Bài 1: Cách mạng tư sản ở châu Âu và Bắc Mỹ (phần II) SVIP

3. Cách mạng tư sản Pháp

a) Nguyên nhân bùng nổ

*Tình hình nước Pháp trước cách mạng

- Về kinh tế:

+ Cuối thế kỉ XVIII, Pháp vẫn là nước nông nghiệp lạc hậu, nhưng nền công thương nghiệp phát triển khá mạnh, xuất hiện nhiều thành thị lớn như: Boóc-đô, Năng-tơ, Ha-vrơ,...

+ Nhiều công ty thương mại của Pháp đang hoạt động buôn bán với nhiều nước châu Âu và phương Đông nhưng lại gặp phải rào cản của chế độ phong kiến (thuế má nặng nề, đơn vị đo lường và tiền tệ không thống nhất,...). Đời sống nhân dân lao động Pháp, nhất là nông dân gặp nhiều khó khăn.

- Về chính trị, xã hội:

+ Vào nửa sau thế kỉ XVIII, chế độ quân chủ chuyên chế đã lâm vào tình trạng khủng hoảng.

+ Vua Lu-i XVI (lên ngôi năm 1774) nắm mọi quyền hành, mải mê ăn chơi, không quan tâm phát triển đất nước. Sự quan liêu, tham nhũng của tầng lớp quan lại trở thành gánh nặng đối với đời sống của người dân.

+ Xã hội Pháp phân chia thành ba đẳng cấp với địa vị chính trị, kinh tế khác nhau: Quý tộc, Tăng lữ và Đẳng cấp thứ ba (giai cấp tư sản, nông dân và bình dân thành thị).

+ Vị trí của các đẳng cấp trong xã hội:

Quý tộc và Tăng lữ nắm mọi chức vụ cao nhất trong bộ máy nhà nước, quân đội, Giáo hội; có mọi đặc quyền, được miễn các loại thuế.

Giai cấp tư sản đứng đầu Đẳng cấp thứ ba, có thế lực về kinh tế song không có quyền lực chính trị.

Nông dân là lực lượng đông đảo nhất, chịu nhiều ách áp bức, bóc lột, sẵn sàng đi theo giai cấp tư sản trong cuộc đấu tranh chống phong kiến, là động lực quyết định thắng lợi của cách mạng.

=> Mâu thuẫn giữa các đẳng cấp trong xã hội rất gay gắt.

Tình cảnh người nông dân Pháp trước cách mạng (Tranh biếm họa)

- Về tư tưởng: 

+ Xuất hiện trào lưu Triết học Ánh sáng, các nhà tư tưởng đại diện cho giai cấp tư sản, tiêu biểu là S. Mông-te-xki-ơ, Ph. Vôn-te, G. G. Rút-xô => Mở đường cho cách mạng bùng nổ.

=> Các nhà tư tưởng này đã kịch liệt phê phán chế độ quân chủ chuyên chế và Giáo hội, đề cao quyền tự do của con người. Hoạt động của họ đã góp phần chuẩn bị về tư tưởng để cách mạng bùng nổ.

- Tháng 5 - 1789, do số nợ Nhà nước vay của tư sản không thể trả được, nên nhà vua đã triệu tập Hội nghị ba đẳng cấp để tăng thuế. Đại biểu của Đẳng cấp thứ ba kịch liệt phản đối và tự tuyên bố là Quốc hội.

Trong bối cảnh đó, giai cấp tư sản lãnh đạo quần chúng nhân dân đứng lên làm cách mạng. Ngày 14 - 7 - 1789, cách mạng bùng nổ.

b) Kết quả

• Diễn biến chính

Cuộc cách mạng tư sản Pháp diễn ra vào cuối thế kỉ XVIII, trải qua nhiều giai đoạn và phát triển theo hướng đi lên, sau đó thoái trào.

- Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII đã lật đổ chế độ phong kiến, thành lập chế độ cộng hòa, đưa giai cấp tư sản lên nắm quyền, xóa bỏ nhiều trở ngại trên con đường phát triển của chủ nghĩa tư bản.

- Tuy vậy, cuộc cách mạng này vẫn còn một số hạn chế như: chưa đáp ứng được những quyền lợi của nhân dân lao động, chưa giải phóng được con người thoát khỏi chế độ áp bức, bóc lột.

c) Tính chất, đặc điểm, ý nghĩa

• Tính chất

Đây là cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình. Giai cấp tư sản đã thiết lập chế độ cộng hòa cùng các quyền tự do, dân chủ, xóa bỏ chế độ đẳng cấp và quan hệ sản xuất phong kiến, đưa nước Pháp phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa.

• Đặc điểm chính

Cách mạng do giai cấp tư sản lãnh đạo (không có sự liên minh với các tầng lớp khác), diễn ra dưới hình thức nội chiến và chống xâm lược, được ủng hộ của các giai cấp, tầng lớp trong xã hội. Chính cuộc đấu tranh giai cấp quyết liệt đã đưa cách mạng phát triển đi lên, với đỉnh cao là giai đoạn cầm quyền của phái Gia-cô-banh.

=> Những đặc điểm này đã khẳng định Cách mạng tư sản Pháp là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất.

• Ý nghĩa

Cách mạng tư sản Pháp là sự kiện trọng đại, có ý nghĩa to lớn không chỉ đối với nước Pháp mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến nhiều nước trên thế giới, nhất là ở châu Âu.

+ Đối với nước Pháp, cuộc cách mạng đã tấn công và xóa bỏ chế độ phong kiến từng tồn tại trong nhiều thế kỉ, hoàn thành nhiệm vụ của một cuộc cách mạng tư sản.

+ Đối với thế giới, đã để lại nhiều bài học kinh nghiệm cho phong trào cách mạng. Tư tưởng Tự do, Bình đẳng, Bác ái được truyền bá rộng rãi.

- Cách mạng tư sản Pháp đã mở ra thời đại mới - thời đại thắng lợi và củng cố quyền lực, địa vị của chủ nghĩa tư bản, đặt cơ sở cho việc tiến hành cách mạng công nghiệp.

Chúc các em học tốt !