III. Thực hành viết
2.1. Thực hành viết theo các bước
Đề bài: Em hãy viết bài thuyết minh giới thiệu một số phẩm chất tiêu biểu của con người Việt Nam.
a. Chuẩn bị
– Phân tích đề bài:
+ Nội dung trọng tâm:
+ Kiểu văn bản: Thuyết minh tổng hợp (văn bản thông tin tổng hợp).
+ Phạm vi dẫn chứng: Trong lịch sử, văn học.
– Nhớ lại các kiến thức về văn bản thuyết minh tổng hợp.
– Tìm tư liệu liên quan đến nội dung trọng tâm đã xác định (bài viết, tranh, ảnh, video,...).
b. Tìm ý và lập dàn ý
– Tìm ý bằng cách đặt ra các câu hỏi và tự trả lời:
+ Người Việt Nam có những phẩm chất nào tiêu biểu?
+ Những phẩm chất nào là truyền thống, phẩm chất nào mới, hiện đại?
+ Những phẩm chất đó có biểu hiện cụ thể nào? Nguồn gốc, vai trò, ý nghĩa của nó trong cuộc sống và lịch sử dân tộc là gì?
+ Em cảm thấy mình có những phẩm chất nào trong số những phẩm chất tiêu biểu của người Việt?
– Lập dàn ý bằng cách lựa chọn, sắp xếp các ý theo bố cục 3 phần:
(1) Mở bài: Giới thiệu một số phẩm chất tốt đẹp của người Việt Nam.
(2) Thân bài:
+ Nêu một số phẩm chất tiêu biểu của người Việt như: nhân hậu, dũng cảm, chăm chỉ, lạc quan,...
+ Phân tích được các phẩm chất qua ví dụ cụ thể, trong các bối cảnh cụ thể.
+ Lý giải được nguồn gốc của các phẩm chất cao đẹp đó, chỉ ra sự tiếp nối và phát triển các phẩm chất đó ngày nay.
+ Đưa ra những suy nghĩ, cảm xúc về phẩm chất của người Việt Nam.
(3) Kết bài: Khái quát vai trò, ý nghĩa các phẩm chất của con người Việt Nam xưa và nay.
c. Viết bài
− Viết bài văn theo dàn ý đã lập ở trên.
− Biết chọn lọc từ ngữ phù hợp, đặc sắc.
− Viết đúng chính tả, ngữ pháp.
Lưu ý: Trong quá trình viết bài, cần lưu ý kết hợp linh hoạt các yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, nghị luận.
d. Kiểm tra và chỉnh sửa
− Đọc lại toàn bộ bài viết để kiểm tra và có hướng điều chỉnh phù hợp.
− Cần kiểm tra bài viết đủ ý chưa, các ý có phù hợp không.
− Xem xét sự logic trong việc triển khai ý tưởng, trong cách phân tích các biểu hiện, ý nghĩa của vấn đề để đảm bảo sự chính xác, chặt chẽ, mạch lạc cho bài viết.
− Chỉnh sửa lỗi diễn đạt, chính tả, ngữ pháp nếu có.
2.2. Rèn luyện kĩ năng viết: Các đoạn diễn dịch, quy nạp, đoạn văn phối hợp
− Dù viết kiểu đoạn văn nào, học sinh cũng cần xác định được ý khái quát của đoạn (câu chủ đề), sau đó triển khai đoạn văn theo kiểu đoạn lựa chọn.
Đề bài: Viết đoạn văn với ý khái quát: Con người Việt Nam là những người giàu lòng nhân ái bằng một trong ba kiểu (diễn dịch, quy nạp, phối hợp).
Gợi ý đoạn phối hợp:
(1) Câu chủ đề:
(2) Các câu triển khai chủ đề:
+ Nêu biểu hiện và phân tích các ví dụ cụ thể:
++ Trong gia đình: Biết yêu thương, chăm sóc cha mẹ, ông bà, anh em ruột thịt.
++ Trong cộng đồng: Sẵn sàng giúp đỡ hàng xóm, láng giềng, người lạ gặp khó khăn. Chẳng hạn, không khó để bắt gặp các hoạt động thiện nguyện, chương trình “Cặp lá yêu thương”, “Hiến máu nhân đạo”, “Đông ấm cho em”,… Tinh thần “nhường cơm sẻ áo”, “lá lành đùm lá rách” vẫn hiện hữu mạnh mẽ.
++ Trong thiên tai, dịch bệnh: Tham gia quyên góp, cứu trợ; chia sẻ vật chất và tinh thần cho đồng bào. Chẳng hạn, trong dịch COVID-19, người dân trên đất nước Việt Nam đều một lòng, chung tay hỗ trợ lẫn nhau: Người dân phát cơm miễn phí, tạo ra các “ATM gạo”, bác sĩ sẵn sàng tình nguyện lên tuyến đầu, sinh viên hăng hái tham gia hỗ trợ công tác khai báo y tế,…
++ Trong đời sống hằng ngày: Cử chỉ thân thiện, chia sẻ, nhường nhịn trong các mối quan hệ.
+ Lý giải được nguồn gốc của các phẩm chất cao đẹp đó, chỉ ra sự tiếp nối và phát triển các phẩm chất đó ngày nay.
++ Nguồn gốc: Gắn với truyền thống văn hóa – đạo lý phương Đông: “Thương người như thể thương thân”; ảnh hưởng từ tư tưởng nhân văn trong văn học dân gian, Nho giáo, Phật giáo; hoàn cảnh lịch sử nhiều đau thương, mất mát đã hun đúc tinh thần đoàn kết, sẻ chia.
++ Sự tiếp nối và phát triển trong hiện tại: Ngày nay, việc giáo dục lòng nhân ái diễn ra ngay từ trong nhà trường và gia đình, chính trong đời sống hàng ngày. Cùng với sự lan tỏa qua mạng xã hội, các tổ chức thiện nguyện, hoạt động cộng đồng đã khiến tinh thần nhân ái ngày một lan rộng và phát triển. Những người trẻ tiếp tục giữ gìn và làm phong phú lòng nhân ái qua các hành động thực tế.
+ Đưa ra những suy nghĩ, cảm xúc về phẩm chất của người Việt Nam: Đây là phẩm chất đáng quý, có truyền thống lâu đời, cần gìn giữ và phát triển.
(3) Các câu kết lại chủ đề: Khái quát vai trò, ý nghĩa của tinh thần nhân ái của con người Việt Nam xưa và nay.
