Bài 15. Điện trở, tụ điện và cuộn cảm SVIP

I. ĐIỆN TRỞ

1. Công dụng

Điện trở được sử dụng để:

- Kiểm soát hoặc điều chỉnh cường độ dòng điện.

- Phân chia điện áp trong các mạch điện, điện tử.

2. Hình dạng và kí hiệu

3. Thông số kĩ thuật

- Giá trị điện trở:

+ Xác định mức độ cản trở dòng điện của điện trở.

+ Đơn vị: ohm.

+ Kí hiệu: Ω.

- Công suất định mức:

+ Là công suất tối đa điện trở có thể tiêu thụ mà không bị hỏng.

4. Đọc số liệu kĩ thuật

- Điện trở thường có mã (chữ số và chữ cái) hoặc vạch màu trên thân, tùy thuộc vào kiểu dáng của từng loại.

- Nếu trên thân điện trở có 4 vạch màu: 

+ Vạch màu 1 biểu thị giá trị hàng chục.

+ Vạch màu 2 biểu thị giá trị hàng đơn vị.

+ Vạch màu 3 biểu thị giá trị hệ số nhân theo lũy thừa của 10.

+ Vạch màu 4 biểu thị giá trị sai số của điện trở.

-  Trong trường hợp trên thân điện trở có 5 vạch màu biểu thị:

+ Vạch 1: giá trị hằng trăm.

+ Vạch 2: giá trị hằng chục.

+ Vạch 3: giá trị hàng đơn vị.

+ Vạch 4: hệ số nhân theo lũy thừa của 10.

+ Vạch 5: giá trị sai số của điện trở.

II. TỤ ĐIỆN

1. Công dụng

- Ngăn dòng điện một chiều và cho dòng điện xoay chiều đi qua.

- Khi kết hợp với cuộn cảm, tụ điện tạo thành mạch cộng hưởng.

- Ngoài ra còn được sử dụng để:

+ Lọc nguồn.

+ Truyền tín hiệu.

+ Tích trữ năng lượng điện,...

2. Hình dạng và kí hiệu

3. Thông số kĩ thuật

* Điện dung của tụ điện (C): Xác định khả năng tích trữ năng lượng điện trường của tụ điện khi có điện áp đặt lên hai cực của nó.

- Đơn vị: fara.

- Kí hiệu: F.

* Điện áp định mức (U_đm):

- Là trị số điện áp lớn nhất cho phép đặt lên hai cực của tụ điện.

* Dung kháng của tụ điện (X_C):

- Là đại lượng vật lí đặc trưng cho sự cản trở của tụ điện đối với dòng điện chạy qua nó.

- Đơn vị đo: ohm.

\(X_C=\dfrac{1}{2\pi fC}\)

- Trong đó: 

+ f là tần số của dòng điện qua tụ điện.

+ C là điện dung của tụ điện.

4. Đọc số liệu kĩ thuật

Trên tụ điện thường ghi hai thông số kĩ thuật quan trọng là:

- Điện áp định mức.

- Giá trị điện dung.

- Ví dụ:

+ Tụ điện có giá trị điện áp định mức: 250 V.

+ Điện dung là 10 μF.

- Trường hợp không ghi đơn vị:

+ Trên tụ điện chỉ ghi con số mà không ghi đơn vị.

+ Trong trường hợp này:

• Số đầu tương ứng với trị số điện dung của tụ.
• Số thứ ba tương ứng với hệ số nhân theo lũy thừa của 10.

- Đơn vị mặc định trong trường hợp này là pico farad (pF).

III. CUỘN CẢM

1. Công dụng

- Dùng để dẫn dòng điện một chiều, đồng thời cản trở dòng điện cao tần.

- Khi mắc phối hợp với tụ điện sẽ tạo thành mạch cộng hưởng.

- Sử dụng trong các mạch điện điều khiển tín hiệu, ổn định điện áp,...

2. Hình dạng và kí hiệu

3. Thông số kĩ thuật

* Điện cảm (L):

- Cho biết khả năng tích lũy năng lượng từ trường của cuộn cảm khi có dòng điện chạy qua nó.

- Đơn vị đo: henry.

- Kí hiệu: H.

* Dòng điện định mức (I_đm):

- Là trị số dòng điện lớn nhất cho phép chạy qua cuộn cảm.

- Khả năng tích lũy năng lượng từ trường.

* Cảm kháng của cuộn cảm (X_L):

- Là đại lượng vật lí đặc trưng cho sự cản trở của cuộn cảm đối với dòng điện xoay chiều (biến thiên) chạy qua nó.

- Đơn vị: ohm.

\(X_L=2\pi fL\)

- Trong đó:

+ f là tần số dòng điện chạy qua cuộn cảm.

+ L là hệ số điện cảm của cuộn cảm.

4. Đọc số liệu kĩ thuật

- Trong một số trường hợp:

+ Trên thân cuộn cảm ghi các mã (gồm cả chữ và số).

+ Có các vạch màu tùy theo kiểu dáng của từng loại cuộn cảm.

- Trường hợp ghi mã gồm ba hoặc bốn chữ số và chữ cái:

+ Hai chữ số đầu tiên chỉ giá trị hàng chục và đơn vị của hệ số điện cảm.

+ Chữ số thứ ba đại diện cho hệ số nhân theo số mũ của 10 và chữ cái thứ tư (nếu có).

+ Đơn vị mặc định là micro henry (μH).

- Trường hợp trên thân cuộn cảm có các vạch màu:

+ Biểu thị hệ số điện cảm thì cũng giống như đối với điện trở.

+ Giá trị số tương ứng với mỗi màu sắc của vạch màu ghi trên thân cuộn cảm.

IV. THỰC HÀNH (HS THỰC HÀNH TẠI NHÀ)