Tốc độ phản ứng và chất xúc tác SVIP

I. TỐC ĐỘ PHẢN ỨNG HÓA HỌC LÀ GÌ?

Tốc độ phản ứng là đại lượng cho biết phản ứng hoá học xảy ra nhanh hay chậm.

Ví dụ: Phản ứng đốt cháy than xảy ra ngay lập tức, kèm theo sự toả nhiệt và phát sáng.

Ví dụ: Sau một thời gian, dây thép và cửa sắt có thể xuất hiện lớp gỉ màu nâu, xốp.

II. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỐC ĐỘ CỦA PHẢN ỨNG HÓA HỌC

- Diện tích bề mặt tiếp xúc càng lớn, phản ứng xảy ra càng nhanh.

- Khi nhiệt độ tăng, tốc độ phản ứng cũng tăng.

- Nồng độ chất phản ứng càng cao thì phản ứng xảy ra càng nhanh.

- Chất xúc tác/ức chế giúp phản ứng diễn ra nhanh/chậm hơn mà không bị thay đổi sau phản ứng.

1. Ảnh hưởng của diện tích bề mặt tiếp xúc

⚡ THÍ NGHIỆM

Cho cùng một lượng đá vôi dạng bột và dạng viên vào hai ống nghiệm riêng biệt, sau đó thêm vào mỗi ống 3 ml dung dịch HCl 0,1 M.

Trong thực tế, nhiều phản ứng được thúc đẩy nhanh hơn nhờ tăng diện tích tiếp xúc giữa các chất.

- Chẻ nhỏ củi trước khi đốt để củi cháy nhanh hơn.

- Nhai kỹ thức ăn giúp tiêu hóa hiệu quả hơn.

- Tán nhỏ thuốc trước khi pha để thuốc tan nhanh hơn.

2. Ảnh hưởng của nhiệt độ

⚡ THÍ NGHIỆM

Cho 5 mL dung dịch H₂SO₄ 1 M vào hai ống nghiệm, mỗi ống có một chiếc đinh sắt. Đun nóng ống nghiệm (1).

Một số phản ứng trong thực tế diễn ra nhanh hơn khi tăng nhiệt độ:

- Thịt chín nhanh hơn khi tăng nhiệt độ nấu.

- Thực phẩm bảo quản trong tủ lạnh sẽ lâu bị hỏng hơn.

3. Ảnh hưởng của nồng độ

⚡ THÍ NGHIỆM

Cho 3 viên kẽm vào hai ống nghiệm, sau đó thêm 5 mL dung dịch HCl 5% vào ống nghiệm (1) và 5 mL dung dịch HCl 10% vào ống nghiệm (2).

4. Chất xúc tác và chất ức chế

⚡ THÍ NGHIỆM

Chuẩn bị 2 bình tam giác, mỗi bình chứa 10 mL dung dịch H₂O₂.

Thêm một lượng nhỏ bột MnO₂ vào bình (2).

- Sau phản ứng, bột MnO₂ vẫn còn trong bình nên MnO₂ được gọi là chất xúc tác.

- Một số phản ứng trong thực tế diễn ra nhanh hơn nhờ có chất xúc tác hoặc chậm lại khi có mặt của chất ức chế, chẳng hạn:

+ Các enzyme trong cơ thể giúp thức ăn tiêu hóa nhanh hơn.

+ Một số thuốc kháng sinh hoạt động bằng cách ức chế enzyme của vi khuẩn.