Sóng dọc và sóng ngang SVIP

I. SÓNG DỌC

1. Mô tả sóng dọc

Sóng dọc là sóng trong đó các phần tử môi trường dao động theo phương trùng với phương truyền sóng. Sóng dọc có thể truyền trong các chất rắn, lỏng và khí.

Sự lan truyền dao động của sóng dọc trên một lò xo

2. Sóng âm

Nguồn âm dao động làm các phần tử không khí dao động theo phương truyền âm, tạo ra những lớp không khí nén và dãn lệch pha nhau. Sự nén dãn truyền đi tạo thành sóng âm lan tỏa theo mọi hướng.

Các lớp không khí nén - dãn lan truyền tạo thành sóng âm

Sóng âm truyền được trong chất rắn, lỏng, khí nhưng không truyền được trong chân không.

• Trong chất khí, chất lỏng: sóng âm là sóng dọc.
• Trong chất rắn: sóng âm gồm cả sóng dọc và sóng ngang.

❗ Âm nghe được có tần số từ 20 Hz đến 20 000 Hz.

II. SÓNG NGANG

1. Mô tả sóng ngang

Ánh sáng, sóng vô tuyến,... là các sóng ngang được lan truyền không phải do dao động của các phần tử môi trường.

2. Sóng điện từ

Sự lan truyền điện từ trường trong không gian

Sóng điện từ là điện từ trường lan truyền trong không gian. Sóng điện từ trải dài trên một dải tần số rộng, gọi là thang sóng điện từ.

Trong chân không, sóng điện từ truyền với tốc độ ánh sáng, tức là xấp xỉ 300 000 km/s.

Sóng điện từ bao gồm một dải rộng tần số (hoặc bước sóng), gọi là thang sóng điện từ.

Thang sóng điện từ

- Sóng vô tuyến có bước sóng từ 1 mm đến 100 km, thường bị phản xạ bởi tầng điện li trước khi tới máy thu.

- Tia hồng ngoại là sóng điện từ không nhìn thấy, có bước sóng từ 0,76 μm đến 1 mm.

- Tia tử ngoại là sóng điện từ không nhìn thấy, có bước sóng từ 1 nm đến 380 nm.

- Tia X là sóng điện từ có bước sóng từ 30 pm đến 3 nm, nhỏ hơn tia tử ngoại.

- Tia gamma có bước sóng nhỏ nhất trong thang sóng điện từ, khoảng 10^-5 nm đến 0,1 nm.

Mắt người quan sát được các bức xạ có tần số từ khoảng 4.10¹⁴ đến 8.10¹⁴ Hz nên các bức xạ thuộc miền này được gọi là ánh sáng nhìn thấy.