Lý thuyết Bài 1. Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức SVIP

I. LỊCH SỬ, HIỆN THỰC LỊCH SỰ VÀ LỊCH SỬ ĐƯỢC CON NGƯỜI NHẬN THỨC

1. Lịch sử

- Lịch sử có nhiều cách hiểu, nhưng có thể khái quát thành ba nghĩa chính:

+ Lịch sử - sự kiện: Toàn bộ những gì đã xảy ra trong quá khứ của xã hội loài người.

+ Lịch sử - nhận thức: Hiểu biết và hình dung của con người về quá khứ, phản ánh qua câu chuyện, ghi chép, tác phẩm,…

+ Lịch sử - khoa học: Ngành khoa học (Sử học) nghiên cứu quá khứ của loài người.

- Khoa học lịch sử tập trung tìm hiểu các sự kiện, hiện tượng đã diễn ra; nhận diện quy luật hình thành, phát triển và suy thoái của xã hội loài người.

Hình 1. Khoa học lịch sử

2. Hiện thực lịch sử và lịch sử được con người nhận thức

- Hai yếu tố cơ bản gắn liền với khái niệm lịch sử:

+ Hiện thực lịch sử: Toàn bộ sự kiện, hiện tượng đã diễn ra trong quá khứ; tồn tại khách quan, không phụ thuộc vào ý chí con người.

+ Lịch sử được con người nhận thức: Toàn bộ tri thức, ý niệm, sự hình dung của con người về quá khứ (dựa trên những gì đã diễn ra).

- Mối quan hệ:

+ Hiện thực lịch sử luôn tồn tại trước, còn lịch sử được con người nhận thức xuất hiện sau.

+ Hiện thực lịch sử là duy nhất và không thể thay đổi; trong khi đó, cách con người nhận thức về lịch sử lại đa dạng và có thể biến đổi theo thời gian.

+ Hiện thực lịch sử mang tính khách quan, còn lịch sử được nhận thức vừa có yếu tố khách quan, vừa chịu ảnh hưởng chủ quan.

=> Sự khác nhau trong lịch sử được con người nhận thức bắt nguồn từ mục đích nghiên cứu, nguồn sử liệu, quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu.

Hình 2. Đoàn xe tăng lao qua cổng chính, tiến vào sân Dinh Độc Lập sáng 30-4-1975

II. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU CỦA SỬ HỌC

- Sử học nghiên cứu toàn diện về các hoạt động của con người trong quá khứ, bao gồm:

+ Phạm vi: Từ cá nhân, tổ chức, cộng đồng đến quốc gia, khu vực.

+ Lĩnh vực: Chính trị, ngoại giao, quân sự, kinh tế, xã hội, văn hóa, giáo dục, khoa học,...

Hình 3. Tranh minh họa đối tượng nghiên cứu của sử học

III. CHỨC NĂNG VÀ NHIỆM VỤ CỦA SỬ HỌC

1. Chức năng

- Chức năng khoa học: Khôi phục và phản ánh hiện thực lịch sử một cách chính xác, khách quan.

- Chức năng xã hội: Góp phần phục vụ đời sống, định hướng nhận thức và hành động của con người.

2. Nhiệm vụ

- Cung cấp tri thức khoa học: Giúp con người hiểu đúng về quá khứ thông qua các tri thức đã được kiểm chứng.

- Giáo dục và nêu gương: Bồi dưỡng phẩm chất, lý tưởng, giá trị tốt đẹp, tiến bộ, nhân văn.

Hình 4. Vai trò và chức năng của sử học