Bài 2. Cây trồng và các yếu tố chính trong trồng trọt SVIP

I. PHÂN LOẠI CÂY TRỒNG

- Cây trồng là cây được thuần hoá, chọn lọc để trồng trọt, đưa vào sản xuất nông nghiệp.

- Cây trồng được thu hoạch hàng năm hay theo vụ mùa.

- Các sản phẩm của cây trồng được dùng để:

+ Làm lương thực, thực phẩm cho con người.

+ Thức ăn chăn nuôi.

+ Nguyên liệu cho chế biến, xuất khẩu và cho nhiều mục đích kinh tế khác.

1. Phân loại theo nguồn gốc

- Dựa vào nguồn gốc, cây trồng có thể được chia làm ba nhóm là:

+ Nhóm cây ôn đới.

+ Nhóm cây nhiệt đới.

+ Nhóm cây á nhiệt đới.

- Nhóm cây ôn đới là:

+ Những loại cây trồng có nguồn gốc từ những vùng có khí hậu ôn đới.

+ Chúng thường được trồng ở những nơi có thời tiết mùa đông lạnh, mùa hè mát.

- Ở nước ta, nhóm cây ôn đới thường được trồng ở các tỉnh miền núi phía Bắc như:

+ Điện Biên.

+ Sơn La.

+ Lai Châu.

+ Lào Cai,...

- Một số cây trồng ôn đới được trồng ở nước ta như một số giống dâu tây, mận, lê, táo đỏ,...

- Nhóm cây nhiệt đới là:

+ Những loại cây trồng có nguồn gốc từ những vùng có khí hậu nhiệt đới.

+ Chúng không thể thích nghi và sinh trưởng ở điều kiện khí hậu lạnh hay băng giá.

- Ngoài những môi trường này thì chúng có thể sinh sống và phát triển ở hầu hết các điều kiện khí hậu còn lại.

- Đa số các cây trồng ở nước ta đều thuộc nhóm cây nhiệt đới (vải thiều, xoài, ổi, mít,...).

- Nhóm cây á nhiệt đới là:

+ Những loại cây về cơ bản có thể sinh trưởng, phát triển trong các điều kiện khí hậu giống với cây trồng nhiệt đới.

- Tuy nhiên, để cây á nhiệt đới có thể ra hoa, kết quả cần có điều kiện nhiệt độ lạnh nhất định.

- Cây trồng á nhiệt đới thường được trồng ở những nơi có:

+ Mùa đông lạnh.

+ Mùa hè nóng ẩm.

- Một số loại cây á nhiệt đới ở nước ta như cây bơ, cherry,...

2. Phân loại theo đặc tính sinh vật học

- Dựa vào đặc tính sinh vật học, cây trồng có thể được chia thành nhiều nhóm khác nhau như:

+ Cây hằng năm và cây lâu năm.

+ Cây thân thảo và cây thân gỗ.

+ Cây một lá mầm và cây hai lá mầm,…

3. Phân loại theo mục đích sử dụng

- Dựa vào mục đích sử dụng, cây trồng có thể chia thành rất nhiều loại như:

+ Cây lương thực.

+ Cây ăn quả.

+ Cây rau.

+ Cây dược liệu.

+ Cây lấy gỗ.

+ Cây hoa,...

- Cây trồng vô cùng đa dạng và phong phú, hơn nữa nhiều loại cây trồng có thể được sử dụng trong nhiều mục đích khác nhau như:

+ Làm thực phẩm.

+ Làm thuốc.

+ Làm cảnh,...

- Việc phân loại cây trồng chỉ mang tính tương đối.

II. MỘT SỐ YẾU TỐ CHÍNH TRONG TRỒNG TRỌT

1. Giống cây trồng

- Giống cây trồng là một trong những yếu tố quan trọng nhất của quy trình trồng trọt.

- Giống quy định:

+ Năng suất, phẩm chất của nông sản.

+ Khả năng chống chịu sâu, bệnh.

+ Các yếu tố bất lợi của ngoại cảnh.

- Cùng điều kiện trồng trọt, chăm sóc như nhau nhưng giống cây trồng khác nhau thì:

+ Khả năng sinh trưởng, phát triển, cho năng suất và chất lượng sản phẩm sẽ khác nhau.

2. Ánh sáng

- Ánh sáng là yếu tố không thể thiếu đối với tất cả các loại cây trồng.

- Nhờ có năng lượng của ánh sáng, cây trồng mới thực hiện được:

+ Quá trình quang hợp để tạo ra chất hữu cơ.

+ Giúp cho cây trồng sinh trưởng, phát triển.

- Nếu thiếu ánh sáng sẽ ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của cây.

- Các loại cây trồng khác nhau sẽ có nhu cầu ánh sáng khác nhau.

- Một số loại cây trồng thích hợp với cường độ ánh sáng mạnh.

+ Một số loại cây trồng lại thích hợp với cường độ ánh sáng yếu.

- Ngoài ra, độ dài chiếu sáng trong ngày (quang chu kì) còn quyết định đến:

+ Khả năng ra hoa của một số loại cây trồng.

- Cần phải tìm hiểu về nhu cầu ánh sáng của từng loại cây trồng để:

+ Áp dụng biện pháp kĩ thuật phù hợp.

3. Nhiệt độ

- Nhiệt độ ảnh hưởng trực tiếp đến các quá trình:

+ Hô hấp.

+ Quang hợp.

+ Thoát hơi nước.

+ Hấp thụ nước.

+ Dinh dưỡng của cây trồng.

- Do đó, nhiệt độ có ảnh hưởng đến:

+ Sinh trưởng, phát triển của cây trồng.

+ Năng suất và chất lượng của nông sản.

- Khoảng nhiệt độ thích hợp cho sinh trưởng và phát triển của phần lớn cây trồng là từ 15°C đến 40°C.

- Tuy nhiên, mỗi loại cây trồng thích hợp với nhiệt độ khác nhau:

+ Thậm chí cùng một loại cây trồng nhưng ở các giai đoạn sinh trưởng khác nhau lại cần nhiệt độ môi trường khác nhau.

- Trong trồng trọt, cần tìm hiểu kĩ về yêu cầu nhiệt độ của từng đối tượng cây trồng để:

+ Bố trí thời vụ, vùng miền thích hợp.

+ Giúp cho cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt,

+ Cho năng suất cao, chất lượng tốt.

4. Nước và độ ẩm

- Nước có vai trò to lớn đối với cây trồng:

+ Trực tiếp tham gia vào quá trình quang hợp.

+ Là môi trường hoà tan muối khoáng và chất dinh dưỡng trong đất để cung cấp cho cây.

- Nước còn giữ vai trò điều hoà nhiệt độ cho cây thông qua việc thoát hơi nước.

- Độ ẩm đất quá thấp hoặc quá cao sẽ ức chế hoạt động của:

+ Các vi sinh vật đất.

+ Các chất hữu cơ trong đất không được phân giải.

+ Quá trình chuyển hoá chất dinh dưỡng cho cây bị ngưng trệ khiến cây trồng:

• Thiếu dinh dưỡng.

• Phát triển kém.

• Ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng nông sản.

- Cây trồng thừa hoặc thiếu nước lâu ngày có thể bị chết.

5. Đất trồng

- Đất trồng có vai trò:

+ Dự trữ và cung cấp chất dinh dưỡng, nước và không khí cho cây.

+ Giúp cho cây đứng vững.

- Mỗi loại cây trồng phù hợp một hoặc một vài loại đất nhất định.

+ Trong trồng trọt cần chú ý lựa chọn cây trồng phù hợp đối với từng loại đất để giúp trồng trọt đạt hiệu quả cao.

6. Dinh dưỡng

- Cây trồng cần được cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng để:

+ Sinh trưởng.

+ Phát triển.

+ Cho năng suất.

- Nếu thiếu hoặc thừa dinh dưỡng đều ảnh hưởng xấu đến cây trồng.

+ Gây thiệt hại kinh tế cho người trồng trọt.

- Thiếu dinh dưỡng cây trồng sẽ bị:

+ Còi cọc.

+ Chậm lớn.

+ Giảm năng suất.

+ Tạo ra nông sản kém chất lượng.

- Thừa dinh dưỡng có thể làm:

+ Rối loạn sinh trưởng, phát triển của cây trồng.

+ Gây ngộ độc cho cây.

- Mỗi loại cây trồng có nhu cầu dinh dưỡng khác nhau:

+ Trong trồng trọt cần chú ý cung cấp dinh dưỡng phù hợp với từng loại cây trồng.

7. Kĩ thuật canh tác

- Kĩ thuật canh tác là một chuỗi các tác động của con người trong quy trình trồng trọt như:

+ Làm đất.

+ Bón phân.

+ Luân canh cây trồng.

+ Bố trí thời vụ.

+ Mật độ gieo trồng,...

→ Nhằm mục đích tạo ra điều kiện sinh thái thuận lợi giúp:

+ Cây trồng sinh trưởng.

+ Phát triển tốt.

+ Ngăn ngừa sự phát sinh, lây lan mầm bệnh của dịch hại.

- Mỗi loại cây trồng có nhu cầu khác nhau về điều kiện sinh thái:

+ Cần lựa chọn kĩ thuật canh tác phù hợp với từng loại cây trồng để trồng trọt đạt hiệu quả cao.