Thực hành tiếng Việt: Cách giải thích nghĩa của từ SVIP

THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT: CÁCH GIẢI THÍCH NGHĨA CỦA TỪ

1. Giải thích nghĩa của các từ ngữ được in đậm trong những trường hợp sau. Chỉ ra cách giải thích nghĩa mà bạn đã sử dụng.

a. Hôm nay là ngày của tất cả mọi phụ nữ, mọi thanh thiếu niên nam nữ đã cất cao tiếng nói để bảo vệ quyền lợi của mình.

(Ma-la-la Diu-sa-phdai, Một cây bút và một quyển sách có thể thay đổi thế giới)

b. Sức mạnh của giáo dục khiến họ sợ hãi.

(Ma-la-la Diu-sa-phdai, Một cây bút và một quyển sách có thể thay đổi thế giới)

c. Có thể thấy bộ kĩ năng đã đặt ra các khối nội dung kiến thức xã hội khá rộng, đòi hỏi sinh viên phải hiểu biết về môi trường đang sống, và phải có liên kết, gắn bó với môi trường xung quanh.

(Đỗ Thị Ngọc Quyên, Nguyễn Đức Dũng, Người trẻ và những hành trang vào thế kỉ XXI)

d. Để chiến thắng được sức mạnh khổng lồ của thiên nhiên, ông lão phải vận dụng hết kinh nghiệm, trí thông minh, lòng dũng cảm của một ngư dân sống cả đời trên biển.

(Lê Lưu Oanh, Hình tượng con người chinh phục thế giới trong “Ông già và biển cả”)

– Từ: quyền lợi.

Nghĩa của từ: quyền được hưởng lợi ích nào đó về vật chất, tinh thần.

– Từ: giáo dục.

Nghĩa của từ: hoạt động nhằm tác động một cách có hệ thống đến sự phát triển tinh thần, thể chất của một đối tượng nào đó, làm cho đối tượng ấy dần dần có được những phẩm chất và năng lực như yêu cầu đề ra.

Cách giải thích từ ngữ đã sử dụng: phân tích nội dung nghĩa của từ.

– Từ: hiểu biết.

Nghĩa của từ: thấu rõ, biết rõ ràng và đầy đủ về một hoặc nhiều lĩnh vực nào đó.

– Từ: chiến thắng.

2. Từ điển tiếng Việt (Hoàng Phê chủ biên) đã giải thích các nghĩa của từ “quả” (danh từ) như sau:

1. Bộ phận của cây do bầu nhuỵ hoa phát triển mà thành, bên trong chứa hạt. Ăn quả nhớ kẻ trồng cây (tục ngữ). 2. Từ dùng để chỉ từng đơn vị những vật có hình giống như quả cây. Quả bóng. Quả trứng gà. Quả lựu đạn. Quả tim. Đấm cho mấy quả (khẩu ngữ). 3. Đồ để đựng bằng gỗ, hình hộp tròn, bên trong chia thành nhiều ngăn có nắp đậy. Quả trầu. Bưng quả đồ lễ. 4. (kết hợp hạn chế; dùng đi đôi với nhân). Kết quả (nói tắt). Có nhân thì có quả. Quan hệ giữa nhân và quả. 5. (khẩu ngữ) Món lợi thu được trong làm ăn, buôn bán. Thắng quả. Trúng quả. Thua liền mấy quả.

Trả lời các câu hỏi dưới đây:

a. Trong các nghĩa của từ “quả”, nghĩa nào là nghĩa gốc, nghĩa nào là nghĩa chuyển?

b. Các nghĩa của từ “quả” được giải thích theo cách nào?

Các nghĩa của từ “quả” được giải thích bằng cách phân tích nội dung nghĩa của từ, nêu phạm vi nghĩa sử dụng, khả năng kết hợp của từ.

Ví dụ:

Quả: (kết hợp hạn chế; dùng đi đôi với nhân). Kết quả (nói tắt). Có nhân thì có quả. Quan hệ giữa nhân và quả.

– Phạm vi sử dụng: dùng đi đôi với nhân.

– Khả năng kết hợp của từ: kết hợp hạn chế.

3. Phần giải thích nghĩa của các từ sau đây đã chính xác hay chưa? Vì sao?

a. Đả kích (động từ): việc phê phán, chỉ trích gay gắt đối với người, phía đối lập hoặc coi là đối lập.

b. Khép nép (tính từ): điệu bộ như muốn thu nhỏ người lại để tránh sự chú ý, sự đụng chạm hoặc để tỏ ra vẻ ngại ngùng hay kính cẩn.

c. Trắng (tính từ): màu của vôi, của bông.

 => Cách giải thích từ “khép nép” và “trắng” chưa chính xác, vì phần giải thích là cụm danh từ, không thích hợp để giải thích tính từ. Nên thêm từ “có” vào đầu phần giải thích.

TỪ ĐỌC ĐẾN VIẾT

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) trình bày một mục tiêu của bạn trong tương lai và những giải pháp để đạt được mục tiêu ấy. Chọn hai từ ngữ trong đoạn văn để giải thích nghĩa và cho biết bạn đã giải thích theo cách nào.

Gợi ý:

– Học sinh có thể hoàn thành nội dung đoạn văn với sơ đồ gợi ý sau:

– Học sinh lưu ý yêu cầu về hình thức:

+ Độ dài (khoảng 150 chữ).

+ Do nhiều câu tạo thành, được bắt đầu bằng chữ viết hoa lùi vào đầu dòng và kết thúc bằng dấu câu dùng để ngắt đoạn.

– Học sinh lưu ý hai từ ngữ trong đoạn văn để giải thích nghĩa và cho biết bạn đã giải thích theo cách nào.