TRỞ VỀ
(Trích Ông già và biển cả)
Ơ-nít Hê-minh-uê
(Ernest Hemingway)
I. ĐỌC VÀ TÌM HIỂU CHUNG
1. Đọc:
2. Tìm hiểu chung:
a. Tác giả:
- Ơ-nít Hê-minh-uê là một trong những nhà văn vĩ đại nhất nước Mĩ thế kỉ XX.
- Ông tham gia hai cuộc chiến tranh thế giới, tự nhận mình thuộc "thế hệ lạc lối". Sau chiến tranh ông quay trở lại công việc tại tòa báo nhưng không hòa nhập được với xã hội đương thời nên ông tìm bình yên trong men rượu. Sau đó ông sang Pháp, vừa làm báo vừa sáng tác văn chương.
- Ông có quan niệm như sau về sáng tác: “Viết một áng văn xuôi đơn giản và trung thực về con người”.
- Ông khai sinh ra lối viết kiệm lời, kiệm cảm xúc với những tác phẩm truyện cực ngắn.
- Ông được trao tặng giải Pulitzer và giải Nobel Văn học năm 1954.
b. Tác phẩm:
- Tiểu thuyết Ông già và biển cả được xuất bản lần đầu trên báo Đời sống, viết sau 10 năm Hê-minh-uê sống tại Cu Ba. Tác phẩm đã gây được tiếng vang lớn và hai năm sau, Hê-minh-uê được nhận giải Nobel Văn học.
- Đây là tác phẩm tiêu biểu cho "nguyên lí tảng băng trôi” của Hê-minh-uê.
- Tóm tắt: Ông già và biển cả là tiểu thuyết ngắn của Hê-minh-uê giành giải thưởng Pu-lít-dơ (Pulitzer) cho tác phẩm hư cấu năm 1953. Tác phẩm kể câu chuyện về một ngư dân già người Cu Ba tên là Xan-ti-a-gô. Không bắt được con cá nào trong suốt tám mươi tư ngày, ông bị mọi người coi là kẻ mang vận rủi.
Ma-nô-lin, câu bé học việc và người bạn nhỏ của Xan-ti-a-gô, cũng bị cha mẹ buộc phải rời xa ông để làm việc trên một con thuyền khác. Tuy nhiên, Ma-nô-lin vẫn thường xuyên tới thăm và mang đồ ăn, thức uống cho ông. Họ trò chuyện về việc đánh bắt cá, về bóng chày và về những con sư tử trên bãi biển mà Xan-ti-a-gô đã nhìn thấy ở châu Phi khi ông bằng tuổi cậu bé bây giờ.
Ngày thứ tám mươi lăm, Xan-ti-a-gô quyết định dong thuyền đi tới vùng biển xa phía bắc với niềm tin rằng vận may sẽ trở lại với mình. Giữa biển khơi bao la, ông vừa làm việc vừa nói chuyện với biển cả, với các sinh vật xung quanh, và với chính mình. Đôi khi ông ước có Ma-nô-lin ở bên để chia sẻ công việc và những trải nghiệm. Đến trưa, một con cá đã mắc câu mà Xan-ti-a-gô tin là con cá kiếm khổng lồ, nhưng ông không thể kéo nó vào bờ được. Suốt hai ngày đêm, ông và con cá giằng co vật lộn với nhau.
Xan-ti-a-gô cố gắng giữ con cá không tuột khỏi dây trong khi nó kéo chiếc thuyền càng lúc càng xa đất liền. Trong cuộc chiến đó, ông cảm thấy ngưỡng mộ sức mạnh và sự kiên cường của con cá kiếm, đồng cảm với nó như một người bạn, một người anh em, thậm chí như thề nó và mình đã hòa làm một.
Mặt khác, mặc dù thiếu ngủ, bị thương ở tay và vô cùng đau dớn nhưng ông quyết không bỏ cuộc. Sang ngày thứ ba, con cá kiếm bơi chậm lại quanh chiếc thuyền. Xan-ti-a-gô, lúc này gần như kiệt sức, kéo con cá lại gần thuyền và dâm chết nó bằng cây lao. Ông quay thuyền trở về và nghĩ đến những gì có thể làm với con cá kiểm khổng lồ đó. Con cá dài hơn cả chiếc thuyền nên Xan-ti-a-gô phải buộc nó ở mạn thuyền. Trong tình cảnh đó, có những lúc ông nghĩ không biết mình đang đưa con cá trở vé hay con cá dang đưa mình trở về.
Máu từ vết đâm trên mình con cá kiếm đã thu hút lũ cá mập. Một con cá mập khổng lồ tấn công và xé mất một miếng lớn trên mình con cá kiếm. Xan-ti-a-gô dùng cây lao đâm chết con cá mập, nhưng cũng dánh mất cây lao vì nó. Những con cá mập khác tiếp tục kéo đến. Xan-ti-a-gô chiến dấu với chúng băng một cây lao tự tạo bằng cách buộc con dao vào mái chèo, rồi khi dao gấy, ông chiến đấu bằng cây gậy. Tuy nhiên, lũ cá mập quá đông và chúng đã rỉa hết thịt trên mình con cá kiếm. Xan-ti-a-gô rủa lũ cá mập, cảm thấy hối tiếc cho cả mình lẫn con cá kiếm, và tự trách đã đưa thuyền đi quá xa.
Xan-ti-a-gô trở về đất liền trong đêm tối, dùng hết sức lực còn lại để đưa chiếc thuyền cùng với cái đầu và bộ xương khổng lồ của con cá kiếm vào bờ. Sau đó, ông về lán và lăn ra ngủ.
- Vị trí đoạn trích: Nằm ở cuối truyện, kể lại việc ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được cá kiếm.
- Bố cục:
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
1. "Nguyên lí tảng băng trôi":
- "Nguyên lí tảng băng trôi" dựa vào hiện tượng tự nhiên: Nếu tảng băng có mười phần thì trên mặt nước chỉ có ba phần nổi, và có bảy phần chìm dưới mặt nước. Hê-minh-uê cho rằng: "Nhà văn hiểu biết cặn kẽ mọi vấn đề mình muốn tái hiện, rồi loại bỏ hết các chi tiết không cần thiết, chỉ giữ lại những phần cốt lõi và sắp xếp sao đó để khi tiếp xúc với nó, độc giả vẫn có thể hiểu được những gì tác giả bỏ đi, không có trong tác phẩm." .
- Người đọc phải đồng sáng tạo mới có thể hiểu được “bảy phần chìm”, những hình tượng, những hình ảnh,… giàu tính tượng trưng đa nghĩa.
2. Hình tượng con cá kiếm:
- Con cá kiếm đầy sức mạnh và kiêu hùng:
+ Con cá có kích thước đồ sộ: cái đuôi lớn hơn cả chiếc lưỡi hái lớn; một cái bóng đen vượt dài; thân hình đồ sộ; cánh vi, bộ vây to sụ bên sườn xòe rộng;...
+ Con cá đầy sức mạnh: Lượn những vòng tròn rất lớn; khiến ông lão hoa cả mắt suốt cả tiếng đồng hồ;...
+ Con cá kiêu hùng trong cả cái chết: phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực của nó.
→ Tập trung miêu tả con cá kiếm làm cho chiến thắng của ông lão trở lên vẻ vang, vĩ đại hơn. Đồng thời, qua hình tượng con cá, tác giả tôn vinh sức mạnh của con người và phản ánh khát vọng chinh phục tự nhiên.
