I. YÊU CẦU ĐỐI VỚI KIỂU BÀI
– Trước hết, cần giới thiệu ngắn gọn về hai tác phẩm thơ được lựa chọn, đồng thời nêu rõ lí do chọn hai bài thơ đó để đặt vào thế so sánh – có thể dựa trên điểm chung về đề tài, cảm hứng sáng tác, phong cách nghệ thuật hoặc vị trí của tác phẩm trong dòng chảy văn học.
– Tiếp theo, phân tích những điểm tương đồng và khác biệt tiêu biểu giữa hai bài thơ thông qua các phương diện như nội dung, hình tượng, cảm xúc trữ tình, giọng điệu, ngôn ngữ, nghệ thuật biểu đạt,… Kèm theo đó là các dẫn chứng cụ thể, sinh động từ chính văn bản thơ.
– Từ sự đối chiếu đó, đưa ra những nhận định xác đáng và thuyết phục về giá trị riêng của từng tác phẩm – cả về mặt nội dung tư tưởng lẫn nghệ thuật biểu đạt – nhằm làm nổi bật đóng góp đặc sắc của mỗi bài thơ vào kho tàng văn học dân tộc.
– Cuối cùng, khái quát lại kết quả của việc so sánh, đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa của thao tác đối chiếu trong việc giúp người học mở rộng góc nhìn, nâng cao khả năng cảm thụ và đánh giá thơ ca một cách sâu sắc, toàn diện hơn.
II. PHÂN TÍCH BÀI VIẾT THAM KHẢO
III. THỰC HÀNH VIẾT
1. Chuẩn bị viết
– Trước tiên, người viết cần xác định rõ cơ sở để triển khai so sánh, gắn với đặc trưng cơ bản của thể loại thơ như: đề tài, cảm hứng chủ đạo, phong cách nghệ thuật, bút pháp sáng tác,… Trên cơ sở đó, lựa chọn hai bài thơ tiêu biểu có những điểm tương đồng hoặc khác biệt có ý nghĩa.
– Phạm vi lựa chọn để so sánh rất linh hoạt: có thể là hai bài thơ của cùng một tác giả hoặc của hai tác giả khác nhau.
– Xác định các phương diện so sánh cụ thể, chẳng hạn như: hình ảnh trung tâm được thể hiện, cảm hứng chủ đạo, giọng điệu, cái nhìn nghệ thuật, đặc điểm bút pháp,…
2. Tìm ý, lập dàn ý
* Tìm ý: Tìm ý dựa vào một số câu hỏi sau:
– So sánh, đánh giá hai tác phẩm thơ dựa trên cơ sở nào?
– Điểm tương đồng giữa hai tác phẩm thơ là gì?
– Hai tác phẩm thơ có những điểm khác biệt nào?
– Những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai tác phẩm thơ được tạo nên từ yếu tố nào?
* Lập dàn ý:
– Mở bài:
– Thân bài: Việc triển khai nội dung so sánh, đánh giá có thể được thực hiện bằng nhiều cách khác nhau, tùy theo mục đích, sở trường và hướng cảm thụ của người viết. Dưới đây là ba cách trình bày tiêu biểu:
+ Cách 1: Phân tích từng bài thơ một cách riêng biệt, sau đó tiến hành chỉ ra những điểm tương đồng và khác biệt, nêu rõ nguyên nhân, ý nghĩa của sự tương đồng hoặc khác biệt đó, từ đó đánh giá giá trị, đóng góp riêng của từng tác phẩm. Cách làm này khá quen thuộc nhưng đôi khi dễ gây trùng lặp hoặc thiếu sắc sảo nếu không được tổ chức hợp lí.
+ Cách 2: Chọn một số phương diện tiêu biểu (như hình tượng, cảm hứng, bút pháp,...), trình bày theo hướng đối chiếu từng phương diện giữa hai bài thơ. Mỗi đoạn tập trung làm rõ điểm giống và khác giữa hai bài ở một khía cạnh cụ thể, từ đó đánh giá giá trị và ý nghĩa biểu đạt của từng bài. Cách viết này giúp so sánh sâu, chặt chẽ, tránh tình trạng đơn thuần kể lể nội dung từng bài.
+ Cách 3: Lần lượt trình bày các phương diện so sánh như trên, nhưng chú trọng tính liên kết, vận dụng tư duy tổng hợp, tránh tách biệt quá mức hai bài thơ. Người viết phải thể hiện được khả năng bao quát, khái quát hoá vấn đề và lập luận linh hoạt, từ đó nêu bật những đóng góp riêng của mỗi tác phẩm qua từng phương diện được chọn lọc.
– Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của việc so sánh, đánh giá và nêu cảm nhận của bản thân về hai tác phẩm thơ.
3. Viết
– Cần thể hiện được cảm xúc, tư duy cá nhân trong quá trình so sánh, đánh giá; biết lựa chọn và tổ chức ngôn ngữ diễn đạt mạch lạc, hợp lí; đồng thời kết hợp linh hoạt giữa phân tích, lí giải và cảm nhận để bài viết vừa sâu sắc vừa giàu cảm xúc.
– Biết khai thác và làm nổi bật những điểm tương đồng và khác biệt giữa hai tác phẩm (bao gồm cả nội dung và nghệ thuật); đồng thời nêu được cách nhìn riêng hoặc thái độ đánh giá thuyết phục về ý nghĩa, giá trị của mỗi bài thơ.
4. Chỉnh sửa, hoàn thiện
– Sau khi viết xong bài, cần đọc lại để đối chiếu với yêu cầu đề và kiểm tra độ phù hợp của cấu trúc, ý tưởng và cách triển khai.
– Không chỉ sửa lỗi ngôn ngữ (chính tả, ngữ pháp, diễn đạt, dùng từ, liên kết đoạn,...) mà cần tập trung chỉnh sửa theo chiều sâu nội dung: xem xét lại cơ sở so sánh đã hợp lí chưa, cách triển khai vấn đề đã mạch lạc, nhất quán và đủ sức thuyết phục chưa.
