1. Vai trò của bối cảnh lịch sử, gia đình và cuộc đời tác giả trong việc đọc hiểu thơ văn
Bối cảnh lịch sử, môi trường gia đình và cuộc đời của tác giả là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quá trình sáng tác. Cuộc sống và con người nhà văn là yếu tố chủ quan tác động đến nội dung, cảm hứng của tác phẩm. Ngược lại, tác phẩm cũng phản ánh chính cuộc đời của người viết và thời đại mà người viết sống. Vì vậy, khi đọc hiểu thơ văn, cần vận dụng kiến thức về hoàn cảnh sống của tác giả để hiểu rõ hơn tác phẩm.
Ví dụ: Nguyễn Du sống vào thời đại nhiều biến động, từng trải đời phong trần, tiếp xúc với nhiều tầng lớp xã hội. Điều đó tạo nên một vốn sống phong phú, giúp ông sáng tác nên những tác phẩm mang chiều sâu văn hoá, thấm đẫm tinh thần nhân đạo.
2. Nghệ thuật Truyện Kiều
– Thể loại:
– Cốt truyện: Nguyễn Du dựa trên cốt truyện có sẵn từ tiểu thuyết chương hồi Kim Vân Kiều truyện của Thanh Tâm Tài Nhân (Trung Quốc). Cốt truyện này mang cấu trúc quen thuộc trong văn học Nôm: Gặp gỡ – Thử thách – Đoàn tụ. Tuy nhiên, điểm đặc sắc là Nguyễn Du đã chuyển hóa kết thúc có hậu thành một kết thúc bi kịch, tạo chiều sâu tâm lí và nghệ thuật độc đáo.
– Xây dựng nhân vật:
+ Truyện Kiều thể hiện sự sáng tạo lớn trong nghệ thuật khắc hoạ nhân vật.
+ Các nhân vật trong truyện không chỉ phân theo tuyến thiện – ác (như Kim Trọng, Từ Hải đối lập với Mã Giám Sinh, Tú Bà,...) mà còn được cá thể hoá rõ nét, mang đặc điểm tâm lí riêng, chịu ảnh hưởng của hoàn cảnh (điển hình là Thúy Kiều).
– Nghệ thuật tự sự:
+ Người kể chuyện trong Truyện Kiều không đơn thuần là nhân vật ẩn, mà có quan điểm, thái độ, tình cảm riêng.
+ Lời kể linh hoạt giữa kể chuyện – trữ tình – bình luận – đối thoại nội tâm (như đoạn Thúy Kiều kể trong Trao duyên).
– Nghệ thuật miêu tả:
+ Nguyễn Du dùng bút pháp miêu tả thiên nhiên để diễn tả cảm xúc nhân vật.
+ Nhân vật phản diện thường gắn với hình ảnh tượng trưng, ước lệ; nhân vật chính diện được khắc hoạ bằng bút pháp hiện thực, sinh động.
– Ngôn ngữ:
+ Kết hợp giữa ngôn ngữ đời thường, ngôn ngữ văn học, lời ăn tiếng nói dân gian (tục ngữ, ca dao) với ngôn từ bác học.
+ Tác phẩm vừa gần gũi với quần chúng, vừa mang vẻ đẹp cổ điển và trang trọng.
-> Tất cả những yếu tố nghệ thuật trên đã góp phần làm nên giá trị vượt thời gian của Truyện Kiều và khẳng định tài năng thiên bẩm của Nguyễn Du.
3. Biện pháp tu từ đối
– Đối là biện pháp tu từ trong đó người viết (hoặc người nói) sắp xếp các từ ngữ hoặc câu có đặc điểm tương ứng về âm, nghĩa, cấu trúc,… ở các vị trí cân xứng để làm nổi bật ý nghĩa, tạo nhịp điệu và tăng hiệu quả biểu đạt.
– Phân loại:
+ Trường đối (bình đối) – đối giữa hai dòng thơ hoặc hai câu văn.
+ Tiểu đối – đối giữa các từ ngữ trong một dòng thơ hoặc một câu.
– Biện pháp đối được dùng phổ biến trong:
+ Văn vần: Thơ, phú,…
+ Văn biền ngẫu: Câu đối, chiếu, cáo,…
+ Văn xuôi, đặc biệt là văn nghị luận trung đại.
