Tri thức ngữ văn SVIP

I. Truyện ngắn

1. Khái niệm

− Một số đặc điểm cơ bản của truyện ngắn:

2. Đặc trưng thể loại

a. Câu chuyện và truyện kể

b. Điểm nhìn trong truyện kể

− Khái niệm:

− Phân loại:

+ Điểm nhìn của người kể chuyện.

+ Điểm nhìn của nhân vật được kể.

+ Điểm nhìn bên ngoài (miêu tả sự vật, con người ở phương diện ngoại hiện, kể về những điều mà nhân vật không biết).

+ Điểm nhìn bên trong (kể, tả xuyên qua cảm nhận, ý thức của nhân vật).

+ Điểm nhìn không gian (nhìn xa − nhìn gần).

+ Điểm nhìn thời gian (mô tả sự việc như nó đang diễn ra ở hiện tại hay kể lại những gì diễn ra trong quá khứ qua lăng kính của hồi ức,...).

− Lưu ý:

+ Điểm nhìn mang tính tâm lí, tư tưởng, gắn liền với vai kể của người kể chuyện hoặc hoàn cảnh, trải nghiệm của nhân vật.

+ Truyện có thể được kể lại với điểm nhìn hoặc nhiều điểm nhìn khác nhau. Sự kết hợp giữa các điểm nhìn trong một tác phẩm văn học sẽ tạo nên giọng điệu đa thanh cho văn bản; đồng thời, tạo nên tính đối thoại của tác phẩm, đặt người đọc vào một vai trò chủ động, tích cực hơn trong việc diễn giải và đánh giá tác phẩm.

− Ví dụ: Xét đoạn văn mở đầu tác phẩm Chí Phèo của Nam Cao:

Hắn vừa đi vừa chửi. Bao giờ cũng thế, cứ rượu xong là hắn chửi. Bắt đầu chửi trời, có hề gì? Trời có của riêng nhà nào? Rồi hắn chửi đời. Thế cũng chẳng sao: Đời là tất cả nhưng cũng chẳng là ai. Tức mình hắn chửi ngay tất cả làng Vũ Đại. Nhưng cả làng Vũ Đại ai cũng như: “Chắc nó trừ mình ra!”. Không ai lên tiếng cả. Tức thật! Ồ thế này thì tức thật! Tức chết đi được mất! Đã thế, hắn phải chửi cha đứa nào không chửi nhau với hắn. Nhưng cũng không ai ra điều. Mẹ kiếp! Thế thì có phí rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông nỗi này! A ha! Phải đấy hắn cứ thế mà chửi, hắn chửi đứa chết mẹ nào đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chí Phèo? Mà có trời biết! Hắn không biết, cả làng Vũ Đại cũng không ai biết.

c. Lời người kể chuyện và lời nhân vật

− Lời người kể chuyện và lời nhân vật là những yếu tố tạo nên lớp lời văn nghệ thuật của văn bản tự sự. Trong đó:

+ Lời người kể chuyện gắn với ngôi kể, giọng điệu, điểm nhìn, ý thức của người kể chuyện; có tác dụng mô tả, trần thuật, đưa ra những phán đoán, đánh giá về đối tượng được miêu tả, trần thuật, đồng thời, định hướng cho người đọc việc hình dung, theo dõi mạch kể.

+ Lời nhân vật:

− Trong các tác phẩm truyện ngắn hiện đại, lời của người kể chuyện và lời nhân vật có khả năng kết nối, giao thoa với nhau tạo nên những kiểu lời văn đặc biệt. Chẳng hạn như lời nửa trực tiếp, lời độc thoại nội tâm, lời nhại,...

II. Ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết