Bài 9. Vị trí địa lí, phạm vi và đặc điểm tự nhiên châu Phi SVIP

I. VỊ TRÍ ĐỊA LÍ VÀ PHẠM VI CHÂU PHI

- Châu Phi có hình khối lớn, đường bờ biển ít chia cắt, rất ít vịnh biển & bán đảo.

- Diện tích khoảng 30,3 triệu km², lớn thứ ba thế giới.

- Lục địa kéo dài từ khoảng 37°21'B đến 34°51'N, chủ yếu nằm giữa hai chí tuyến, cắt qua đường Xích đạo.

- Châu Phi giáp Địa Trung Hải, Biển Đỏ, nối nhau qua kênh đào Xuy-ê.

- Tiếp giáp với các đại dương:

+ Phía Tây & Nam: Đại Tây Dương.

+ Phía Đông: Ấn Độ Dương.

Vị trí địa lí của châu Phi

Kênh đào Xuy-ê dài ~193 km, nối Địa Trung Hải – Biển Đỏ, là tuyến đường biển quan trọng bậc nhất thế giới.

Kênh đào Xuy-ê

II. ĐẶC ĐIỂM THIÊN NHIÊN

1. Địa hình và khoáng sản

- Toàn lục địa như một khối cao nguyên khổng lồ, cao trung bình 750 m, gồm sơn nguyên xen bồn địa thấp.

- Rất ít núi cao và đồng bằng thấp; riêng Bắc Phi có dãy núi trẻ Át-lat, phía nam là Xa-ha-ra.

- Phía đông tập trung sơn nguyên cao, nhiều thung lũng, hồ kiến tạo, núi lửa & động đất.

Đặc điểm địa hình của châu Phi

- Khoáng sản phong phú, nhiều kim loại quý như vàng, kim cương, u-ra-ni-um, đồng, dầu mỏ, phốt phát.

⛏️ Nam Phi & Botswana là 2 quốc gia xuất khẩu kim cương lớn nhất Châu Phi.

Mỏ kim cương lộ thiên ở Nam Phi

2. Khí hậu

- Châu Phi là châu lục nóng & khô bậc nhất thế giới.

- Nhiệt độ trung bình >20°C, mưa ít, giảm dần từ Xích đạo ra hai chí tuyến → hình thành nhiều hoang mạc lớn.

- Khí hậu chịu ảnh hưởng vị trí địa lí, địa hình và các dòng biển nóng – lạnh.

3. Sông, hồ

- Mạng lưới sông hồ kém phát triển, phân bố không đều.

- Nguồn nước chủ yếu từ mưa; nhiều sông có thác ghềnh.

- Sông lớn: Nin, Công-gô, Dăm-be-di,...

- Hồ lớn có nguồn gốc kiến tạo tập trung ở Đông Phi: hồ Victoria, Tanganyika,...

4. Sinh vật

- Thực vật, động vật đa dạng và nhiều loài đặc hữu:

+ Thực vật: keo, bao báp, cọ dầu, cỏ voi.

+ Động vật: hươu cao cổ, ngựa vằn, voi, sư tử, tê giác đen, khỉ Gô-rin.

Đàn linh dương và ngựa vằn tại vườn quốc gia Serengeti

III. VẤN ĐỀ MÔI TRƯỜNG TRONG SỬ DỤNG THIÊN NHIÊN

- Châu Phi từng được xem là vườn thú tự nhiên lớn nhất.

- Nhiều loài đang nguy cấp do săn bắn trộm: sư tử 🦁, voi châu Phi 🐘, tê giác đen 🦏.

- Hiện chỉ còn:

+ Khoảng 5.000 tê giác đen, 80% sống ở Nam Phi.

+ Đàn voi châu Phi chỉ còn khoảng 400.000 con, giảm mạnh dù đã cấm buôn bán ngà từ 1990.

Tê giác bị cắt sừng để chống săn trộm