Bài 4: Sự ra đời và phát triển của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) SVIP

1. QÚA TRÌNH HÌNH THÀNH VÀ MỤC ĐÍCH THÀNH LẬP TỔ CHỨC ASEAN

a. Quá trình hình thành tổ chức ASEAN

* Bối cảnh thành lập:

- Sau khi giành độc lập, các nước Đông Nam Á có nhu cầu hợp tác khu vực.

- Sự phát triển của xu thế khu vực hoá trên thế giới.

- Nhu cầu muốn hạn chế ảnh hưởng của các cường quốc bên ngoài đối với khu vực.

* Quá trình hình thành:

- Đầu thập niên 60 (thế kỉ XX), một số tổ chức khu vực ở Đông Nam Á được thành lập như:

• Hiệp hội Đông Nam Á (1961) gồm Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, Thái Lan.
• Tổ chức MAPHILINDO (1963) gồm Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, In-đô-nê-xi-a.
• Năm 1966 Thái Lan gửi dự thảo thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á.

⟶ Tuy nhiên, các tổ chức này tồn tại không lâu do bất đồng giữa các nước và ảnh hưởng của Chiến tranh lạnh.

- Ngày 8/8/1967, tại Băng Cốc (Thái Lan), ngoại trưởng 5 nước: In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-líp-pin, Xin-ga-po và Thái Lan đã ký Tuyên bố Băng Cốc, chính thức thành lập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).

Hình 1: Bộ trưởng Ngoại giao các nước In-đô-nê-xi-a, Ma-lai-xi-a, Phi-lip-pin, Xin-ga-po và Thái Lan ký bản Tuyên bố ASEAN, ngày 8/8/1967

b. Mục đích thành lập của ASEAN

Theo Tuyên bố Băng Cốc (1967), ASEAN được thành lập với các mục tiêu:

- Tăng cường sự hợp tác và phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội giữa các nước Đông Nam Á.

- Thúc đẩy hòa bình, ổn định khu vực thông qua tinh thần hợp tác và tôn trọng chủ quyền.

- Tạo điều kiện để các nước thành viên hỗ trợ lẫn nhau và cùng quan tâm đến lợi ích chung trong khu vực.

⟶ Nhìn chung, ASEAN ra đời nhằm hợp tác vì sự phát triển, giữ gìn hòa bình và ổn định khu vực, không nhắm vào bất cứ quốc gia nào.

Hình 2: Cờ ASEAN

2. HÀNH TRÌNH PHÁT TRIỂN CỦA ASEAN

a. Từ ASEAN 5 (1967) đến ASEAN 10 (1999)

* Quá trình phát triển từ ASEAN 5 đến ASEAN 10 đã trải qua hơn 30 năm phát triển:

- Năm 1967: Thành lập với 5 nước đầu tiên – gọi là ASEAN 5, gồm: Thái Lan, Ma-lai-xi-a, In-đô-nê-xi-a, Xin-ga-po, Phi-líp-pin.

- Năm 1984: Bru-nây gia nhập, trở thành ASEAN 6.

- Năm 1995: Việt Nam chính thức gia nhập ASEAN – trở thành thành viên thứ 7 (ASEAN 7).

⟶ Sự kiện này có ý nghĩa quan trọng, đánh dấu giai đoạn mở rộng mạnh mẽ của tổ chức.

- Năm 1997: Lào và Mi-an-ma gia nhập – trở thành ASEAN 9.

- Năm 1999: Cam-pu-chia gia nhập – hoàn tất quá trình mở rộng với ASEAN 10.

Hình 3: Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm ký Tuyên bố kết nạp Việt Nam trở thành thành viên của ASEAN ngày 28/7/1995

* Ý nghĩa của quá trình mở rộng:

- Giúp ASEAN gồm đủ các nước Đông Nam Á, tăng cường nội lực và vị thế khu vực.

- Góp phần duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy hợp tác toàn diện.

- Khẳng định vai trò của ASEAN như một “ngôi nhà chung” của các quốc gia Đông Nam Á trên trường quốc tế.

b. Các giai đoạn phát triển chính của ASEAN

- Giai đoạn 1967 – 1976: Khởi đầu và xây dựng nền móng

+ Trọng tâm: Xây dựng lòng tin và đặt nền tảng hợp tác, chủ yếu về chính trị – an ninh.

+ Sự kiện nổi bật: Ra đời Tuyên bố về Khu vực Hòa bình, Tự do và Trung lập (ZOPFAN, 1971).

- Giai đoạn 1976 – 1999: Ổn định và mở rộng hợp tác

+ Trọng tâm: Xây dựng quan hệ ổn định giữa các nước thành viên, mở rộng hợp tác kinh tế, kết nạp thêm thành viên (từ ASEAN 5 thành ASEAN 10).

+ Bước ngoặt: ASEAN bắt đầu vươn ra quốc tế, mở rộng đối thoại và hợp tác với bên ngoài.

+ Sự kiện nổi bật:

• Năm 1976, Tuyên bố về sự Hòa hợp ASEAN (Ba-li I)
• Năm 1976, Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC)
• Năm 1992, thành lập Khu vực Mậu dịch Tự do ASEAN (AFTA)
• Năm 1994, hình thành Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)

- Giai đoạn 1999 – 2015: Hoàn thiện tổ chức, mở rộng vai trò

+ Trọng tâm: Củng cố bộ máy, tăng cường hợp tác nội khối và với các đối tác ngoài khu vực trong các lĩnh vực: chính trị – an ninh, kinh tế – thương mại, văn hóa – xã hội…

+ Sự kiện nổi bật:

• Năm 2003, Tuyên bố Ba-li II.
• Năm 2007, công bố Hiến chương ASEAN.