Bài 4: Chọn giống vật nuôi SVIP

I. KHÁI NIỆM CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI

- Chọn giống vật nuôi:

+ Lựa chọn và giữ lại những cá thể có đặc điểm tốt để làm giống.

+ Đảm bảo phù hợp với mục tiêu chăn nuôi và mong muốn của người chọn giống.

+ Loại bỏ những cá thể không đạt yêu cầu.

- Mục tiêu của việc chọn giống là bảo tồn và cải thiện các đặc điểm tốt của giống vật nuôi qua các thế hệ.

- Ví dụ: Để nâng cao năng suất của giống gà Ri, người ta chọn làm giống những con:

+ Gà trống phát triển nhanh, thân hình to và đẹp.

+ Gà mái chóng lớn, đẻ nhiều trứng, ấp trứng và nuôi con khéo.

II. CÁC CHỈ TIÊU CƠ BẢN ĐỂ CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI

1. Ngoại hình

- Ngoại hình của vật nuôi phản ánh:

+ Sức khoẻ và cấu trúc, chức năng của các bộ phận trong cơ thể.

+ Khả năng sản xuất của con vật.

+ Đặc điểm hình dáng riêng biệt của giống vật nuôi.

- Một số chỉ tiêu ngoại hình thường dùng trong chọn giống là:

+ Hình dáng tổng thể của cơ thể.

+ Màu sắc da, lông, tai,...

+ Mào, tích, chân, màu sắc lông (đối với gia cầm).

- Dựa trên ngoại hình, thường chọn những cá thể:

+ Cá thể cân đối, mang đặc điểm của giống.

+ Không khuyết tật.

+ Lông, da mượt mà.

+ Mắt sáng và nhanh nhạy.

2. Thể chất

- Thể chất là khả năng thích nghi của vật nuôi trong điều kiện sinh sống và di truyền cụ thể, liên quan đến sức khoẻ và khả năng sản xuất.

- Thể chất được hình thành bởi di truyền và điều kiện phát triển cá thể.

- Một số biểu hiện của thể chất như:

+ Tốc độ sinh trưởng.

+ Kích thước của vật nuôi.

+ Khả năng hoạt động,...

- Căn cứ vào thể chất, chọn giống những cá thể:

+ Lớn nhanh, khỏe mạnh.

+ Kích thước lớn trong đàn.

+ Hoạt động nhanh nhẹn.

- Ví dụ: Gà ri có khả năng tìm mồi nhanh và hoạt động nhiều, trong khi gà công nghiệp thường ít vận động.

3. Sinh trưởng, phát dục

- Sinh trưởng là quá trình tích lũy chất hữu cơ giúp cơ thể tăng về khối lượng, thể tích và kích thước của:

+ Cơ quan.

+ Bộ phận.

+ Toàn bộ cơ thể.

- Ví dụ: Khối lượng gà nòi lúc:

+ Mới nở khoảng 30 g.

+ 4 tuần tuổi là 150 g.

+ 8 tuần tuổi đạt 400 g.

+ 16 tuần tuổi đạt 1,2 kg.

- Phát dục là quá trình thay đổi về chất của cơ thể, bao gồm việc hoàn thiện chức năng của các cơ quan, bộ phận:

+ Từ giai đoạn đầu tiên của bào thai.

+ Trong suốt quá trình phát triển của cơ thể con vật.

+ Ví dụ: Gà trống biết gáy, gà mái bắt đầu đẻ trứng.

- Hai quá trình sinh trưởng và phát dục diễn ra song song, hỗ trợ nhau để phát triển cơ thể.

- Sinh trưởng và phát dục là yếu tố quan trọng để chọn lọc giống. Con vật được chọn lọc phải:

+ Tăng trưởng nhanh, tiêu thụ thức ăn ít.

+ Phát triển cơ thể hoàn chỉnh.

+ Sự thành thục tính dục biểu hiện rõ, phù hợp với độ tuổi từng giống.

4. Khả năng sản xuất

- Khả năng sản xuất là khả năng tạo ra sản phẩm của vật nuôi.

- Ví dụ: Khả năng sản xuất của một số giống vật nuôi tại Việt Nam:

+ Lợn Yorkshire: tăng trọng trung bình 590,6 g/ngày.

+ Bò Lai Sind: sản lượng sữa khoảng 1200 - 1500 kg/chu kì.

- Khả năng sản xuất phụ thuộc vào:

+ Loại giống vật nuôi.

+ Chế độ chăm sóc và nuôi dưỡng.

+ Đặc điểm của từng cá thể.

III. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP CHỌN GIỐNG VẬT NUÔI

1. Chọn lọc hàng loạt

a. Khái niệm

- Chọn lọc hàng loạt dựa vào ngoại hình và năng suất của vật nuôi để chọn cá thể làm giống.

- Thường áp dụng khi cần chọn nhiều cá thể vật nuôi trong thời gian ngắn.

b. Các bước tiến hành

- Bước 1: Xác định chỉ tiêu chọn lọc:

+ Lựa chọn các chỉ tiêu phù hợp cho vật giống.

- Bước 2: Chọn những cá thể đạt tiêu chuẩn (thế hệ 1).

+ Trong quần thể ban đầu, chọn cá thể dựa trên kiểu hình và năng suất sản xuất để làm giống (thế hệ 1).

+ Loại bỏ cá thể không đạt tiêu chuẩn.

- Bước 3: Đánh giá hiệu quả chọn lọc:

+ So sánh các chỉ tiêu của thế hệ 1 với thế hệ ban đầu để đánh giá hiệu quả.

+ Nếu chưa đạt, tiếp tục chọn lọc ở thế hệ sau.

c. Ưu điểm và nhược điểm

- Ưu điểm:

+ Dễ thực hiện.

+ Không yêu cầu kĩ thuật cao.

+ Không tốn kém.

- Nhược điểm: Hiệu quả chọn lọc thường không cao và không ổn định do:

+ Chủ yếu dựa vào kiểu hình.

+ Chưa biết được kiểu gene.

2. Chọn lọc cá thể

a. Khái niệm

- Chọn lọc cá thể là chọn ra một hay vài cá thể phù hợp với mục tiêu đặt ra của giống (thường là đực giống).

b. Các bước tiến hành

* Chọn lọc cá thể được tiến hành tại các trung tâm giống.

* Quy trình chọn lọc cá thể gồm các bước sau:

- Bước 1: Chọn lọc tổ tiên:

+ Dựa vào phả hệ và lí lịch để đánh giá các tính trạng trội và tính trạng tốt của tổ tiên.

+ Lựa chọn cá thể có nhiều đặc điểm tốt.

- Bước 2: Chọn lọc bản thân (kiểm tra năng suất bản thân):

+ Nuôi những vật nuôi cùng điều kiện tiêu chuẩn.

+ Giữ lại cá thể có kết quả kiểm tra năng suất tốt.

+ Kiểm tra năng suất dựa vào các tiêu chí:

• Ngoại hình, thể chất.
• Khả năng sinh trưởng, phát dục.
• Khả năng sản xuất.

- Bước 3: Chọn lọc theo đời sau (kiểm tra đời sau):

+ Xác định khả năng di truyền các tính trạng tốt sang đời sau.

+ Áp dụng các tiêu chuẩn giống như bước 2 để đánh giá đời sau.

c. Ưu điểm và nhược điểm

- Ưu điểm:

+ Hiệu quả chọn lọc cao.

+ Giống được tạo ra có độ đồng đều.

+ Năng suất ổn định.

+ Giống được sử dụng trong thời gian dài.

- Nhược điểm:

+ Tốn nhiều thời gian.

+ Cơ sở vật chất và kĩ thuật cao.