Bài 6. Kiểm thử và sửa lỗi chương trình SVIP

1. Nguyên nhân gây lỗi và truy vết lỗi

a) Các loại lỗi và nguyên nhân

Lỗi cú pháp hay xảy ra trong quá trình soạn thảo chương trình.

Cần hiểu rõ ngôn ngữ lập trình để dễ dàng sửa lỗi cú pháp.

Môi trường tích hợp phát triển phần mềm (IDE) có công cụ hạn chế những sai sót.

Chương trình chạy đột ngột dừng giữa chừng hoặc chạy mãi không dừng → lỗi thời gian chạy (runtime errors) do có giá trị không hợp lệ khi thực hiện một tính toán nào đó.

b) Truy vết lỗi và thông báo

Mỗi dòng soạn thảo được đánh chỉ số, thông báo lỗi in ra danh sách các dòng lệnh truy vết được → dễ tìm ra chuỗi dòng lệnh lỗi.

2. Chạy thử chương trình

Chạy thử là cách để phát hiện lỗi trong mã nguồn của chương trình.

Mục đích cuối cùng (phát hiện lỗi và sửa lỗi) là đảm bảo rằng chương trình hoạt động đúng, đáp ứng yêu cầu bài toán đặt ra.

Đầu vào cho chương trình thực hiện một thuật toán sắp xếp là dãy số bất kì.

3. Một số kinh nghiệm thực hành gõ lỗ chương trình

Các ca kiểm thử để phát hiện lỗi chương trình

Một ca là một trường hợp đã cho các đầu vào cụ thể và dự đoán trước kết quả đầu ra đúng yêu cầu của bài toán.

Chia để trị

Kiểm thử và sửa lỗi từng đoạn mã lệnh, từng hàm riêng biệt, chắc chắn rằng nó làm đúng việc cần làm trước khi chuyển sang phần khác.

Hãy in ra

Có những lỗi logic rất khó phát hiện, có thể phát hiện bằng cách in ra các giá trị biến, biểu thức; hoặc theo dõi các giá trị biến, biểu thức bằng trình gỡ lỗi nếu nó được trang bị sẵn trong IDE.

4. Tập thói quen tốt khi lập trình để gỡ lỗi

Học từ những sai lầm của bản thân, ghi nhớ những lỗi đã mắc, cải tiến phong cách lập trình.

• Nên tách biệt các phần công việc cần làm và thiết kế tổng thể chương trình.
• Mô tả thuật toán bằng liệt kê các bước, chọn những phần việc chuyển thành chương trình con (hàm tự định nghĩa), xác định rõ đầu vào, đầu ra của mỗi hàm.
• Chọn tên gợi nhớ cho các hàm và các biến quan trọng.
• Viết chú thích đầy đủ.

5. Tổ chức tách biệt các phần của một chương trình

Định nghĩa hàm để thực hiện thuật toán

Người lập trình tự định nghĩa một (hay một số) hàm, phần thân hàm là kết quả chuyển từ mô tả thuật toán thành câu lệnh của ngôn ngữ lập trình đã chọn.

Các câu lệnh để chạy thử phát hiện lỗi

Trong chương trình cần có thêm các câu lệnh làm những việc sau:

• Gán dữ liệu đầu vào cho các biến đầu vào hoặc đọc từ tệp cho trước.
• Xuất kết quả đầu ra để tiện kiểm tra.

Lợi ích của việc tổ chức tách biệt các phần công việc

• Các câu lệnh để chạy thử kiểm tra ở các chỗ cần theo dõi giá trị của các biến.
• Bố cục chương trình có logic rõ ràng, dễ thấy lỗi xảy ra ở việc nào.