Bài 3. Cấu trúc rẽ nhánh trong thuật toán SVIP

1. Lựa chọn hành động tuỳ thuộc vào điều kiện

Khi phải dựa trên điều kiện cụ thể nào đó để xác định bước thực hiện tiếp theo trong quá trình thực hiện thuật toán thì cần cấu trúc rẽ nhánh.

⚡Ví dụ. Tuần này, một nhóm bạn lớp 6 hẹn sẽ chơi cùng nhau sau ba tiết học của chiều thứ Năm như sau:

1) 16 giờ có mặt ở cửa phòng học lớp 6A.

2) Nếu trời mưa: chơi cờ vua trong phòng học lớp 6A.

3) Nếu trời không mưa: chơi đá bóng ở sân trường.

2. Thể hiện cấu trúc rẽ nhánh

Mỗi trường hợp (mỗi nhánh) chỉ nêu một việc phải làm, cấu trúc rẽ nhánh có hai nhánh đều rất ngắn.

Khi thể hiện cấu trúc rẽ nhánh cần làm rõ danh sách các việc trong một nhánh kết thúc ở đâu.

Để thể hiện đúng cấu trúc rẽ nhánh, cần nhận biết những thành phần sau:

– Điều kiện rẽ nhánh là gì?

– Các bước tiếp theo khi điều kiện được thoả mãn (nhánh đúng).

– Các bước tiếp theo khi điều kiện không thoả mãn (nhánh sai).

Quy ước sử dụng cặp từ khoá “Nếu – Trái lại” để thể hiện cấu trúc rẽ nhánh theo mẫu sau:

Cấu trúc rẽ nhánh kết thúc ngay sau khi gặp “Hết nhánh”.

Từ khoá “Trái lại” vừa đánh dấu hết nhánh đúng vừa bắt đầu cho nhánh sai.

Nếu nhánh sai là trống rỗng (nghĩa là không cần làm gì cả) thì cấu trúc rẽ nhánh khuyết từ khoá “Trái lại” (trường hợp này được gọi là cấu trúc rẽ nhánh khuyết và cần dùng từ khoá “Hết nhánh” để kết thúc nhánh đúng).

3. Biểu thức điều kiện trong cấu trúc rẽ nhánh

Thao tác kiểm tra điều kiện phải cho kết quả là thoả mãn hoặc không thoả mãn (kiểu logic là “đúng” hoặc “sai”).

Điều kiện cần kiểm tra trong cấu trúc rẽ nhánh thường là một biểu thức so sánh.

⚡Ví dụ. (a + b)>5 là biểu thức so sánh giá trị (a + b) với 5. Chẳng hạn với a = 1 và b = 2 thì kết quả so sánh cho giá trị là sai, còn nếu a = 3 và b = 4 thì kết quả so sánh cho giá trị là đúng.