Nêu các dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng và dấu hiệu đặc trưng của phát triển ở sinh vật. Lấy ví dụ minh họa.
Hướng dẫn giải:
Các dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng là:
- Tăng số lượng, kích thước và khối lượng tế bào → Tăng khối lượng và kích thước cơ thể.
- Ví dụ: Một người sau một năm tăng từ 40 kg lên 45 kg.
Các dấu hiệu đặc trưng của phát triển là:
- Có sự phân hóa tế bào, phát sinh hình thái mới và thay đổi chức năng sinh lí của cơ thể.
- Ví dụ: Một bạn nam vừa bước sang tuổi dậy thì, tăng cân và chiều cao nhanh chóng, đồng thời cơ thể có những phát sinh mới như có râu, cơ quan sinh dục phát triển,…
Nêu một số ứng dụng hiểu biết về vòng đời của sinh vật trong thực tiễn mà em biết và cho biết cơ sở khoa học của ứng dụng đó.
Hướng dẫn giải:
- Ở lúa, thời kì cây nảy mầm và ra rễ ban đầu cần được bón lót để bổ sung đa dưỡng chất, trong khi ở thời kì cây bắt đầu sinh trưởng, cần tăng nhanh về chiều cao, hoặc thời kì cây ra hoa, kết quả, người nông dân sẽ bón thúc để bổ sung nguồn N và K là chủ yếu.
Cơ sở khoa học của ứng dụng: Ở mỗi thời kì sinh trưởng và phát triển của thực vật, cây sẽ có nhu cầu về dinh dưỡng và điều kiện chăm sóc khác nhau. Đặc biệt trong các giai đoạn phát sinh hình thái mới (giai đoạn phát triển) như nảy mầm, phát triển thân, lá, ra hoa, kết quả, cây sẽ có nhu cầu dinh dưỡng cao hơn nên sẽ cần đặc biệt bổ sung dinh dưỡng trong các giai đoạn này.
- Để phòng trừ muỗi gây hại, ta có thể thực hiện các biện pháp gián tiếp như phát quang bụi rậm, đậy các chum, giếng nước, thường xuyên lau dọn làm thông thoáng nhà cửa, không để ao tù, nước đọng, nuôi cá trong các hồ, ao,…
Cơ sở khoa học của ứng dụng: Trong vòng đời của muỗi có giai đoạn ấu trùng được muỗi đẻ ra và sinh sống dưới nước, đặc biệt là ở những vùng nước bẩn, bụi cỏ rậm rạp,… Vì vậy các biện pháp trên nhằm giúp tiêu diệt ấu trùng của muỗi, gián tiếp tiêu diệt muỗi sinh trưởng và phát triển gây hại cho con người.
Trong giai đoạn dậy thì, con người sẽ có sự thay đổi trên những khía cạnh nào? Lấy ví dụ minh chứng. Vì sao cần hạn chế nạn tảo hôn (kết hôn sớm) ở những vùng sâu, vùng xa và hạn chế bằng cách nào?
Hướng dẫn giải:
- Trong giai đoạn dậy thì, con người sẽ có sự thay đổi trên 3 khía cạnh:
+ Về thể chất: Chiều cao tăng nhanh, cơ quan sinh dục phát triển, tuyến bã nhờn trên da tăng cường tiết chất nhờn gây mụn trứng cá, xuất hiện lông nách, râu, lông mu,…
+ Về sinh lí: Ở nam giới có sự sản sinh tinh trùng và các hormone sinh dục nam, bắt đầu xuất tinh. Ở nữ giới có sự chín và rụng của trứng, tăng tiết các các hormone sinh dục nữ và xuất hiện kinh nguyệt.
+ Về tâm lí: Tính tình thay đổi thất thường, có xu hướng thể hiện bản thân, có tình cảm với người khác giới,…
- Cần hạn chế nạn tảo hôn vì việc kết hôn và mang thai sớm khi một trong hai bên vợ/chồng chưa đủ tuổi kết hôn vừa là vi phạm pháp luật Việt Nam, vừa tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe sinh sản. Nếu người nữ mang thai khi chưa đủ tuổi, cơ quan sinh sản chưa phát triển toàn diện sẽ dễ dẫn đến sinh ra con bị dị tật, sức khỏe kém, dễ bị sảy thai thậm chí là tử vong. Việc kết hôn sớm cũng ảnh hưởng tới khả năng được học tập của trẻ, ảnh hưởng xấu đến tâm lí và trật tự xã hội.
- Có thể hạn chế nạn tảo hôn bằng cách tăng cường vận động học sinh đi học để tiếp cận với sự giáo dục đúng đắn, đặc biệt là ở những vùng sâu, vùng xa. Cần giáo dục giới tính cho các em từ sớm và phù hợp với từng độ tuổi, ngăn chặn các sản phẩm, sách báo đồi trụy tiếp cận sớm ở lứa tuổi học sinh,…
