Bài 5: Cộng đồng ASEAN: Từ ý tưởng đến hiện thực SVIP

1. Ý TƯỞNG, MỤC TIÊU VÀ KẾ HOẠCH XÂY DỰNG CỘNG ĐỒNG ASEAN

a. Ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN

- Năm 1967, trong Tuyên bố Băng Cốc, các nước thành viên đã nêu mục tiêu xây dựng một cộng đồng hoà bình và thịnh vượng ở Đông Nam Á.

- Năm 1997, ý tưởng xây dựng Cộng đồng ASEAN được khẳng định nhân dịp kỉ niệm 30 năm ngày thành lập ASEAN.

- Năm 1997, Hội nghị cấp cao ASEAN không chính thức lần thứ hai tại Ma-lai-xi-a thông qua văn kiện Tầm nhìn ASEAN 2020.

- Tầm nhìn ASEAN 2020 là văn bản đầu tiên đề xuất ý tưởng xây dựng một cộng đồng ASEAN có nhận thức về các mối quan hệ lịch sử, gắn bó với nhau trong một bản sắc, cùng nhau giữ gìn hoà bình, hướng tới ổn định, tương trợ, hợp tác phát triển phồn vinh, tăng cường vị thế ASEAN trên trường quốc tế.

b. Mục tiêu

- Mục tiêu tổng quát của Cộng đồng ASEAN là xây dựng một tổ chức hợp tác liên chính phủ có liên kết sâu rộng, dựa trên cơ sở pháp lí là Hiến chương ASEAN.

- Cộng đồng ASEAN được hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị - An ninh, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hoá - Xã hội.

c. Kế hoạch xây dựng Cộng đồng ASEAN

- Để xây dựng Cộng đồng ASEAN, các nước thành viên đã thống nhất triển khai theo kế hoạch cụ thể dựa trên ba trụ cột chính: Chính trị – An ninh, Kinh tế và Văn hoá – Xã hội.

- Kế hoạch hành động được thể hiện rõ trong văn kiện “Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN (2009–2015)”, được thông qua tại Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 14 (2009) tại Thái Lan. Mục tiêu là hình thành một ASEAN:

• Gắn kết hơn về kinh tế và chính trị – an ninh.
• Có trách nhiệm về mặt xã hội đối với người dân trong khu vực.

- Trong quan hệ đối ngoại, ASEAN tích cực mở rộng hợp tác với các quốc gia, khu vực và tổ chức bên ngoài dưới sự điều phối và vai trò chủ đạo của ASEAN.

- Kết quả: Sau 6 năm thực hiện lộ trình, đến 20 giờ ngày 31/12/2015, tại Hội nghị cấp cao, các nhà lãnh đạo ASEAN và Tổng Thư ký ASEAN đã chính thức tuyên bố thành lập Cộng đồng ASEAN.

Hình 2. Thủ tướng Malaysia Najib Tun Abdul Razak trao các văn kiện liên quan về việc thành lập Cộng đồng ASEAN cho Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh

2. BA TRỤ CỘT CỦA CỘNG ĐỒNG ASEAN

a. Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN (APSC)

- Cộng đồng Chính trị – An ninh ASEAN được hình thành dựa trên những kết quả đã đạt được trong hợp tác chính trị – an ninh giữa các nước thành viên.

- Mục tiêu là:

• Xây dựng một môi trường hòa bình và an ninh ổn định trong khu vực.
• Tăng cường hợp tác về chính trị – an ninh lên một cấp độ mới, cao hơn và chặt chẽ hơn.

- Tất cả các hoạt động đều dựa trên những nguyên tắc cơ bản của ASEAN, nhằm bảo đảm sự đoàn kết và thống nhất trong khu vực.

b. Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC)

- Nội dung chính của Cộng đồng Kinh tế ASEAN:

+ Tạo ra một thị trường và cơ sở sản xuất chung, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hoá, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề.

+ Xây dựng khu vực kinh tế có sức cạnh tranh cao, năng động, phát triển đồng đều, hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu.

c. Cộng đồng Văn hoá - Xã hội ASEAN

- Là khuôn khổ hợp tác hướng tới xây dựng một ASEAN lấy con người làm trung tâm và có trách nhiệm xã hội, xây dựng tình đoàn kết và thống nhất bền lâu giữa các quốc gia và dân tộc ASEAN bằng cách tạo dựng bản sắc chung, xây dựng một xã hội chia sẻ, đùm bọc, hoà thuận và rộng mở.

- Kế hoạch tổng thể xây dựng Cộng đồng Văn hoá - Xã hội gồm:

+ Phát triển con người.

+ Phúc lợi và bảo hiểm xã hội.

+ Các quyền và bình đẳng xã hội.

+ Bảo đảm bền vững môi trường.

+ Tạo dựng bản sắc ASEAN.

+ Thu hẹp khoảng cách phát triển.

Hình 4. Trang phục truyền thống của các nước ASEAN tại Triển lãm Trang phục truyền thống các nước ASEAN 2020

3. CỘNG ĐỒNG ASEAN SAU NĂM 2015

a. Tầm nhìn ASEAN sau năm 2015

- Ngày 21-11-2015, Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN 27 ở Cua-la Lăm-pơ (Ma-lai-xi-a), ASEAN thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025.

- Tháng 11-2020, ASEAN triển khai soạn thảo Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN sau năm 2025, hướng tới thúc đẩy hợp tác và hội nhập ngày càng chặt chẽ hơn trên các trụ cột AEC, APSC, ASCC.

Hình 5. Các nhà lãnh đạo ASEAN tham dự Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 43

b. Những thách thức và triển vọng của Cộng đồng ASEAN

* Thách thức và triển vọng của Cộng đồng ASEAN

- Thách thức an ninh đến từ cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, thay đổi cấu trúc địa - chính trị vùng châu Á - Thái Bình Dương nói riêng và toàn cầu nói chung.

- Sự đa dạng của các nước thành viên về chế độ chính trị, tôn giáo; khoảng cách về phát triển kinh tế giữa các nước.

- Nguy cơ chia rẽ của ASEAN về các vấn đề khu vực và quốc tế, đặc biệt là khi ASEAN vận hành dựa trên nguyên tắc đồng thuận.

- Thách thức an ninh phi truyền thống gia tăng, như ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, tội phạm xuyên quốc gia, dịch bệnh,… đe doạ môi trường hoà bình, an ninh, ổn định để phát triển của cộng đồng ASEAN.

* Triển vọng của Cộng đồng ASEAN

- Sự vươn lên của khu vực châu Á - Thái Bình Dương và Đông Nam Á.

- Cộng đồng ASEAN đang ngày càng hoàn thiện thể chế, chính sách, cơ chế hợp tác và đạt được nhiều thành tựu.

- Đông Nam Á đã trở thành khu vực phát triển năng động, thịnh vượng mới của thế giới.

- Vị thế của ASEAN ngày càng được nâng cao trên trường quốc tế.