Bài 25. Công nghệ trồng cây không dùng đất (tiết 1) SVIP

I. KHÁI NIỆM VÀ CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA KĨ THUẬT TRỒNG CÂY KHÔNG DÙNG ĐẤT

1. Khái niệm

- Là kĩ thuật trồng cây hiện đại, không sử dụng đất.

- Cây được trồng trên hệ thống thủy canh hoặc khí canh.

2. Cơ sở khoa học

- Cây cần nước, dinh dưỡng, ánh sáng, không khí để phát triển.

- Đất cung cấp chất dinh dưỡng và giữ ẩm nhưng có thể thay thế bằng dung dịch dinh dưỡng.

- Dung dịch giúp cung cấp nước và chất dinh dưỡng, đồng thời sử dụng giá thể để giữ cây.

a. Dung dịch dinh dưỡng

- Dung dịch chứa các chất khoáng thiết yếu cho cây.

- Tùy vào loại cây và giai đoạn sinh trưởng, dung dịch được điều chỉnh thành phần và liều lượng, đảm bảo pH phù hợp.

b. Giá thể

- Giá thể có tác dụng chính là cố định cây, giúp cây đứng vững.

- Bên cạnh đó, giá thể còn có tác dụng:

+ Giúp cây giữ ẩm và tạo độ thoáng khí.

+ Hỗ trợ tối đa cho sự phát triển của rễ cây,... 

II. MỘT SỐ HỆ THỐNG TRỒNG CÂY KHÔNG DÙNG ĐẤT

1. Kĩ thuật thủy canh

a. Giới thiệu chung

✽ Khái niệm:

- Trồng cây không dùng đất, cây được trồng trong dung dịch dinh dưỡng.

- Tùy hệ thống, toàn bộ hoặc một phần rễ cây ngâm trong dung dịch dinh dưỡng.

✽ Ưu và nhược điểm của kĩ thuật thủy canh:

- Ưu điểm:

+ Kiểm soát tốt dinh dưỡng giúp cây sinh trưởng, phát triển tối ưu.

+ Kĩ thuật không cần đất → phù hợp triển khai ở đảo, vùng cát, vùng khô hạn.

+ Năng suất cao, thời gian trồng ngắn.

+ Giảm phân bón, thuốc hóa học → An toàn hơn, ít ô nhiễm môi trường.

- Nhược điểm:

+ Chỉ hiệu quả cao với rau, quả ngắn ngày; khó áp dụng cho cây lương thực, cây ăn quả.

+ Vốn đầu tư ban đầu cao, đặc biệt với mô hình quy mô lớn.

+ Yêu cầu trình độ chuyên môn, kĩ thuật cao để vận hành hiệu quả.

+ Gây trở ngại cho việc mở rộng phương pháp thủy canh trên diện rộng.

b. Cấu trúc cơ bản và nguyên lí hoạt động

✽ Cấu trúc cơ bản:

- Bể/thùng chứa dung dịch dinh dưỡng:

+ Là nơi chứa dung dịch cung cấp dinh dưỡng cho cây.

- Máng trồng cây:

+ Bộ phận đỡ cây.

+ Cây được giữ đứng trên máng bằng rọ đỡ hoặc vật liệu nhẹ.

+ Có thể thêm giá thể xung quanh để cố định.

✽ Nguyên lí hoạt động:

- Hệ thống thủy canh không hồi lưu (thủy canh tĩnh):

+ Dung dịch dinh dưỡng đặt trong thùng, hộp hoặc vật chứa cách nhiệt.

+ Dung dịch được bổ sung khi cần, từ lúc trồng đến khi thu hoạch.

+ Không tuần hoàn lại dung dịch sau khi sử dụng.

+ Ưu điểm:

• Chi phí đầu tư thấp.
• Cấu trúc đơn giản, dễ triển khai.
• Đang được ứng dụng rộng rãi ở Việt Nam.

+ Nhược điểm:

• Sau một thời gian trồng, dung dịch dinh dưỡng thiếu oxy, thiếu dinh dưỡng, pH giảm.

+ Cần thường xuyên sục khí, bổ sung dinh dưỡng và điều chỉnh pH.

- Hệ thống thủy canh hồi lưu (thủy canh động):

+ Thiết kế gồm thùng chứa và các khay trồng cây.

+ Dung dịch dinh dưỡng được bơm tuần hoàn liên tục từ thùng chứa đến khay trồng.

+ Dung dịch đi qua rễ cây, phần dư thừa được thu hồi về thùng chứa ban đầu.

+ Quá trình diễn ra liên tục, giúp cây hấp thụ dinh dưỡng đều đặn.

+ Ưu điểm:

• Tiết kiệm thời gian chăm sóc.
• Năng suất cây trồng cao.
• Linh hoạt, áp dụng được cho nhiều quy mô: từ hộ gia đình đến trang trại, công nghiệp.

+ Nhược điểm:

• Chi phí đầu tư thiết bị cao.
• Hệ thống phức tạp, đòi hỏi kĩ thuật lắp đặt.