Bài 17. Đặc điểm tự nhiên Trung và Nam Mỹ SVIP

I. SỰ PHÂN HOÁ TỰ NHIÊN

- Khu vực Trung và Nam Mỹ gồm Mê-hi-cô, eo đất Trung Mỹ, các quần đảo trong biển Ca-ri-bê và toàn bộ lục địa Nam Mỹ.

- Tự nhiên ở đây phân hoá rõ rệt theo chiều đông - tây, theo chiều bắc – nam và theo chiều cao.

1. Phân hoá theo chiều đông – tây

a. Lục địa Nam Mỹ

- Phía Đông:

+ Sơn nguyên, đồi núi thấp xen các thung lũng.

+ Dòng biển nóng tác động, lượng mưa nhiều, nên rừng rậm nhiệt đới phát triển ở rìa phía đông.

- Ở giữa lục địa:

+ Các đồng bằng như: La-nốt, A-ma-dôn, La Pla-ta, Pam-pa.

+ Địa hình và khí hậu phong phú, nên thiên nhiên rất đa dạng.

- Phía Tây:

+ Núi trẻ An-đét cao và đồ sộ, tạo nên sự phân hoá rõ rệt giữa sườn Đông và sườn Tây:

✔ Sườn Đông: Lượng mưa nhiều, thích hợp cho rừng rậm nhiệt đới phát triển.

✔ Sườn Tây: Mưa ít, khí hậu khô hơn, phát triển xa-van và đồng cỏ.

b. Mê-hi-cô và Trung Mỹ

- Phía Đông (Mê-hi-cô, eo đất Trung Mỹ và các quần đảo): Lượng mưa nhiều, phát triển rừng rậm nhiệt đới.

- Phía Tây: Mưa ít, phát triển xa-van (rừng thưa, đồng cỏ).

Xa-van Cerrado ở Bra-xin

2. Phân hóa theo chiều bắc – nam

Thiên nhiên Trung và Nam Mỹ khá phong phú và đa dạng do lãnh thổ trải dài trên cả đới nóng và đới ôn hoà.

a. Khu vực đới nóng

- Phần lớn diện tích Trung và Nam Mỹ nằm trong đới nóng, với khí hậu nhiệt đới và cận xích đạo.

+ Mê-hi-cô, eo đất Trung Mỹ và quần đảo Ăng-ti có khí hậu cận xích đạo và nhiệt đới gió mùa.

+ Sơn nguyên Guy-a-na và đồng bằng A-ma-dôn thuộc khu vực nhiệt đới với lượng mưa nhiều, rừng phát triển rậm rạp.

A-ma-dôn (đồng bằng lớn ở Bra-xin) là rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới với hệ sinh thái vô cùng phong phú và đa dạng.

b. Khu vực nhiệt đới khô

- Đồng bằng duyên hải phía tây có khí hậu nhiệt đới khô, ảnh hưởng của dòng biển lạnh, nên lượng mưa rất ít.

- Thảm thực vật chủ yếu là xương rồng và cây bụi.

c. Khu vực đới ôn hòa

Phần còn lại của lục địa Nam Mĩ nằm trong đới ôn hòa, với các đặc điểm khí hậu và thực vật khác biệt.

- Đồng bằng Pam-pa:

+ Khí hậu cận nhiệt đới, lượng mưa giảm.

+ Thảo nguyên phát triển mạnh, có các đồng cỏ rộng lớn, là nơi chăn thả gia súc.

📌 Pam-pa (Ác-gen-ti-na): nổi tiếng với đồng cỏ thảo nguyên, nơi sản xuất thịt bò nổi tiếng.

Đồng bằng Pam-pa

- Cao nguyên Pa-ta-gô-ni: Khí hậu ôn đới, lượng mưa ít, bán hoang mạc phát triển, ít cây cối, khí hậu lạnh, khô.

Hoang mạc Pa-ta-gô-ni

3. Phân hóa theo chiều cao

Thiên nhiên của miền núi An-đét thay đổi theo độ cao. Càng lên cao, nhiệt độ và độ ẩm càng thay đổi nên thiên nhiên cũng thay đổi theo.

Dãy núi An-đét - đồ sộ bậc nhất thế giới

II. ĐẶC ĐIỂM RỪNG A-MA-DÔN

1. Diện tích và phân bố

- Rừng A-ma-dôn là rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới.

- Diện tích khoảng 5,5 triệu km², trải rộng trên nhiều quốc gia ở Nam Mĩ, chủ yếu là Bra-xin, Pê-ru, Cô-lôm-bi-a và một số quốc gia khác.

Rừng A-ma-dôn - khu rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới

2. Vai trò quan trọng đối với khí quyển

"Lá phổi xanh" của thế giới:

- Cung cấp 20% lượng khí ô-xy cho toàn cầu.

- Hấp thụ 10% khí cac-bo-nic (CO₂), giúp giảm thiểu biến đổi khí hậu.

3. Hệ sinh thái phong phú

Rừng A-ma-dôn là hệ sinh thái phong phú nhất thế giới:

- Rất nhiều loài chim, thú, bò sát quý hiếm, và hàng triệu loài côn trùng.

- Các loài động thực vật đặc hữu: Con vượn, chim tô-cát,...

- Rừng có nhiều loại cây gỗ lớn, cây bụi thấp, cây dây leo, tạo thành nhiều tầng tán khác nhau.

4. Tác động từ con người

Từ những năm 1960, rừng A-ma-dôn đã bị chặt phá nghiêm trọng do các hoạt động kinh tế của con người:

- Chặt gỗ, khai thác đất nông nghiệp, xây dựng cơ sở hạ tầng.

- Nạn cháy rừng ngày càng trở nên nghiêm trọng, đe dọa sự sống của động, thực vật trong khu vực này.