Bài 23: Thiên nhiên châu Nam Cực SVIP

1. Đặc điểm tự nhiên

a. Địa hình

- Gần như toàn bộ địa hình châu Nam Cực được bao phủ bởi lớp băng dày đặc. Lớp phủ băng làm cho bề mặt châu lục trở nên bằng phẳng, tạo thành các cao nguyên băng rộng lớn, có dạng chiếc khiên khổng lồ: trung tâm địa hình cao hơn phần bên ngoài rìa.

- Ngoài ra còn có các băng thềm lục địa ở các vịnh biển và các vùng bờ biển nông. Hai băng thềm lục địa lớn nhất là: băng thềm Phin-xne và băng thềm Rốt.

Hình 1: Lược đồ châu Nam Cực

b. Khí hậu

- Được gọi là hoang mạc lạnh vì khí hậu giá buốt quanh năm. Nhiệt độ thấp không vượt quá 0⁰C và kéo dài suốt năm. Càng vào sâu trong lục địa nhiệt độ càng khắc nghiệt. Biên độ nhiệt lớn, có sự dao động lớn giữa các tháng mùa đông và mùa hạ.

+ Mùa đông (từ tháng 3 đến tháng 10) là thời kì lạnh nhất, nhiệt độ trung bình tháng ở rìa lục địa xuống tới -15⁰C đến - 25⁰C.

+ Vùng trung tâm nhiệt độ rất thấp đạt tới -60⁰C đến - 70⁰C.

- Lượng mưa rất thấp chỉ khoảng 166 mm/năm. Mưa chủ yếu vào mùa hè ở các khu vực ven biển và các đảo xung quanh, vùng nội địa gần như không có mưa. Mưa chủ yếu dưới dạng tuyết rới.

- Đây là vùng khí áp cao, gió từ lục địa tỏa ra theo hướng ngược chiều kim đồng hồ với vận tốc thường tên 60 km/h, đây cũng là nơi có nhiều gió bão nhất trên thế giới.

Hình 2: Biểu đồ nhiệt độ của hai địa điểm ở châu Nam Cực

c. Sinh vật

- Trên lục địa, do khí hậu giá buốt, băng phủ quanh năm nên thực vật và động vật không thể tồn tại nơi đây. Tuy nhiên, ven lục địa vẫn tồn tại một số ít loài thực vật bậc thấp như: rêu, địa y, tảo, nấm và động vật như: chim cánh cụt, thú chân vịt, chim biển.

+ Chim cánh cụt, hải cẩu, hải báo và các loài chim biển sống ở ven các lục địa và trên các đảo, sống dựa vào tôm, cá, sinh vật phù du trong các biển bao quanh.

+ Cá voi xanh ở vùng biển Nam Cực trước kia rất nhiều, nhưng do con người đánh bắt quá mức nên chúng đang có nguy cơ tuyệt chủng, cần được bảo vệ nghiêm ngặt.

Hình 3: Chim cánh cụt

d. Khoáng sản

- Châu Nam Cực có các tài nguyên khoáng sản như than đá, sắt,...nhiều nhất là than và sắt phân bố ở dãy Xuyên Nam Cực và vùng núi ở phía đông.

- Vùng thềm lục địa có tiềm năng về dầu mỏ và khí tự nhiên. Các khoáng sản ở đây đang trong quá trình nghiên cứu và thăm dò.

2. Kịch bản về sự thay đổi thiên nhiên châu Nam Cực khi có biến đổi khí hậu toàn cầu

- Biến đổi khí hậu ngày càng nhanh trên toàn cầu. Theo kịch bản biến đổi khí hậu toàn cầu, trong thế kỉ XX nhiệt độ trung bình toàn cầu tăng 1,1 - 2,6⁰C (dao động đến 2,6 - 4,8⁰C) so với thời kì 1986 - 2005 làm cho mực nước biển toàn cầu tăng và các thời tiết cực đoan gia tăng.

- Nhiệt độ tăng, lớp băng ở Nam Cực tan chảy, lớp băng di chuyển từ trung tâm ra vùng xung quanh và bị vỡ ra cùng với băng thềm lục địa, tạo thành các núi băng trôi trên biển gây nguy hiểm cho tàu thuyền qua lại.

- Băng tan làm giảm địa bàn sinh sống, giảm số lượng chim cánh cụt. Băng tan, làm thay đổi độ mặn của nước biển, giảm sút khối lượng sinh vật phù du, các loài nhuyến thể vốn là thức ăn của cá voi, hải cẩu, chim cánh cụt.

- Khí hậu ấm lên làm cho các loài tảo, địa y phát triển, các loài thực vật này hấp thụ ánh sáng mặt trời làm nhiệt độ tăng lên nhanh, băng tan nhanh hơn.

Hình 4: Băng tan ở Nam Cực