; đối với ca khúc và tác phẩm nghệ thuật tạo hình, cần mô tả chủ đề và thông điệp chính.)
– Tác phẩm được sáng tác theo phong cách, trường phái nào và sử dụng chất liệu gì? (câu hỏi này đặc biệt quan trọng đối với các tác phẩm nghệ thuật tạo hình như điêu khắc và hội hoạ.)
– Tác phẩm có thành công và hạn chế nào về mặt nội dung và nghệ thuật không? (ví dụ: tác phẩm có cung cấp cái nhìn mới mẻ về con người, đời sống không? Kết cấu, bố cục đã hợp lý chưa? Việc sử dụng chất liệu (đối với ca khúc) có phù hợp không? Còn điểm gì chưa thực sự đạt được hiệu quả mong muốn?)
– Tác phẩm đã để lại dấu ấn gì trong đời sống văn hoá và tinh thần của cộng đồng?
b. Lập dàn ý
✽ Mở bài:
– Giới thiệu tác phẩm nghệ thuật (tên tác phẩm, loại hình nghệ thuật, tác giả).
– Nêu lý do bạn chọn tác phẩm này để nghị luận (ví dụ: Gây ấn tượng mạnh, có giá trị nghệ thuật cao, có ý nghĩa xã hội sâu sắc...).
✽ Thân bài:
– Nhìn nhận, đánh giá khái quát về tác phẩm (tóm tắt cốt truyện phim, nêu chủ đề và ấn tượng ban đầu về tiết tấu, giai điệu, ca từ,...)
– Phân tích các yếu tố nghệ thuật:
+ Nêu các yếu tố nghệ thuật đặc trưng của tác phẩm (bố cục, màu sắc, đường nét, âm thanh, ngôn ngữ, hình ảnh,... tùy thuộc vào loại hình nghệ thuật).
+ Phân tích cách các yếu tố này được sử dụng để thể hiện nội dung, tư tưởng của tác phẩm.
+ Sử dụng các dẫn chứng cụ thể từ tác phẩm để minh hoạ cho phân tích của bạn.
– Đánh giá giá trị tác phẩm:
+ Nêu ý nghĩa, thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải.
+ Đánh giá giá trị nghệ thuật của tác phẩm (tính độc đáo, sáng tạo, tính thẩm mỹ, tính tư tưởng...).
+ So sánh tác phẩm với các tác phẩm khác cùng thể loại (nếu có).
+ Đánh giá về ảnh hưởng của tác phẩm đối với người đọc.
✽ Kết bài:
– Khẳng định lại giá trị nghệ thuật và ý nghĩa của tác phẩm.
– Nêu những suy nghĩ, cảm xúc của bạn về tác phẩm.
– Có thể mở rộng vấn đề bằng cách liên hệ tác phẩm với các vấn đề khác trong cuộc sống hoặc đặt ra những câu hỏi gợi mở.
3. Viết
Khi viết bài văn nghị luận nghệ thuật, cần dựa vào dàn ý đã lập để triển khai các luận điểm thành các đoạn văn rõ ràng, mạch lạc, đồng thời đảm bảo sự liên kết chặt chẽ giữa các ý. Tùy theo loại hình nghệ thuật của tác phẩm, cần đưa ra các bằng chứng cụ thể và phù hợp để làm sáng tỏ luận điểm. Điều này không chỉ giúp bài viết thêm sức thuyết phục mà còn thể hiện sự hiểu biết sâu sắc về đối tượng nghị luận.
4. Chỉnh sửa, hoàn thiện
Giọng văn trong bài viết cần có tính biểu cảm, thể hiện được sự hứng thú và xúc động của người viết đối với tác phẩm, từ đó làm nổi bật vẻ đẹp và giá trị của tác phẩm nghệ thuật được bàn luận.
Khi chỉnh sửa và hoàn thiện bài viết, cần lưu ý gạch bỏ những từ ngữ, câu văn trùng lặp, thiếu thông tin hoặc thông tin quá chung chung. Điều này giúp bài viết trở nên rõ ràng, sắc nét và không gây nhầm lẫn cho người đọc. Ngoài ra, cần kiểm tra sự liên kết giữa các ý và các đoạn văn để đảm bảo tính mạch lạc của bài viết.
Đặc biệt, cần thận trọng khi đính chính các thông tin liên quan đến tác phẩm nghệ thuật, đảm bảo độ chính xác tuyệt đối bằng cách đối chiếu với các nguồn tài liệu đáng tin cậy. Cuối cùng, cần rà soát lại lỗi chính tả, cách dùng từ và cấu trúc câu để bài viết không mắc phải các sai sót không đáng có.
