I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả
2. Tác phẩm
– Vị trí: Thuý Kiều gặp Từ Hải lần thứ hai khi đang ở lầu xanh. Từ Hải là một người anh hùng có chí khí và tài năng, đã ra tay cứu Kiều thoát khỏi chốn lầu xanh tủi nhục. Sau khi gây dựng được sự nghiệp "hùng cứ một phương", Từ Hải giúp Kiều thực hiện ước nguyện báo ân, báo oán. Đoạn trích này nằm ngay sau phần kể về việc báo ân, báo oán của Thuý Kiều (từ câu 2419 đến câu 2450).
– Bố cục:
II. TÌM HIỂU CHI TIẾT
1. Chủ đề: Ước mơ tự do, công lí.
2. Nhân vật Thuý Kiều
– Khi nói về mình: Kiều luôn dùng lời lẽ thể hiện thân phận thấp kém của người mang ơn (ví dụ: chút thân bồ liễu, chạm xương chép dạ). Cách xưng hô "chút thân" trở thành một hệ thống ngôn ngữ biểu đạt sự nhỏ bé, yếu ớt của Kiều trước Từ Hải (chút thân bèo bọt, chút phận ngây thơ,...). Hệ thống hình ảnh này được mở rộng thành chuỗi biểu tượng cho thân phận mỏng manh như bèo bọt, cỏ nội hoa hèn, dây cát,... cho thấy Kiều luôn tự nhận mình là kẻ yếu đuối, thấp hèn mỗi khi đối diện hoặc nhắc đến Từ Hải.
– Khi nhắc đến Từ Hải: Kiều dùng cách xưng hô trân trọng, nhằm đề cao người đã có ơn cứu giúp mình. Những từ ngữ mà nàng sử dụng mang tính tôn xưng như các hình ảnh "sấm sét ra tay", "nghì trời mây".
– Trong lời nói của Kiều, chỉ có Từ Hải là được khẳng định một cách mạnh mẽ, còn bản thân nàng thì dường như lại tự hạ thấp, phủ nhận chính mình.
3. Nhân vật Từ Hải
– Lí tưởng: Lí tưởng của Từ Hải xuất phát từ mẫu người anh hùng lí tưởng theo quan điểm Nho giáo: người có "kiến nghĩa bất vi vô dũng dã" – thấy việc nghĩa mà không làm là kẻ hèn nhát. Từ Hải được khắc hoạ là người có chí lớn, không màng danh lợi, không phục tùng triều đình phong kiến, luôn hướng đến việc hành hiệp trượng nghĩa, giúp dân trừ bạo.
– Lời nói: Tự xưng là "quốc sĩ", có những lời nói tôn trọng và đồng cảm với Kiều.
– Hành động: Mang sắc thái phi thường. Khi xuất hiện, chàng lập tức ra tay hành động "chẻ", "rạch", "quét", "đạp" – toàn những động từ mạnh, giàu sắc thái quyết đoán. Cùng với đó là những hình ảnh lớn lao, mạnh mẽ như "trúc chẻ ngói tan", "sấm ran trong ngoài", "gió quét mưa sa" – tất cả làm nổi bật sức mạnh và khí thế khác thường.
– Kì tích: Những địa danh được nhắc đến như "biên thuỳ", "hải tần", "sơn hà", "góc trời" đều là những không gian rộng lớn – tương ứng với tầm vóc và khát vọng chinh phục của một người anh hùng. Chàng đã làm nên những kì tích phi thường, xuất chúng: "Triều đình riêng một góc trời / Gồm hai văn võ rạch đôi sơn hà".
– Tính cách của Từ Hải là sự kết hợp hài hoà giữa những phẩm chất cao đẹp của người anh hùng lí tưởng – có ý chí, hoài bão lớn, cùng với những phẩm chất đạo đức của người trung hậu, bao dung. Từ Hải không chỉ là người có chí khí mạnh mẽ mà còn là người hiểu lí lẽ, có tình có nghĩa. Chàng không hề xem thường hay xa cách Thúy Kiều dù nàng từng mang thân phận "thanh lâu hai lượt", mà ngược lại, sẵn sàng gạt bỏ mọi định kiến xã hội để đón nhận nàng bằng cả sự trân trọng.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung
– Ngợi ca hình tượng người anh hùng Từ Hải trượng nghĩa, hào hiệp, trung hậu, nghĩa tình.
– Thể hiện ước mơ về một xã hội công bằng, tự do, những người bị áp bức đau khổ như Thuý Kiều sẽ có một cuộc sống tốt đẹp.
2. Nghệ thuật
– Xây dựng, khắc hoạ hình tượng nhân vật lí tưởng.
– Kết hợp bút pháp trữ tình và bút pháp sử thi.
– Sử dụng các hình thức ngôn ngữ: ngôn ngữ đối thoại, ngôn ngữ gián tiếp.
