Bài 11. Phương thức con người khai thác, sử dụng và bảo vệ thiên nhiên SVIP

I. KHAI THÁC THIÊN NHIÊN Ở MÔI TRƯỜNG XÍCH ĐẠO ẨM

1. Đặc điểm tự nhiên

- Phân bố: Bồn địa Công-gô và duyên hải phía bắc vịnh Ghi-nê (châu Phi).

- Đặc điểm:

+ Khí hậu: Nóng quanh năm, mưa nhiều.

+ Đất đai: Màu mỡ.

+ Thảm thực vật: Rừng rậm rạp, đa dạng sinh vật.

+ Khoáng sản: Phong phú, có giá trị như dầu mỏ, vàng, quặng sắt, phiến thạch,...

2. Hoạt động khai thác của con người

- Trồng cây lương thực và công nghiệp (cà phê, ca cao, cao su, cọ dầu,…).

- Săn bắt động vật rừng.

- Khai thác và xuất khẩu khoáng sản: Đặc biệt là dầu mỏ, bô-xít.

Giàn khoan dầu tại Ni-giê-ri-a

3. Vấn đề môi trường

- Khai thác rừng quá mức, mất cân bằng sinh thái.

- Thiếu điện năng, cản trở phát triển công nghiệp và đời sống.
→ Vấn đề suy giảm môi trường đang trở thành trở ngại lớn với cư dân nơi đây.

II. KHAI THÁC THIÊN NHIÊN Ở MÔI TRƯỜNG NHIỆT ĐỚI

1. Đặc điểm tự nhiên

- Phân bố: Ở phía bắc và phía nam vùng xích đạo châu Phi.

- Khí hậu:

- Khoáng sản: Giàu khoáng sản có giá trị (vàng, đồng, chì,...).

2. Hoạt động khai thác của con người

- Khu vực khô hạn:

+ Trồng kê.

+ Chăn nuôi dê, cừu (hình thức chăn thả).

- Khu vực mưa nhiều:

+ Trồng cây ăn quả.

+ Trồng cây công nghiệp xuất khẩu (cà phê nổi tiếng thế giới).

Cà phê A-ra-bi-ca nổi tiếng thế giới được sản xuất tại Ê-ti-ô-pi-a

- Khu vực tập trung khoáng sản (vàng, đồng, chì,...): Khai thác, chế biến để xuất khẩu.

- Biện pháp con người bảo vệ thiên nhiên:

+ Thành lập “xa-van công viên”.

+ Xây dựng vườn quốc gia.

+ Thiết lập khu bảo tồn thiên nhiên.

→ Có vai trò bảo tồn đa dạng sinh học, trở thành điểm tham quan du lịch sinh thái hấp dẫn.

- Những khó khăn môi trường đang đối mặt: Thoái hóa đất, khan hiếm nước, nguy cơ tuyệt chủng.

III. KHAI THÁC THIÊN NHIÊN Ở MÔI TRƯỜNG HOANG MẠC

1. Đặc điểm tự nhiên

- Môi trường hoang mạc châu Phi gồm:

+ Hoang mạc Xa-ha-ra (phía Bắc).

+ Hoang mạc Ca-la-ha-ri, Na-mip (phía Nam).

- Khí hậu: Khô hạn, lượng mưa rất ít.

- Bề mặt đất: Chủ yếu là sỏi đá, động vật nghèo nàn.

- Một số nơi có mạch nước ngầm, hình thành các ốc đảo.

- Có khoáng sản trữ lượng lớn, đặc biệt là dầu mỏ.

2. Hoạt động khai thác của con người

- Khai thác tài nguyên nước, tận dụng ốc đảo để: Trồng chà là, cam, chanh, lúa mạch,...

- Phát triển chăn nuôi du mục.

- Ứng dụng kĩ thuật khoan sâu → phát hiện thêm các túi nước ngầm → cải thiện hệ thống thuỷ lợi → cải tạo hoang mạc thành đất trồng trọt.

Cây chà là được trồng tại các ốc đảo

3. Khai thác khoáng sản và du lịch

- Một số quốc gia hoang mạc có:

+ Tài nguyên khoáng sản phong phú: đặc biệt là kim cương, dầu mỏ.

+ Nhiều quốc gia đã tận dụng cảnh quan hấp dẫn, độc đáo → thu hút khách du lịch tham quan.

4. Thách thức và giải pháp

- Vấn đề môi trường: Hoang mạc hóa ngày càng mạnh mẽ do khai thác không bền vững.

- Giải pháp tiêu biểu:

+ Một số quốc gia thực hiện “Bức tường xanh vĩ đại”:

✔ Trồng cây từ tây sang đông châu Phi, dài hơn 8000 km.

✔ Bao phủ khoảng 700 triệu ha đất và 230 triệu người.

+ Mục tiêu: Chống hoang mạc hóa, biến đổi khí hậu, suy thoái môi trường.

IV. KHAI THÁC THIÊN NHIÊN Ở MÔI TRƯỜNG ĐỊA TRUNG HẢI

Phân bố: Ở vùng cực Bắc và cực Nam của châu Phi.

1. Hoạt động khai thác của con người

a. Trồng trọt

- Tận dụng điều kiện khí hậu ôn hòa, mưa mùa đông – khô mùa hạ, đất đai phù hợp để:

+Trồng cây ăn quả cận nhiệt: nho, ô liu, cam, chanh.

+ Trồng cây lương thực: lúa mì, ngô.

b. Khai thác khoáng sản

- Khai thác và xuất khẩu: phốt phát, khí đốt, dầu mỏ.

2. Thách thức môi trường

Hoang mạc hóa đang diễn ra ngày càng mạnh mẽ.

→ Đe dọa tài nguyên đất, ảnh hưởng đến nông nghiệp, đời sống và phát triển bền vững.