II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
6. Nội dung trữ tình
Phần 1: Những mâu thuẫn giằng xé
Tôi yêu em: đến nay chừng có thể
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.
* Hai dòng thơ đầu:
Tôi yêu em: đến nay chừng có thể
Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai;
– Dấu hai chấm trong dòng thơ "Tôi yêu em: đến nay chừng có thể" như một khoảng ngắt để mở ra những điều sâu kín, những cảm xúc khó diễn tả về tình yêu. Nó cho thấy tình yêu ấy không chỉ đơn thuần là một lời khẳng định mà còn ẩn chứa nhiều điều chưa thể nói hết. Không chỉ vậy, việc sử dụng dấu hai chấm còn khiến tình yêu hiện lên như một thực thể riêng biệt, có đời sống và cảm xúc riêng, thậm chí vượt ra ngoài tầm kiểm soát của nhân vật trữ tình.
-> Điều đó chứng tỏ tình yêu ấy chưa bao giờ thực sự kết thúc. Nó đã trải qua thử thách của thời gian, trở nên sâu lắng. Qua đó, ta cảm nhận được tấm lòng thủy chung, say đắm và đầy khắc khoải của nhân vật trữ tình.
--> Hai câu thơ là lời giãi bày mộc mạc nhưng chân thành, thể hiện cảm xúc một cách tự nhiên, đúng với những gì trái tim đang chất chứa.
* Hai dòng thơ tiếp:
Nhưng không để em bận lòng thêm nữa,
Hay hồn em phải gợn bóng u hoài.
– Cái tôi trữ tình đã chủ động kìm nén cảm xúc, thể hiện quyết tâm đoạn tuyệt với những lưỡng lự, giằng xé trước đó.
– Từ "Nhưng" mở đầu tạo nên sự chuyển hướng rõ rệt: nếu hai câu thơ đầu là tiếng nói chân thành của trái tim thì hai câu này là tiếng gọi lí trí mạnh mẽ, quyết liệt. "Tôi" tự ý thức rằng cần phải dập tắt tình yêu còn đang âm ỉ trong lòng, bởi giờ đây, tình cảm đó chỉ còn là của riêng mình.
– Cụm từ "bận lòng", "gợn bóng u hoài" gợi ra nỗi buồn nhẹ nhàng mà sâu xa – như một làn sóng gợn nhẹ nhưng đủ khiến tâm hồn không còn yên ổn. Tình yêu này đã không được đáp lại, nên nếu cứ tiếp tục, biết đâu lại trở thành một nỗi phiền muộn cho chính người mình yêu?
--> Chính vì thế, nhân vật trữ tình chấp nhận đơn phương ôm lấy khổ đau, âm thầm lùi lại để người kia được thanh thản, an nhiên. Ẩn sau sự dứt khoát ấy là một tấm lòng vị tha và cao thượng, càng làm nổi bật vẻ đẹp của một tình yêu trong sáng và sâu nặng.
Phần 2. Nỗi khổ đau tuyệt vọng
Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng,
Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen
– Điệp từ phủ định "không" xuất hiện liên tiếp như một tiếng nấc nghẹn, bộc lộ sự tuyệt vọng sâu sắc của tình yêu thầm lặng, không mong chờ hồi đáp. Tình cảm ấy vốn đã đơn phương, lại càng thêm khổ đau khi "tôi" tự ý thức rõ sự vô vọng trong chính trái tim mình.
– Nhịp thơ ngắt quãng, gấp khúc với những trạng thái trái chiều: "rụt rè" – "hậm hực", thể hiện một tâm trạng rối ren, chất chứa mâu thuẫn. Tình yêu ấy vừa e dè, vừa bốc đồng; vừa dịu dàng, vừa ghen tuông âm ỉ.
-> Nhân vật trữ tình rơi vào trạng thái bị cảm xúc điều khiển: càng cố kìm nén, cảm xúc lại càng trỗi dậy dữ dội. Và chính vì thế, "tôi" sống trong những giằng xé không lối thoát – một nỗi đau âm thầm nhưng mãnh liệt, vừa chân thật, vừa đầy ám ảnh.
– Nghệ thuật liệt kê khẳng định sự phong phú và những trạng thái tình cảm khác nhau của nhân vật trữ tình dành cho người mình yêu.
→ Nhân vật trữ tình đã phải đau khổ về tình cảm rất nhiều. Sự mâu thuẫn đến giằng xé, trăn trở, ám ảnh và làm con người đau đớn, nhưng mặt khác lại đồng thời thể hiện những nhịp đập sôi nổi, tràn đầy sinh lực của một trái tim khao khát yêu thương.
Phần 3: Sự cao thượng chân thành
Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm,
Cầu em được người tình như tôi đã yêu em.
– Thay vì khép lại bằng một lời oán trách hay tiếc nuối vị kỉ như "sẽ không ai yêu em như tôi đã từng", nhân vật trữ tình lại chọn một cách kết thúc đầy vị tha "Cầu em được người tình như tôi đã yêu em". Câu thơ như một lời chúc sâu sắc, chứa đựng sự buông bỏ trong yêu thương – mong người mình yêu tìm được hạnh phúc, kể cả khi hạnh phúc ấy không thuộc về mình.
– Đây cũng là lời tự khẳng định và niềm tự hào kín đáo về một tình yêu cao cả mà "tôi" đã dành cho "em" – một tình yêu không đòi hỏi đáp lại, chỉ cần được yêu hết lòng là đủ.
-> Giọng thơ trở nên thiết tha mà thanh thoát, đưa toàn bài khép lại bằng một dư âm nhẹ nhàng mà day dứt, thể hiện vẻ đẹp trong sáng, nhân hậu và cao quý của một trái tim biết yêu chân thành.
III. TỔNG KẾT
1. Giá trị nội dung
– Thể hiện nỗi buồn của một mối tình đơn phương. Đó là nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha dẫu cho mối tình ấy là vô vọng.
2. Giá trị nghệ thuật
– Ngôn ngữ thơ trong sáng, giản dị, không cầu kì.
– Nghệ thuật điệp ngữ được sử dụng thành công, đặc biệt là điệp ngữ "Tôi yêu em".
