Lý thuyết Bài 2. Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỉ XVIII SVIP

I. TÌNH HÌNH NƯỚC PHÁP TRƯỚC CÁCH MẠNG

1. Kinh tế

- Vào cuối thế kỉ XVIII, nước Pháp được coi là một quốc gia nông nghiệp lạc hậu.

- Dù ngành công - thương nghiệp có phát triển, nhưng vẫn chưa thể sánh bằng nước Anh.

- Một số biểu hiện cụ thể:

+ Công cụ sản xuất còn thô sơ, năng suất lao động chưa được cao.

+ Tình trạng ruộng đất bỏ hoang, mất mùa, đói kém xảy ra nhiều.

+ Một số nhà máy bắt đầu sử dụng máy móc.

+ Trung tâm công nghiệp xuất hiện ở vài nơi.

+ Các hải cảng lớn như Mác-xây, Boóc-đô diễn ra hoạt động giao thương khá sôi nổi.

- Tuy nhiên, chế độ phường hội lỗi thời vẫn tồn tại, gây cản trở sản xuất và hạn chế quyền tự do kinh doanh.

Hình 1. Tranh biếm họa tình cảnh người nông dân Pháp trước cách mạng

2. Chính trị - xã hội

- Cuối thế kỉ XVIII, chế độ quân chủ chuyên chế ở Pháp rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng.

- Vua Lu-i XVI lên ngôi năm 1774, nắm toàn bộ quyền lực, trong khi bộ máy quan lại thì tham nhũng, quan liêu, làm khổ nhân dân dân.

Hình 2. Vua Lu-i XVI năm 20 tuổi

- Xã hội Pháp chia thành 3 đẳng cấp:

+ Tăng lữ (giáo sĩ, tu sĩ).

+ Quý tộc.

+ Đẳng cấp thứ ba (tư sản, nông dân, bình dân thành thị).

- Đặc điểm của các đẳng cấp:

+ Tăng lữ và quý tộc: Có đặc quyền, giữ chức vụ cao, được miễn thuế.

+ Tư sản: Có tiền nhưng không có quyền lực chính trị, bị chèn ép.

+ Nông dân và bình dân thành thị: Chiếm hơn 90% dân số, sống khổ cực, bị bóc lột, trở thành lực lượng chủ chốt trong cách mạng.

3. Tư tưởng

- Trào lưu Triết học Ánh sáng thế kỉ XVIII do các nhà tư tưởng tư sản lãnh đạo đã đả kích mạnh mẽ chế độ phong kiến và Giáo hội.

- Một số nhân vật tiêu biểu:

+ S. Mông-te-xki-ơ: Yêu cầu hạn chế quyền lực nhà vua, đề cao quyền tự do cá nhân.

Hình 3. Họa phẩm chân dung Mông-te-xki-ơ (1753 - 1794)

+ Ph. Vôn-te: Ủng hộ chính quyền sáng suốt, bảo vệ tự do tín ngưỡng, quyền sở hữu.

+ G. G. Rút-xô: Đòi xóa bỏ quân chủ, xây dựng chế độ cộng hòa.

- Do nhà nước vay nhưng không thể trả nợ cho tư sản, vua đã tăng thuế lên nhân dân, làm cuộc sống càng khốn khổ. => Sự nổi dậy của nhân dân chống chế độ phong kiến.

4. Diễn biến chính của Cách mạng tư sản Pháp

- Cuộc cách mạng diễn ra qua 3 giai đoạn:

a. Giai đoạn 1: (Bùng nổ cách mạng)

- Ngày 14 - 7 - 1789, quần chúng tấn công và chiếm pháo đài Ba-xti, mở đầu cho cách mạng.

- Ngày 26 - 8 - 1789, Quốc hội thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền, khẳng định quyền tự do, bình đẳng của con người.

b. Giai đoạn 2: (10 - 8 - 1792 đến 2 - 6 - 1793)

- Nhân dân tiếp tục đấu tranh, lật đổ chế độ quân chủ.

- Thành lập nền Cộng hòa đầu tiên của nước Pháp.

c. Giai đoạn 3: (2 - 6 - 1793 đến 27 - 7 - 1794)

- Chính quyền thuộc về phái Gia-cô-banh, thực hiện chuyên chính dân chủ cách mạng.

- Ngày 27 - 7 - 1794, giới tư sản phản cách mạng làm đảo chính, cách mạng bị đẩy vào thoái trào và kết thúc.

Hình 4. Cách mạng tư sản Pháp cuối thế kỷ XVIII

III. KẾT QUẢ, Ý NGHĨA, TÍNH CHẤT VÀ ĐẶC ĐIỂM CỦA CÁCH MẠNG TƯ SẢN PHÁP

1. Kết quả - ý nghĩa

- Cuộc cách mạng đã xóa bỏ chế độ phong kiến, đưa giai cấp tư sản lên nắm quyền, thiết lập chế độ cộng hòa.

- Là một sự kiện quan trọng trong lịch sử thế giới, ảnh hưởng mạnh đến châu Âu và nhiều nơi khác.

- Tư tưởng "Tự do - Bình đẳng - Bác ái" của cách mạng được lan tỏa và trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều phong trào sau này.

2. Tính chất

- Là một cuộc cách mạng dân chủ tư sản điển hình:

+ Thiết lập chế độ cộng hòa.

+ Ban hành các quyền tự do, dân chủ.

+ Giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân.

+ Xóa bỏ đẳng cấp và quan hệ sản xuất phong kiến.

3. Đặc điểm chính

- Là cuộc đấu tranh giai cấp gay gắt, do giai cấp tư sản lãnh đạo.

- Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, mở đường phát triển cho chủ nghĩa tư bản.

- Giai đoạn cầm quyền của phái Gia-cô-banh là đỉnh cao của cách mạng.

=> Đây là cuộc cách mạng tư sản triệt để nhất trong lịch sử châu Âu thời cận đại.

Hình 5. Biểu tượng của câu lạc bộ Gia-cô-banh (1792 - 1794)