Luyện tập SVIP

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

Về tác giả Uy-li-am Sếch-xpia

Uy-li-am Sếch-xpia là nhà viết kịch, nhà thơ, nhà nhân đạo vĩ đại của văn chương nghệ thuật Anh thời Phục Hưng. Ông sinh ngày 23 tháng 4 năm 1564 ở Stratford trên sông Evon. Đây là một thị trấn nằm ở miền Trung nước Anh. Ông sinh ra trong một gia đình thị dân khá giả, cha là thương nhân len dạ, có thời kì được nhân dân tín nhiệm bầu làm Thị trưởng luôn mấy nhiệm kì nhưng dần dần sa sút.

Lên 7 tuổi, ông học trường Grammar school ở ngay thị trấn. Đây là loại trường Tiểu và Trung học kết hợp, khá phổ biến thời đó ở Anh. Trường dạy các kiến thức phổ thông, tiếng Hi Lạp, tiếng La Tinh, ngữ pháp và một ít văn chương cổ đại Hi Lạp, La Mã. Nhưng Sếch-xpia không theo được hết chương trình. Năm 14 tuổi vì gia đình sa sút nợ nần, bố cũng đã mất chức Thị trưởng. Từ đây, Sếch-xpia phải tự mình lăn lộn với đời để kiếm sống và nâng cao trình độ học vấn bằng con đường tự học. Ông tự học trong sách vở và cuộc sống ngoài xã hội.

Năm 18 tuổi ông cưới vợ là một phụ nữ lớn hơn ông 8 tuổi, có ba con. Năm 1585 ông rời quê lên Luân Đôn đang lúc kịch trường Luân Đôn tới hồi sôi nổi.

Bước đầu ông xin làm chân giữ ngựa, soát vé ở cổng hí kịch. Sau đó làm nghề nhắc tuồng, thợ sửa bản in, dần dần lên làm diễn viên, đạo diễn và nhà viết kịch. Lợi tức từ rạp hát là nguồn sống suốt đời của ông. Khi đời sống đã khá giả, ông củng cố địa vị bằng cách mua một chức quý tộc nhỏ. Cũng thời gian này, Sếch-xpia biết bá tước Southamton là người hào hiệp giúp đỡ ông rất nhiều. Và đặc biệt ông đã quen được một người bạn Ý là Giovani Florio. Ông này đã giúp ông hiểu thêm văn học Phục Hưng ở Pháp và Ý. Cuộc sống của Sếch-xpia đang êm đềm thì xảy ra biến cố vụ án Esex và Southamton (1601). Southamton bị kết tội dấy loạn chống triều đình nữ hoàng Êlizabet, do đó Sếch-xpia cũng bị tình nghi dính líu và việc đó diễn ra trước hôm vở Richard II được trình diễn. Essex bị chặt đầu còn Southamton bị tù chung thân, còn Sếch-xpia trốn biệt. Đến năm 1603 Êlizabet chết, Jaque VI lên ngôi, xưng là James. Sau đó, Southamton được trả tự do và trọng dụng. Sếch-xpia xuất hiện trở lại, ông về với đoàn kịch của mình là Nhà hát Địa cầu được thành lập năm 1599. Mười năm sau (1609), ông cho diễn kịch ở rạp hát có mái che Blachfơraiơ (Blackfriars), đó là những sự kiện quan trọng, vì trước đó kịch thường biểu diễn ở ngoài trời. Khoảng 1612, Sếch-xpia từ giã sân khấu về sống ở quê nhà. Sự nghiệp sáng tác của Sếch-xpia khá đồ sộ. Về thơ có: Vi-nơt và Ơ-đâu-nit (1593), Vụ cưỡng hiếp Lu-cri-xơ (1594), tập thơ trữ tình gồm 154 bài xon-nê (1593 - 1597), in năm 1609. Về kịch có 37 vở. Năm 1612 Sếch-xpia rời Luân Đôn sau một phần tư thế kỷ hoạt động sân khấu. Trở về Stratford để sống những năm cuối đời. Ông mất ngày 23 tháng 4 năm 1616.

Có thể nói, Sếch-xpia xuất thân từ tầng lớp bình dân trong xã hội và không có điều kiện học tập. Nhưng bằng nghị lực của mình ông đã không ngừng tự học và vươn lên trong cuộc sống để trở thành nhà viết kịch thiên tài, người đại diện vĩ đại cho nền văn học Phục Hưng Anh. Chính điều đó, Sếch-xpia đã làm cho con người cùng thời ông phải bất ngờ và thán phục. Đồng thời ông cũng là một tấm gương về tinh thần lao động và học tập nghiêm túc cho mọi thế hệ học tập và nôi theo.

(Theo: https://luuhoanghieuminh.blogspot.com)

Về tác giả Uy-li-am Sếch-xpia

Uy-li-am Sếch-xpia là nhà viết kịch, nhà thơ, nhà nhân đạo vĩ đại của văn chương nghệ thuật Anh thời Phục Hưng. Ông sinh ngày 23 tháng 4 năm 1564 ở Stratford trên sông Evon. Đây là một thị trấn nằm ở miền Trung nước Anh. Ông sinh ra trong một gia đình thị dân khá giả, cha là thương nhân len dạ, có thời kì được nhân dân tín nhiệm bầu làm Thị trưởng luôn mấy nhiệm kì nhưng dần dần sa sút.

Lên 7 tuổi, ông học trường Grammar school ở ngay thị trấn. Đây là loại trường Tiểu và Trung học kết hợp, khá phổ biến thời đó ở Anh. Trường dạy các kiến thức phổ thông, tiếng Hi Lạp, tiếng La Tinh, ngữ pháp và một ít văn chương cổ đại Hi Lạp, La Mã. Nhưng Sếch-xpia không theo được hết chương trình. Năm 14 tuổi vì gia đình sa sút nợ nần, bố cũng đã mất chức Thị trưởng. Từ đây, Sếch-xpia phải tự mình lăn lộn với đời để kiếm sống và nâng cao trình độ học vấn bằng con đường tự học. Ông tự học trong sách vở và cuộc sống ngoài xã hội.

Năm 18 tuổi ông cưới vợ là một phụ nữ lớn hơn ông 8 tuổi, có ba con. Năm 1585 ông rời quê lên Luân Đôn đang lúc kịch trường Luân Đôn tới hồi sôi nổi.

Bước đầu ông xin làm chân giữ ngựa, soát vé ở cổng hí kịch. Sau đó làm nghề nhắc tuồng, thợ sửa bản in, dần dần lên làm diễn viên, đạo diễn và nhà viết kịch. Lợi tức từ rạp hát là nguồn sống suốt đời của ông. Khi đời sống đã khá giả, ông củng cố địa vị bằng cách mua một chức quý tộc nhỏ. Cũng thời gian này, Sếch-xpia biết bá tước Southamton là người hào hiệp giúp đỡ ông rất nhiều. Và đặc biệt ông đã quen được một người bạn Ý là Giovani Florio. Ông này đã giúp ông hiểu thêm văn học Phục Hưng ở Pháp và Ý. Cuộc sống của Sếch-xpia đang êm đềm thì xảy ra biến cố vụ án Esex và Southamton (1601). Southamton bị kết tội dấy loạn chống triều đình nữ hoàng Êlizabet, do đó Sếch-xpia cũng bị tình nghi dính líu và việc đó diễn ra trước hôm vở Richard II được trình diễn. Essex bị chặt đầu còn Southamton bị tù chung thân, còn Sếch-xpia trốn biệt. Đến năm 1603 Êlizabet chết, Jaque VI lên ngôi, xưng là James. Sau đó, Southamton được trả tự do và trọng dụng. Sếch-xpia xuất hiện trở lại, ông về với đoàn kịch của mình là Nhà hát Địa cầu được thành lập năm 1599. Mười năm sau (1609), ông cho diễn kịch ở rạp hát có mái che Blachfơraiơ (Blackfriars), đó là những sự kiện quan trọng, vì trước đó kịch thường biểu diễn ở ngoài trời. Khoảng 1612, Sếch-xpia từ giã sân khấu về sống ở quê nhà. Sự nghiệp sáng tác của Sếch-xpia khá đồ sộ. Về thơ có: Vi-nơt và Ơ-đâu-nit (1593), Vụ cưỡng hiếp Lu-cri-xơ (1594), tập thơ trữ tình gồm 154 bài xon-nê (1593 - 1597), in năm 1609. Về kịch có 37 vở. Năm 1612 Sếch-xpia rời Luân Đôn sau một phần tư thế kỷ hoạt động sân khấu. Trở về Stratford để sống những năm cuối đời. Ông mất ngày 23 tháng 4 năm 1616.

Có thể nói, Sếch-xpia xuất thân từ tầng lớp bình dân trong xã hội và không có điều kiện học tập. Nhưng bằng nghị lực của mình ông đã không ngừng tự học và vươn lên trong cuộc sống để trở thành nhà viết kịch thiên tài, người đại diện vĩ đại cho nền văn học Phục Hưng Anh. Chính điều đó, Sếch-xpia đã làm cho con người cùng thời ông phải bất ngờ và thán phục. Đồng thời ông cũng là một tấm gương về tinh thần lao động và học tập nghiêm túc cho mọi thế hệ học tập và nôi theo.

Một số tác phẩm tiêu biểu của Uy-li-am Sếch-xpia: Giấc mộng đêm hè, Đêm thứ mười hai, Ham-lét, Giông tố,...

(Theo: https://luuhoanghieuminh.blogspot.com)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)

THỰC THI CÔNG LÍ
(Trích Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ)

POÓC-XI-A: Tên ông có phải là Sai-lốc không?

SAI-LỐC: Sai-lốc là tên tôi.

POÓC-XI-A: Vụ kiện của ông thật là kì quặc; tuy vậy, nó rất đúng thể thức, nên luật pháp của Vơ-ni-dơ không thể nào ép ông phải thôi đi được. (Hỏi An-tô-ni-ô) − Ông hiện đương thuộc quyền xử trí của ông ta, có phải không?

AN-TÔ-NI-Ô: Vâng, đúng như y nói.

POÓC-XI-A: Ông có thừa nhận tờ văn khế không?

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi thừa nhận.

POÓC-XI-A: Vậy Sai-lốc phải có lượng khoan hồng.

SAI-LỐC: Do áp lực nào mà tôi lại phải khoan hồng? Xin nói cho tôi nghe.

POÓC-XI-A: Chính bản chất của sự khoan hồng là không vâng theo áp lực; nó từ trên trời sa xuống như một trận mưa tốt lành; nó được trời ban phước hai lần: được ban phước trong kẻ ra ơn cũng như trong kẻ chịu ơn. Có uy lực hơn cả, ở những kẻ có uy quyền lớn nhất, nó thích hợp với bậc quân chủ ở ngai vàng, còn hơn cả vòng vương miện nữa. Long cổn của nhà vua là biểu tượng của uy quyền thế lực, là đặc trưng của sự hùng vĩ và uy nghi khiến mọi người phải kính sợ các vua chúa, nhưng sự khoan hồng còn mở mang lĩnh vực cao hơn lĩnh vực của cổn miện nữa; nó có ngai vàng của nó trong trái tim các vị vua chúa; nó là một đặc trưng của chính Thượng đế, và quyền lực trần gian có vẻ là quyền lực của Thượng đế khi có sự khoan hồng làm cho công lí khoan hoà đi. Vì thế cho nên, hỡi Sai-lốc, mặc dầu ngươi kiện đúng công lí, nhưng hãy nghĩ cho điều này, nếu cứ để cho công lí mặc sức tiến hành thì không bao giờ có ai được cứu rỗi. Chúng ta cầu nguyện để được hưởng khoan hồng và cũng lời cầu nguyện đó dạy chúng ta nên mở lượng khoan hồng. Ta đã nói dài về chủ đề đó như vậy cốt để người dịu bớt sự nghiêm khắc của cáo trạng của ngươi, vì, nếu để ngươi cứ một mực khăng khăng như cũ thì toà án nghiêm minh của Vơ-ni-dơ sẽ phải phân xử cho người lái buôn kia chịu hình phạt.

SAI-LỐC: Xin cứ để cho hành động của tôi đổ lên đầu tôi. Tôi đòi hỏi công lí và sự thi hành các điều khoản của văn khế.

POÓC-XI-A: Người kia không có khả năng hoàn lại số tiền của ngươi sao?

BA-SA-NI-Ô: Có, tôi xin nộp số tiền đó thay cho ông ấy, ở đây, trước toà; phải, tôi xin nộp gấp hai lần trị số của món tiền, nếu như thế chưa đủ, tôi xin cam kết nộp gấp mười lần, dù tôi có phải mất cả hai tay, mất cả đầu, mất cả trái tim của tôi, nếu như thế vẫn còn chưa đủ, tức là kẻ ác có thể vô tội vạ đè nát con người lương thiện. Vậy tôi khẩn cầu các ngài: các ngài hãy bắt công lí phải nhượng bộ, nhân danh uy quyền của các ngài; các ngài hãy làm cái việc sai trái nhỏ đó để nhằm một việc nhân nghĩa rất lớn, và kìm hãm những mưu đồ của tên quỷ độc ác kia.

POÓC-XI-A: Không nên làm như thế. Không có quyền lực nào ở Vơ-ni-dơ có quyền thay đổi một sắc lệnh đã ban bố; làm như vậy sẽ tạo nên một tiền lệ, và vin vào cái gương đó, trăm nghìn sự nhũng lạm sẽ xúm lại làm hại nhà nước; không thể làm như thế được.

SAI-LỐC: Một vị Đa-ni-en (Daniel), đúng rồi, một vị Đa-ni-en đến đây để xử chúng ta đấy; hỡi quan án trẻ tuổi và sáng suốt, tôi tôn kính người biết mấy.

POÓC-XI-A: Cho ta xem tờ văn khế nào.

SAI-LỐC: Đây ạ, thưa ngài tiến sĩ rất tôn kính, đây ạ.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, người ta biếu ngươi gấp ba lần số tiền của ngươi đấy.

SAI-LỐC: Một lời thề, một lời thề, tôi đã có một lời thề với trời; chả lẽ tâm hồn tôi lại vi bội lời thề! Không, dù đổi lấy cả thành Vơ-ni-dơ, cũng không.

POÓC-XI-A: Hạn kì đề ra trong văn khế đã qua rồi, và theo đúng luật, Sai-lốc có quyền đòi một cân thịt, do chính tay y cắt lấy gần sát trái tim. Ngươi hãy khoan hồng; hãy nhận gấp ba lần số tiền, và bảo ta xé tờ văn khế đi.

SAI-LỐC: Khi nào nó đã được thanh toán đúng theo nội dung của nó, vâng. Ngài có vẻ là quan toà giỏi; ngài biết rõ pháp luật; ngài đã trình bày nội vụ rất rắn rỏi; nhân danh pháp luật mà ngài là cột trụ đáng kính, tôi trịnh trọng yêu cầu ngài tiến hành cuộc phán xử. Lời nói của con người không có uy lực gì làm tôi đổi ý được. Tôi khăng khăng một mực yêu cầu theo đúng văn khế.

AN-TÔ-NI-Ô: Tôi khẩn cầu toà tuyên án đi cho.

POÓC-XI-A: Vậy thì ngươi chuẩn bị đưa ngực ra để đón mũi dao của y.

SAI-LỐC: Ôi, vị quan toà cao quý! Ôi, chàng trẻ tuổi ưu việt!

POÓC-XI-A: Dụng ý và mục tiêu của pháp luật đều hoàn toàn phù hợp với điều khoản hình phạt, điều khoản đó, theo tờ văn khế, phải được thi hành.

SAI-LỐC: Thật là chí lí! Ôi! Vị quan toà ngay thẳng và sáng suốt! Ngài thật là già dặn hơn bên ngoài nhiều lắm!

POÓC-XI-A (Nói với An-tô-ni-ô): Ngươi hãy phanh ngực ra.

SAI-LỐC: Phải rồi, ở ngực: đó là lời văn của tờ văn khế, có phải không, hỡi vị quan toà cao quý? Gần sát trái tim: đó chính là lời lẽ trong văn khế.

POÓC-XI-A: Ở đây có cân để cân thịt không?

SAI-LỐC: Tôi có mang theo đây sẵn sàng đủ cả.

POÓC-XI-A: Sai-lốc, có lẽ cần phải cho gọi, phí tổn do ngươi chịu, một nhà phẫu thuật để hàn lại những vết thương, kẻo y mất nhiều máu có thể chết được.

SAI-LỐC: Trong văn khế có ghi điều đó không?

POÓC-XI-A: Không, không có ghi thành lời, nhưng cần gì, ngươi nên làm việc đó vì lòng nhân đức.

SAI-LỐC: Tôi không thể đồng ý với ngài được; trong văn khế không có điều khoản đó. [...] (Nói to) Chúng ta mất thì giờ về những chuyện lảm nhảm đấy. Xin tiếp tục cho nghe lời xử án.

POÓC-XI-A: Một cân thịt của người lái buôn kia là thuộc quyền ngươi: toà xử cho ngươi được cân thịt đó, và pháp luật cho phép ngươi được lấy.

SAI-LỐC: Quan toà thật là công minh quá!

POÓC-XI-A: Và ngươi phải cắt miếng thịt đó trên ngực của y: pháp luật cho phép và toà đồng ý.

SAI-LỐC: Quan toà thật là giỏi quá! Án quyết như thế, mới là án quyết chứ! Nào, anh, chuẩn bị đi.

POÓC-XI-A: Khoan đã: chưa hết. Tờ văn khế không cho ngươi được lấy một giọt máu nào, nhưng được lấy một cân thịt, lời văn khế đã nói rõ; nếu, khi cắt thịt, ngươi làm chảy ra một giọt máu của người Cơ đốc giáo, thì tài sản đất cát của ngươi bị tịch thu, theo pháp luật của Vơ-ni-dơ, để sung công.

GRA-TI-A-NÔ (GRATIANO): Ôi, quan toà giỏi quá, nhỉ, Sai-lốc? Ôi, quan toà giỏi quá!

SAI-LỐC: Thế thì, tôi nhận lời đề nghị của y: y sẽ hoàn lại tôi gấp ba lần số tiền trong văn tự, và tôi sẽ buông tha cho tên ấy.

BA-SA-NI-Ô: Tiền đây.

POÓC-XI-A: Khoan! Sai-lốc sẽ được xử theo công lí đầy đủ. Khoan! Đừng vội vã. Y sẽ không được cái gì khác hơn là khoản phạt đền.

GRA-TI-A-NÔ: Hỡi Sai-lốc ơi. Đó thật là một quan toà công minh, một quan toà rất giỏi!

POÓC-XI-A: Ngươi hãy chuẩn bị để cắt thịt, không được làm rỏ một giọt máu; cũng không được cắt nhiều hơn hoặc ít hơn một cân đúng: nếu cân lượng non già dù chỉ một li một lai thôi, nếu cân nghiêng dù chỉ một sợi tóc thôi, ngươi sẽ bị tử hình và tất cả tài sản của ngươi sẽ bị tịch thu.

GRA-TI-A-NÔ: Thật là một Đa-ni-en thứ hai, Sai-lốc ạ, đúng là một Đa-ni-en! Thế nào, thằng Sai-lốc kia, mày bị rồi nhé.

POÓC-XI-A: Tại sao Sai-lốc còn chần chừ? Ngươi hãy lấy cái phần của ngươi đi.

SAI-LỐC: Cho tôi xin số tiền nợ, và để cho tôi đi.

BA-SA-NI-Ô: Ta vẫn để sẵn cho người món tiền đó đây: cầm lấy.

POÓC-XI-A: Y đã khước từ món tiền đó trước toà; y sẽ được hưởng công lí theo đúng lời văn của khế ước.

GRA-TI-A-NÔ: Thật đúng là một Đa-ni-en, đã bảo mà, một Đa-ni-en thứ hai! Tao cảm ơn mày, Sai-lốc ạ, vì mày đã dạy cho tao biết cái câu đó.

SAI-LỐC: Chỉ món tiền nợ của tôi thôi, tôi cũng không được lấy à?

POÓC-XI-A: Ngươi sẽ chỉ được duy nhất khoản phạt đền, ngươi sẽ thu lấy, nếu có sao người phải chịu, Sai-lốc ạ.

SAI-LỐC: Thế thì, để cho con quỷ đến xóa nợ cho nó. Tôi chả hơi đâu mà cãi vã.

POÓC-XI-A: Khoan đã, Sai-lốc! Ngươi lại còn bị tội với pháp luật một cách khác nữa. Trong các luật lệ của Vơ-ni-dơ, có nói rõ rằng nếu một người ngoại quốc bị chứng cớ rành rành là đã có những mưu mô trực tiếp hoặc gián tiếp để phạm đến tính mạng của một công dân thành Vơ-ni-dơ, thì một nửa tài sản của y sẽ bị tịch thu để trả cho người bị mưu hại, còn nửa kia sẽ bị sung vào quỹ riêng của nhà nước; còn tính mạng của kẻ mưu hại, là ở trong tay ngài Đại thống lĩnh, chỉ riêng ngài có quyền xá cho y cái tội tử hình mà tất cả mọi người khác bắt buộc phải kết án cho y. Vậy nên ta xin tuyên bố, đó chính là trường hợp của người vì rõ ràng là ngươi đã mưu toan gián tiếp, và ngay cả trực tiếp nữa, làm hại đến tính mạng của bên bị, và như vậy ngươi đã mắc vào những hình phạt mà ta vừa mới kể. Và hãy quỳ xuống, và cầu xin ngài Đại thống lĩnh mở lượng khoan hồng.

(Người lái buôn thành Vơ-ni-dơ, TUÂN ĐỒ dịch,
in trong William Shakespeare − những vở kịch nổi tiếng,
NXB Kim Đồng, Hà Nội, 2017)