Bài 17. Chế biến và bảo quản thức ăn thủy sản SVIP

I. MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP BẢO QUẢN THỨC ĂN THỦY SẢN

1. Bảo quản thức ăn hỗn hợp

- Thức ăn hỗn hợp dùng cho nuôi thủy sản thường ở dạng:

+ Viên nổi (sử dụng cho nuôi cá).

+ Viên chìm (sử dụng cho nuôi tôm).

+ Thành phần dinh dưỡng cân đối.

- Lượng nước trong thức ăn thấp (độ ẩm từ 10% đến 12%).

+ Nên loại thức ăn này bảo quản được lâu dài (từ 2 đến 3 tháng).

- Thức ăn cần được đóng bao cẩn thận, bảo quản nơi khô, mát, thông thoáng.

+ Thức ăn được xếp trên kệ, cách mặt sàn từ 10 cm đến 15 cm.

2. Bảo quản chất bổ sung

- Các chất bổ sung vào thức ăn thủy sản thường:

+ Có độ ẩm rất thấp (từ 5% đến 7%).

+ Được bao gói cẩn thận, riêng rẽ từng loại và dán nhãn mác đầy đủ.

+ Khi được bảo quản ở nơi khô, thoáng chất bổ sung có thể lưu giữ được đến 2 năm.

- Ngoài ra, một số chất cần được:

+ Bảo quản cẩn thận.

+ Tránh ánh sáng trực tiếp để hạn chế sự oxy hóa.

+ Theo khuyến cáo của nhà sản xuất.

3. Bảo quản thức ăn tươi sống

- Thức ăn tươi sống (cỏ tươi, cá tạp, giun quế,...) chứa hàm lượng nước cao nên không bảo quản được lâu.

- Đối với loại thức ăn này, cần bảo quản trong điều kiện nhiệt độ thấp như:

+ Kho lạnh.

+ Tủ lạnh.

+ Tủ đông.

→ Giữ tươi thức ăn và giảm sự phân hủy thức ăn.

- Nếu bảo quản thức ăn tươi sống ở điều kiện nhiệt độ mát (từ 4°C đến 8°C).

→ Thức ăn bảo quản được trong khoảng 3 - 5 ngày.

- Nếu bảo quản thức ăn trong tủ đông, thời gian bảo quản sẽ được dài hơn.

+ Trước khi cho động vật thủy sản sử dụng cần rã đông thức ăn.

- Đối với các loại thức ăn sống như cá con, giun, tảo,... thì:

+ Có thể lưu giữ trong bể.

+ Tạo môi trường phù hợp.

→ Để duy trì các sinh vật còn sống làm thức ăn cho động vật thủy sản.

- Tuy nhiên, thời gian bảo quản ngắn hơn so với các hình thức bảo quản khác.

4. Bảo quản nguyên liệu

- Tùy theo nhóm nguyên liệu dùng làm thức ăn thủy sản mà có cách bảo quản với thời gian dài, ngắn khác nhau.

- Nhóm nguyên liệu cung cấp protein như:

+ Bột cá.

+ Bột thịt.

+ Bột huyết,...

→ Ở dạng bột để hút ẩm nên thời gian bảo quản không được lâu.

+ Nhóm nguyên liệu này có hàm lượng protein cao nên dễ bị nhiễm nấm mốc.

→ Cần sấy khô, bọc kín bằng túi nylon trong quá trình bảo quản.

- Nhóm nguyên liệu cung cấp năng lượng như ngô, khoai, sắn,... nên:

+ Bảo quản dạng hạt.

+ Dạng miếng khô.

→ Được lâu hơn dạng bột vì dạng bột dễ hút ẩm.

- Nhóm chất phụ gia thường có độ ẩm thấp nhưng độ hút ẩm cao.

→  Cần được bảo quản trong bao bì kín để có thể bảo quản được lâu.

II. CHẾ BIẾN THỨC ĂN THỦY SẢN

1. Chế biến thức ăn thủ công

- Thường được thực hiện ở quy mô nhỏ hoặc hộ gia đình.

- Thức ăn được chế biến bằng cách:

+ Cắt, thái.

+ Xay nhuyễn.

+ Nghiền nhỏ,...

→ Các nguyên liệu nuôi dễ dàng hấp thụ và khả năng tiêu hóa thức ăn.

- Ví dụ:

+ Cỏ được cắt nhỏ cho cá trắm cỏ giống.

+ Cá tạp được nghiền dạng chả dùng cho ba ba giống mới tập ăn.

- Thức ăn chế biến thủ công thường có thời gian bảo quản ngắn.

2. Chế biến thức ăn công nghiệp

- Chế biến thức ăn công nghiệp thường được:

+ Thực hiện ở quy mô lớn.

+ Thức ăn thu được có thời gian bảo quản dài.

- Chế biến thức ăn công nghiệp gồm các bước như:

+ Bước 1. Lựa chọn nguyên liệu phù hợp.

+ Bước 2. Sơ chế nguyên liệu bằng cách phơi hoặc sấy khô, băm nhỏ, xay, nghiền,...

+ Bước 3. Phối trộn nguyên liệu và bổ sung chất khoáng, phụ gia theo tỉ lệ thích hợp.

+ Bước 4. Hỗn hợp thức ăn được trộn đều cùng với chất kết dính rồi chuyển sang bộ phận ép viên.

+ Bước 5. Sấy khô, đóng gói, bảo quản.

III. BẢO QUẢN, CHẾ BIẾN THỨC ĂN THỦY SẢN Ở QUY MÔ NHỎ

1. Chế biến và bảo quản thức ăn cho cá trắm cỏ giai đoạn cá giống

a. Nguyên liệu và dụng cụ

- Nguyên liệu: các loại cỏ phù hợp với cá trắm cỏ.

+ Ví dụ:

• Cỏ voi, thân và lá ngô.

• Một số giống cỏ chuyên cho cá như cỏ Ghine Mombasa, cỏ Ruzi,...

- Dụng cụ:

+ Dụng cụ cắt cỏ (máy, dao, kéo,...).

+ Dụng cụ chứa cỏ.

+ Găng tay,...

b. Các bước tiến hành

Bước 1. Cắt cỏ thành từng đoạn dài khoảng 5 - 10 cm bằng dụng cụ phù hợp.

Bước 2. Cho cỏ đã cắt vào túi nylon, buộc chặt miệng túi.

Bước 3. Bảo quản túi cỏ ở nơi thoáng mát rồi cho cá ăn dần.

Bước 4. Thu dọn và vệ sinh dụng cụ.

c. Thực hành

- Học sinh thực hành theo nhóm, mỗi nhóm 3 đến 5 em.

d. Đánh giá

- Học sinh tự đánh giá kết quả của nhóm mình.

- Đánh giá kết quả của nhóm khác theo hướng dẫn của giáo viên.

2. Chế biến và bảo quản cá xay làm thức ăn cho lươn hoặc ba ba

- Lươn và ba ba là những loài động vật thủy sản.

+ Sử dụng thức ăn là động vật như:

• Cá tạp.
• Giun,...

- Nếu sử dụng thức ăn là cá tạp thì phải băm nhỏ.

- Nếu cắt khúc to chúng khó ăn:

+ Lựa chọn ăn phần ngon.

+ Bỏ lại phần không ngon.

+ Dễ gây ô nhiễm môi trường.

- Khi chế biến thức ăn là cá tạp bằng cách:

+ Xay trộn đều có bổ sung chất bám dính.

+ Chúng ăn thức ăn được dễ hơn.

+ Không kén chọn thức ăn.

a. Nguyên liệu và dụng cụ

- Cá tạp (500 g).

- Dao, kéo (dùng để cắt nhỏ cá).

- Găng tay.

- Máy xay sinh tố.

- Dụng cụ chứa cá xay.

- Tủ lạnh.

b. Các bước tiến hành

- Bước 1. Dùng dao hoặc kéo cắt nhỏ cá rồi cho vào máy xay sinh tố.

- Bước 2. Xay nhuyễn cá bằng máy xay sinh tố.

- Bước 3. Cho cá đã xay vào hộp nhựa, đậy nắp và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh để cho ba ba hoặc lươn ăn dần.

- Bước 4. Thu dọn và vệ sinh dụng cụ.

c. Thực hành

- Học sinh thực hành theo nhóm, mỗi nhóm 3 đến 5 học sinh.

d. Đánh giá

- Học sinh tự đánh giá kết quả của nhóm mình.

- Đánh giá kết quả của nhóm khác theo hướng dẫn của giáo viên.