Lý thuyết Bài 6. Khái quát tiến trình lịch sử Trung Quốc SVIP

I. KHÁI QUÁT TIẾN TRÌNH LỊCH SỬ TRUNG QUỐC

- Từ thế kỉ VII đến giữa thế kỉ XIX, Trung Quốc trải qua 5 vương triều lớn: Đường, Tống, Nguyên, Minh, Thanh.

- Các triều đại này do người Hán và các tộc bên ngoài cùng lập nên.

1. Nhà Đường (618 - 907)

- Được thành lập đầu thế kỉ VII, đánh dấu giai đoạn phồn thịnh của phong kiến Trung Quốc.

- Đến thế kỉ X, đất nước rơi vào chia cắt, bước vào thời Ngũ đại Thập quốc (907 - 960).

2. Nhà Tống (960 - 1279)

- Triệu Khuông Dẫn lập ra nhà Tống năm 960, ban đầu hưng thịnh, nhưng từ thế kỉ XII dần suy yếu.

Hình 1. Chân dung Triệu Khuông Dẫn (Tống Thái Tổ)

- Người Mông Cổ xâm chiếm và thành lập nhà Nguyên (1271).

- Đến 1279, nhà Tống sụp đổ hoàn toàn.

- Sự cai trị của nhà Nguyên làm gia tăng mâu thuẫn dân tộc, dẫn tới nhiều cuộc nổi dậy.

3. Nhà Minh (1368 - 1644)

- Năm 1368, Chu Nguyên Chương lãnh đạo khởi nghĩa nông dân, lật đổ Mông Cổ, lập ra nhà Minh.

- Dưới thời Minh, chính trị - kinh tế - văn hoá đạt nhiều thành tựu.

- Nhà Minh bắt đầu suy yếu từ đầu thế kỉ XVII.

- Năm 1644, người Mãn Châu chiếm Bắc Kinh, lập ra triều Thanh.

Hình 2. Chân dung Chu Nguyên Chương

4. Nhà Thanh (1644 - giữa thế kỉ XIX)

- Là triều đại phong kiến cuối cùng của Trung Quốc.

- Từ cuối thế kỉ XIX, triều Thanh suy yếu, xã hội Trung Quốc khủng hoảng và chịu nhiều ảnh hưởng bên ngoài.

II. TRUNG QUỐC THỜI ĐƯỜNG

1. Chính trị

- Nhà Đường xây dựng bộ máy nhà nước hoàn chỉnh từ trung ương đến địa phương, đặc biệt phát triển dưới thời Đường Thái Tông:

+ Cai quản địa phương là những người thân tín của vua.

+ Quan lại được tuyển chọn thông qua hình thức thi cử.

Hình 3. Vua Đường Thái Tông

Đường Thái Tông (599 - 649) tên thật là Lý Thế Dân, là vị hoàng đế thứ hai của triều Đường. Thời Đường Thái Tông trị vì được xem là giai đoạn phồn thịnh, đặt nền móng cho thời kỳ hưng thịnh bậc nhất của phong kiến Trung Quốc.

- Hệ thống luật pháp dưới thời Đường ngày càng được hoàn thiện.

- Duy trì chính sách mở rộng lãnh thổ, xâm lược và sáp nhập nhiều vùng như: Nội Mông, Tây Vực, Triều Tiên, củng cố bộ máy cai trị tại An Nam.

Hình 4. Lãnh thổ nhà Đường lúc cực thịnh dưới thời Nhị Thánh Đường Cao Tông và Võ Tắc Thiên, khoảng năm 669

2. Kinh tế

a. Nông nghiệp:

- Áp dụng chế độ quân điền (chia ruộng công, ruộng hoang cho nông dân), giảm thuế.

- Cải tiến kĩ thuật gieo trồng.

=> Nông nghiệp có bước chuyển mình.

Hình 5. Tranh minh họa chính sách quân điền

b. Thủ công nghiệp:

- Xuất hiện nhiều xưởng thủ công lớn (luyện sắt, đóng thuyền), số lượng nhân công lên đến hàng chục người.

- Sản phẩm nổi tiếng: Gốm sứ, tơ lụa, giấy,...

Hình 6. Gốm sứ thời Đường

c. Thương nghiệp:

- Phát triển mạnh, buôn bán rộng khắp châu Á.

- Con đường tơ lụa nổi tiếng nối liền phương Đông - phương Tây, trao đổi tơ lụa, gấm vóc, văn hóa, tôn giáo.

Hình 7. Tượng một thương nhân người Túc Đặc ngồi trên lạc đà bằng gốm tam thải. Lạc đà được dùng để vận tải hàng hóa và có thể chịu đựng thời tiết khắc nghiệt của sa mạc

Con đường tơ lụa là tuyến giao thương cổ nối liền Trung Quốc với các nước châu Á, châu Âu, hình thành từ thời cổ đại và phát triển rực rỡ dưới thời Đường. Đây không chỉ là con đường buôn bán tơ lụa, hàng hóa quý mà còn là hành lang trao đổi văn hóa, tôn giáo, nghệ thuật giữa phương Đông và phương Tây, để lại nhiều di sản giá trị cho đến ngày nay.

III. KINH TẾ TRUNG QUỐC THỜI MINH - THANH

1. Nông nghiệp

- Quy mô và trình độ sản xuất đều có sự phát triển.

- Chú trọng công tác thuỷ lợi, tạo điều kiện cho việc di dân, khai hoang, lập đồn điền.

=> Hàng triệu người đã di cư đến các vùng như Sơn Tây, Vân Nam, Quảng Tây,...

- Từ thế kỉ XVI, nhiều loại cây trồng mới như bông, ngô, thuốc lá,... được du nhập và nhanh chóng trở nên phổ biến.

=> Sản xuất nông nghiệp ngày càng đa dạng và phát triển trên diện rộng.

2. Thủ công nghiệp

- Xuất hiện các công xưởng thủ công chuyên môn hóa với quy mô lớn, đa dạng các loại sản phẩm.

+ Nghề gốm sứ với kĩ thuật cao, tinh xảo.

Hình 8. Bình sứ men vàng họa tiết rồng - gốm Cảnh Đức Trấn dưới thời Minh - Thanh

+ Xuất hiện các xưởng dệt lớn: Tùng Châu, Tô Giang,...

+ Phát triển nghề đóng tàu với kĩ thuật phát triển, có thể đóng được những con tàu lớn.

Dưới triều Minh - Thanh, kỹ thuật đóng tàu đạt trình độ cao với việc sử dụng gỗ tốt, kỹ thuật ghép mộng chắc chắn, thân tàu nhiều khoang giúp chở được khối lượng hàng lớn. Nhiều loại thuyền buôn cỡ lớn và chiến thuyền trang bị đầy đủ buồm, bánh lái, neo, la bàn phục vụ các chuyến đi xa vượt biển.

3. Thương nghiệp

- Hoạt động giao thương phát triển mạnh, quy mô rộng lớn.

- Giao thông đường bộ và thuỷ được củng cố, giúp kết nối các đô thị lớn với nhau.

- Kênh Đại Vận Hà được khai thông lại năm 1415, là cầu nối gỡi đồng bằng Trường Giang và Hoàng Hà. => Trở thành tuyến vận tải huyết mạch Bắc - Nam.

- Thương mại phát triển mạnh kéo theo sản xuất hàng hoá tăng nhanh, việc dùng tiền giấy trở nên phổ biến hơn.

- Nam Kinh, Tô Châu, Hàng Châu trở thành những đô thị thương nghiệp sầm uất.

- Thương nhân từ Đông Nam Á, Ấn Độ, Ba Tư và phương Tây thường xuyên đến Trung Quốc, tạo nên các hoạt động buôn bán đông đúc.

Nam Kinh thời Minh - Thanh là một trong những trung tâm kinh tế - thương mại sầm uất bậc nhất Trung Quốc. Thành phố tập trung nhiều phường thủ công, chợ lớn và bến cảng buôn bán với thương nhân Ấn Độ, Ba Tư, Đông Nam Á. Cảnh buôn bán nhộn nhịp của Nam Kinh được tái hiện sống động trong bức tranh nổi tiếng “Nam Đô Phồn Hội Đồ”.

Hình 9. Bức tranh “Nam Đô Phồn Hội Đồ”