ĐỌC MỞ RỘNG THEO THỂ LOẠI: TRĂNG SÁNG TRÊN ĐẦM SEN
I. Trải nghiệm cùng văn bản
1. Đọc, chú thích
– Đọc diễn cảm, chú ý ngắt nghỉ ở những câu văn dài.
– Chú ý các chú thích:
+ Giang Nam: vùng đất nằm ở phía nam của hạ lưu sông Trường Giang (Trung Quốc).
+ Lục Triều: sáu triều đại của Trung Quốc, từ năm 220 đến năm 589.
2. Tác giả, tác phẩm
a. Tác giả
– Chu Tự Thanh (1891 – 1948): người Dương Châu, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc; là nhân sĩ yêu nước nổi tiếng.
– Về sáng tác văn học, ông được biết đến chủ yếu bởi những bài tản văn đặc sắc như: Tấm lưng, Trăng sáng trên đầm sen, Màu xanh,…
b. Tác phẩm
– Xuất xứ: tác phẩm được in trong Những câu chuyện đi cùng năm tháng, NXB Văn học, Hà Nội.
II. Suy ngẫm và phản hồi
1. Những từ ngữ, hình ảnh gợi tả vẻ đẹp hoà hợp giữa ánh trăng với hoa lá trên đầm sen
– Từ ngữ: tỏa, tắm gội, bao trùm, hài hòa,…
– Hình ảnh:
+ Ánh trăng như nước chảy, lặng lẽ toả xuống mặt lá sen và hoa sen.
+ Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò, lại như được bao trùm trong giấc mộng bằng dải lụa mỏng.
+ Ánh trăng trên đầm sen không đồng đều, thế nhưng giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hoà, như bản nhạc vi-ô-lông (violin) nổi tiếng.
→ Những từ ngữ, hình ảnh trên khắc hoạ rõ nét sự hoà hợp giữa ánh trăng với hoa lá trên đầm sen gợi lên khung cảnh thiên nhiên hài hoà, thi vị, nhưng cũng có vẻ huyền bí.
2. Sự kết hợp của yếu tố tự sự và trữ tình
– Chi tiết “tôi” kể việc một mình đi ngắm đầm sen trong đêm trăng, đồng thời bày tỏ suy nghĩ, cảm xúc về cái “thú” đơn độc một mình.
– Những chi tiết gợi tả vẻ đẹp hài hoà giữa ánh trăng với hoa lá trên đầm sen (thể hiện rõ qua đoạn 3, 4 và 5, các đoạn này đặc tả, nhưng cũng là kể về việc đi ngắm đầm sen; trong đó yếu tố biểu cảm thể hiện qua một số từ ngữ: dường như có chút rung động, càng trở nên duyên dáng, dễ chịu khác thường,…).
→ Tác dụng: Khắc hoạ vẻ đẹp thiên nhiên đêm trăng đầy trữ tình, dịu ngọt và thơ mộng, tạo nên một khoảnh khắc làm rung động lòng người. Ngoài ra còn giúp người đọc nhận thấy được tâm hồn lãng mạn, hào hoa của tác giả.
– Kể về tập tục hái sen của vùng Giang Nam (việc của các thiếu nữ, các nàng thường vừa chèo thuyền vừa cất tiếng hát đi hái sen).
→ Tác dụng: Gợi cảnh sắc thêm thi vị làm say đắm lòng người. Ngoài ra, sự kết hợp ấy còn bộc lộ những trải nghiệm và hiểu biết của tác giả về mùa nhộn nhịp nhất ở Giang Nam.
3. Những liên tưởng và biểu cảm phong phú, thú vị của tác giả
– Liên tưởng:
+ Lá sen như những cánh sao trên bầu trời.
+ Lá sen nhô lên mặt nước rất cao, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều.
+ Lá sen và hoa sen như vừa được tắm gội bằng sữa bò.
+ Giữa ánh sáng và hình bóng tạo nên một giai điệu hài hoà, như bản nhạc vi-ô-lông (violin) nổi tiếng.
– Biểu cảm:
+ Mấy hôm nay cảm thấy trong lòng bồn chồn không yên.
+ Tôi cảm thấy mình là con người tự do.
+ Giây phút này dương như lá và hoa có chút rung động, như tia chớp truyền khắp đầm sen trong nháy mắt.
4. Cảm hứng chủ đạo
5. Đặc điểm của thể loại tản văn được thể hiện qua văn bản Trăng sáng trên đầm sen
– Văn bản được kết hợp giữa yếu tố tự sự và trữ tình: Đoạn trích kể lại một lần “tôi” đi ngắm đầm sen trong đêm trăng. Vẻ đẹp của đầm sen dưới ánh trăng được miêu tả trong dòng cảm xúc, suy tư của tác giả.
– Nghị luận, miêu tả thiên nhiên: Một mình đi dưới ánh trăng mênh mang, tôi có thể suy tư bất cứ điều gì, và cũng có thể không suy nghĩ gì cả, thế là tôi cảm thấy mình là con người tự do.
– Ngôn ngữ được sử dụng trong văn học là ngôn ngữ có tính nghệ thuật, đồng thời có sử dụng các biện pháp tu từ: so sánh, ẩn dụ, nhân hóa…. Những liên tưởng, phát hiện bất ngờ: Lá sen nhô lên mặt nước, như là váy của nàng vũ nữ yêu kiều, bất chợt nhớ đến quang cảnh hái sen, tập tục hái sen của vùng Giang Nam từ thời Lục Triều,…
III. Tổng kết
1. Nội dung
Trăng sáng trên đầm sen ca ngợi vẻ đẹp của đầm sen với những quan sát và miêu tả tinh tế, tỉ mỉ, sống động, thiên nhiên và con người như dung hoà làm một trong đêm trăng sáng. Cảnh đẹp khiến lòng người rung động, gợi lên bao cảm xúc.
2. Nghệ thuật
– Ngôn ngữ giàu tình nghệ thuật, gợi hình, gợi cảm.
– Hình ảnh độc đáo, mới mẻ, thể hiện cái tôi lãng mạn, suy tư.
– Yếu tố tự sự và trữ tình được kết hợp độc đáo, thú vị.
