ĐỌC MỞ RỘNG THEO THỂ LOẠI: HÌNH TƯỢNG CON NGƯỜI CHINH PHỤC THẾ GIỚI TRONG “ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ”
I. TRẢI NGHIỆM CÙNG VĂN BẢN
1. Đọc, chú thích
– Đọc kĩ văn bản, chú ý vào những luận điểm, lí lẽ, bằng chứng được sử dụng trong văn bản.
– Lưu ý đến các chú thích để hiểu rõ về nội dung văn bản.
2. Tác giả, tác phẩm
a. Tác giả: Lê Lưu Oanh.
b. Tác phẩm
– Xuất xứ: In trong Phân tích bình giảng tác phẩm văn học 12, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2013. Tr.179-183)
– Thể loại:
II. SUY NGẪM VÀ PHẢN HỒI
1. Hệ thống luận đề, luận điểm, lí lẽ và bằng chứng trong văn bản
– Luận đề:
– Luận điểm 1: Cuộc chiến của ông lão với con cá khổng lồ là cuộc chiến gay go và ngoan cường, khẳng định sức mạnh cả tinh thần và thể chất của con người.
+ Lí lẽ:
++ Ông lão phải vận dụng hết kinh nghiệm, trí thông minh, lòng dũng cảm của một ngư dân sống cả đời trên biển.
++ Ông đã vượt qua những khó khăn, mệt mỏi nơi biển cả bao la, thiếu ăn, gần như kiệt sức.
++ Ông giữ vững ý chí sắt đá, không bỏ cuộc, vì với ông đây là “cuộc đấu thực sự không chỉ vì mưu sinh mà còn vì danh dự của một con người sinh sống lâu trên mặt biển”.
+ Bằng chứng:
++ Ông lão đã quá già, lại cộng thêm quá mệt mỏi vì suốt hai ngày đêm bị con cá kéo chạy dọc ngang trên biển, chỉ ăn một chút cá sống, uống nước cầm hơi, ông gần như kiệt sức: “mồ hôi ướt đẫm người, lão mệt thấu xương”; “hoa mắt suốt cả tiếng đồng hồ”; “mồ hôi xát muối vào mắt lão; hai lần lão cảm thấy chóng mặt và choáng váng”; “chưa bao giờ mình mệt như thế này”; “lão lại thấy xây xẩm mặt mày”;…
++ Ông lão luôn tự động viên mình: “mày khoẻ, mày luôn khoẻ”; “đầu ơi, hãy tỉnh táo, mình sẽ cố thêm lần nữa”; “hãy đứng vững, đôi chân kia”; “tỉnh táo vì tao, đầu à, bọn mày chưa bao giờ bại trận”;...
++ Để nói về ý chí và sức chịu đựng của ông lão, ý nghĩ ấn tượng nhất của ông lão là: “Hãy giữ đầu óc tỉnh táo và biết cách chịu đựng như một con người. Hay như một con cá”.
– Luận điểm 2: Ý nghĩa của việc ông lão chiến thắng con cá kiếm.
+ Lí lẽ:
++ Đối với ngư dân, bắt được cá, mà cá càng to thì niềm vinh dự, lòng kiêu hãnh càng lớn.
++ Ông già Xan-ti-a-gô (Santiago) là biểu tượng hùng vĩ của con người chinh phục biển cả, một mình đơn độc bắt cá và chống trả lũ cá mập khát máu.
+ Bằng chứng: Con cá là vận may của ông lão sau hơn tám mươi ngày ròng rã lênh đênh trên biển. Bên cạnh việc đánh bắt cá như một phương tiện mưu sinh, bắt được nhiều cá và cá lớn là minh chứng cho những kinh nghiệm nghề nghiệp, vận may trên biển, là thành quả của ý chí và lòng quả cảm của con người.
2. Mục đích, thái độ, tình cảm của người viết thể hiện trong văn bản
– Mục đích: Khẳng định tinh thần và ý chí chiến đấu kiên cường, quyết tâm chinh phục của “ông già” trước những khó khăn, thử thách của “biển cả”.
– Thái độ, tình cảm:
3. Tác dụng của các yếu tố thuyết minh, tự sự, miêu tả
– Thuyết minh:
Ví dụ:
– Tự sự:
Ví dụ: Kể lại quá trình ông lão đánh cá
++ Ngày thứ ba, con cá bắt đầu mệt mỏi và dần khuất phục ông lão. Ông lão đã quá già, lại cộng thêm quá mệt mỏi vì suốt hai ngày đêm bị con cá kéo chạy dọc ngang trên biển, chỉ ăn một chút cá sống, uống nước cầm hơi, ông gần như kiệt sức...
++ Với những kinh nghiệm và trí thông minh của người đánh cá lão luyện, ông đã dồn hết sức để bắt con cá: “thả dài dây câu, kéo dây, thu dây về” để con cá, dù có sức mạnh ghê gớm nhưng không thể tuột ra khỏi bàn tay dày dặn kinh nghiệm của ông lão.
– Miêu tả:
Ví dụ: Mô tả lại hình ảnh ông lão trong quá trình chiến đầu với con cá khổng lồ
[…] ông gần như kiệt sức: “mồ hôi ướt đẫm người, lão mệt thấu xương”; “hoa mắt suốt cả tiếng đồng hồ”; “mồ hôi xát muối vào mắt lão; hai lần lão cảm thấy chóng mặt và choáng váng”; “chưa bao giờ mình mệt như thế này”; “lão lại thấy xây xẩm mặt mày”; “lão cảm thấy choáng váng, đau đớn và không nhìn rõ”; “lão cảm thấy mình sắp ngất đi”;...
=> Tác dụng:
+ Giúp cung cấp những thông tin khách quan, quan trọng, cần thiết cho người đọc về tác giả, tác phẩm.
+ Hỗ trợ việc làm rõ các lí lẽ, luận điểm, góp phần hướng đến việc làm sáng tỏ luận đề của văn bản.
+ Giúp văn bản trở nên sinh động, hấp dẫn.
III. TỔNG KẾT
1. Nội dung
Bài viết tập trung phân tích hình tượng nhân vật “ông già” trong tác phẩm “Ông già và biển cả” của Ơ-ni-xơ-tơ Hê-minh-uây. Từ đó, tác giả khẳng định nhân vật này chính là biểu tượng của con người trên đường chinh phục thế giới, thực hiện khát vọng, ước mơ của mình một cách ngoan cường.
2. Nghệ thuật
– Hệ thống luận điểm, lí lẽ, bằng chứng cụ thể, được sắp xếp logic, làm sáng tỏ luận đề của văn bản.
– Sự kết hợp của các yếu tố thuyết minh, tự sự, miêu tả giúp văn bản trở nên hấp dẫn.
