Đặc điểm cơ bản của ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết (tiếp theo) SVIP

I. LÝ THUYẾT

− Tuỳ hoàn cảnh và mục đích đích giao tiếp, chúng ta có thể sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

− Trong tác phẩm truyện, việc mô phỏng và tái tạo ngôn ngữ nói bằng ngôn ngữ viết là một khía cạnh thú vị, thu hút sự quan tâm nghiên cứu. Sự cộng hưởng giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết trong văn bản nghệ thuật tạo ra một số hiện tượng đặc biệt về lời văn.

II. THỰC HÀNH

1. Hãy tìm trong các bài viết của mình hoặc bạn bè một số trường hợp diễn đạt "giống văn nói" và đề xuất cách chỉnh sửa.

2. Tìm trong văn bản Chí Phèo những đoạn văn có sự cộng hưởng giữa ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

3. Chọn một cảnh có hội thoại trong một bộ phim hoặc một chương trình trên truyền hình và nhận xét đặc điểm của ngôn ngữ nói được thể hiện trong cảnh này. Hãy đánh giá hiệu quả trình bày, truyền đạt thông tin bằng lời nói ở ví dụ mà bạn đã chọn.

* Đoạn hội thoại của nhân vật Hà Lan và Ngạn trong bộ phim "Mắt biếc":

− Hà Lan: Mấy bài này là Ngạn sáng tác đúng không?

− Hà Lan: Nói thiệt đi.

− Ngạn: Mấy bài hát chép trong này đều là Ngạn sáng tác đó.

− Hà Lan: Hà Lan biết lâu rồi.

− Hà Lan: Hai ngày nữa là Hà Lan phải lên thành phố rồi đó.

− Ngạn: Uả? Còn hơn hai tháng nữa mới vô lớp 10 mà.

− Hà Lan: Nhà kêu lên sớm để còn học hè nữa.

− Ngạn: Vậy... Hà Lan lên trước rồi Ngạn lên sau.

− Hà Lan: Ừ... Lên thành phố không có Ngạn chắc Hà Lan buồn lắm. Không biết có dễ làm quen bạn mới không nữa.

− Ngạn: Hà Lan ráng nha... Chờ Ngạn lên.

* Đặc điểm ngôn ngữ nói được thể hiện trong cảnh này:

− Các câu thoại sử dụng ngôn ngữ đời thường, thân mật, thể hiện mối quan hệ bạn bè thân thiết và thậm chí có chút ngại ngùng của tuổi mới lớn.

− Các câu được nói với nhịp điệu nhanh chậm khác nhau, có chỗ ngắt quãng như “Ừ...”, “Uả?”, tạo cảm giác trò chuyện thoải mái, không gò bó.

− Qua lời thoại, người nghe cảm nhận được sự quan tâm, lo lắng của Hà Lan khi phải lên thành phố xa nhà, sự bối rối, dè dặt và quan tâm của Ngạn đối với Hà Lan.

− Cách gọi tên nhau trực tiếp, sử dụng đại từ nhân xưng “Hà Lan”, “Ngạn” thể hiện sự thân quen, không trang trọng, phù hợp với đối tượng là bạn bè cùng trang lứa.

* Đánh giá hiệu quả trình bày, truyền đạt thông tin bằng lời nói:

− Lời thoại không chỉ trình bày, truyền đạt thông tin về nội dung mà còn về cảm xúc, tính cách nhân vật.

− Lời thoại chân thực, gần gũi và phản ánh đúng cách nói chuyện của lứa tuổi học trò ở nông thôn Việt Nam.

4. Thể hiện nội dung của hội thoại ở bài tập 3 bằng ngôn ngữ viết và nhận xét sự khác biệt về phương tiện ngôn ngữ biểu đạt trong hai trường hợp.

* Thể hiện nội dung của hội thoại bằng ngôn ngữ viết:

Hà Lan lật sổ nhạc, hỏi Ngạn có phải cậu là người sáng tác những bài hát này không. Ngạn gật đầu xác nhận, và Hà Lan mỉm cười bảo rằng cô đã biết từ lâu. Sau đó, Hà Lan báo rằng chỉ còn hai ngày nữa cô sẽ lên thành phố để học hè. Ngạn bất ngờ, vì tưởng còn lâu mới nhập học. Cô giải thích rằng gia đình muốn cô đi sớm. Ngạn an ủi, bảo Hà Lan cứ đi trước, rồi cậu sẽ lên sau. Hà Lan nói giọng buồn rằng nếu không có Ngạn, cô sẽ rất cô đơn. Ngạn dặn cô cố gắng và hứa sẽ sớm lên thành phố.

* Nhận xét sự khác biệt về phương tiện ngôn ngữ biểu đạt trong hai trường hợp:

− Ngôn ngữ nói mang tính tự nhiên, thân mật, gần gũi. Câu ngắn, dùng từ đơn giản, mang nhiều cảm xúc trực tiếp.

− Trong ngôn ngữ viết, câu văn rõ ràng, mạch lạc, có miêu tả tâm trạng, hành động. Việc thể hiện cảm xúc phải thông qua từ ngữ, không có sự hỗ trợ của giọng điệu.

5. Phân tích những ưu thế và giới hạn của việc sử dụng ngôn ngữ nói và ngôn ngữ viết.

* Ngôn ngữ nói:

− Ưu thế:

+ Ngôn ngữ nói thường diễn ra trong giao tiếp mặt đối mặt, kết hợp với ngữ điệu, cử chỉ, ánh mắt,... nên dễ tạo sự gần gũi, cảm xúc, tác động mạnh mẽ đến người nghe.

+ Người nói dễ dàng điều chỉnh cách nói tuỳ theo từng đối tượng và từng hoàn cảnh giao tiếp cụ thể.

+ Ngôn ngữ nói sẽ có tốc độ truyền đạt nhanh, phù hợp cho những tình huống giao tiếp cần phản ứng tức thời.

− Giới hạn:

* Ngôn ngữ viết:

− Ưu điểm:

− Giới hạn:

+ Người sử dụng ngôn ngữ phải có kỹ năng tốt về diễn đạt, lập luận, tổ chức văn bản.

+ Giao tiếp ngôn ngữ viết không có sự tương tác trực tiếp, phản hồi thường không tức thời.

+ Trong một số trường hợp, ngôn ngữ viết thường bị dài dòng, lan man, khó nắm bắt thông tin.