Ví dụ: Vở kịch Mùa hè ở biển của nhà văn Xuân Trình

- Tóm tắt nội dung:

“Mùa hè ở biển” đề cập đến những câu chuyện về con người và đời sống xã hội. Trong đó, Đồng chí Đoàn Xoa- cán bộ huyện tỉnh được chuyển về trung ương làm chuyên viên là người vô cùng nghiêm túc. Lần này ông Đoàn Xoa về thăm nhà, thăm quê, ông ngạc nhiên thấy những đổi thay của làng xóm, xem chừng khá giả hơn xưa. Ngay gia đình ông thấy vợ con sắm sửa thêm nhiều tiện nghi. Ông tò mò hé cửa buồng thấy cót thóc cao ngất ông bỗng giật mình; gọi điện lên huyện ủy để báo cáo tình hình lạ lùng ở quê.

Trong lần tới bãi biển, ông Xoa gặp bác thủy thủ cõng một sọt đầy cá thu đang ngồi nghỉ. Sau khi nghe được lời nói của thủy thủ, ông liền kinh ngạc trước hành động này và khăng khăng không cho thủy thủ bán cá. Từ đó, đã dẫn tới cuộc nói chuyện căng thẳng giữa ông Xoa với Quân-  thuyền trưởng đánh cá. Ngoài ra, trong tác phẩm xuất hiện các nhân vật như Mai- con gái ông Xoan, người đã gần 30 tuổi mà vẫn chưa có nơi nào dòm ngó tới. Dù cô có anh Quân thuyền trưởng Hàng hải tỏ lòng yêu thương cô chẳng dám nhận lời, chỉ sợ bố cô không đồng ý. Nhân vật Thông - con trai út của ông Xoan cũng bị sự quản lí chặt chẽ khi ông Xoan .

- Suy nghĩ của em về nhân vật: 

Nhân vật Đoàn Xoa là người có tính nguyên tắc cao, thương yêu đồng chí bạn bè, vợ con hết mực. Tuy nhiên, ông muốn gia đình sống và sinh hoạt phải theo khuôn mẫu của ông, cái khuôn mẫu mà đến nay đã quá lạc hậu không phù hợp với quy luật phát triển. Trong vị trí làm cán bộ huyện tỉnh, ông cũng có những ý tốt, thiện chí luôn mong muốn đất nước phát triển, xóa đói giảm nghèo nhưng thật đáng tiếc rằng những suy nghĩ của Đoàn Xoa trở thành lỗi thời với cuộc sống đang đi lên. 

Sự lỗi thời ấy đã đẩy Đoàn Xoa vào tình thế hài hước, đáng buồn cười, trở thành đối tượng bị châm biếm trong tác phẩm. Ông Đoàn Xoa là hình ảnh tiêu biểu cho người mang tư tưởng bảo thủ, lạc hậu, cách nhìn hạn hẹp lúc bấy giờ. Qua vở kịch, thông qua nhân vật Đoàn Xoa, người đọc thấy rõ thái độ phê phán của tác giả về những cái cũ, cái tiêu cực trong sản xuất và quan hệ xã hội ở nông thôn ta hiện nay. Vì tư duy duy lý, trái với quy luật phát triển tự nhiên, đồng thời do non kém về kiến thức, không nắm bắt khoa học kỹ thuật phát triển của con người (cụ thể là ông Đào Xoa) đã vô tình trở thành bước cản làm chậm tiến độ phát triển của xã hội. 

Một số câu thành ngữ nói về thói hà tiện:

- Vắt cổ chày ra nước

- Buộc cổ mèo, treo cổ chó

- Hà tiện húp cháp hoa

- Đo lọ nước mắm, đếm củ dưa hành

- Suy đồng tính lạng.

      Qua đoạn trích,  “nhân vật đồng tiền” luôn được gắn liền với nhân vật Ác-pa-gông. Lão coi tiền là người bạn, là tri kỉ là nơi nương tựa, niềm an ủi, nguồn sung sướng duy nhất của lão. Khi tiền bị trộm cướp, lão cảm thấy đau khổ, tuyệt vọng đến nỗi: “ Không có mày, tao không sao sống nổi. Thế là xong, tôi kiệt sức rồi; tôi sắp chết đây, tôi chết rồi..”. Khi không thể tìm lại được số tiền đã mất, lão dần nghi ngờ, ngờ vực với mọi người xung quanh “ Trên kia, cái gì mà rầm rầm lên thế? Có phải thằng ăn trộm tiền của tôi nó ở trên ấy không”, “Van các ông, các bà, ai biết tăm hơi thằng ăn trộm thì làm phúc bảo giùm tôi…. Giá treo cổ, đao phủ nữa”. Qua đó, người đọc thấy được đồng tiền có sức mạnh to lớn làm lu mờ suy nghĩ của con người khiến cho con người chỉ biết nghĩ đến vật chất, lợi ích cá nhân từ đó thay đổi bản chất tính cách của con người.

      Đoạn trích trên đã phản ánh hiện thực xã hội xấu xa với những giai cấp ham mê vật chất, keo kiệt, tham lam, hà tiện. Từ đó, nhà viết kịch Mô-li-e gửi gắm thông điệp vô cùng sâu sắc đến người đọc : Đừng để đồng tiền tha hóa nhân cách của chính chúng ta

Theo em, không nên đổi tên vở kịch thành Lão Ác-pa-gông vì các lý do sau đây. Mặc dù Ác-pa-gông là nhân vật trung tâm trong đoạn trích nhưng nếu đặt tên vở kịch thành Lão Ác-pa-gông sẽ khiến cho ý nghĩa nhan đề bị thay đổi: chỉ có ý nghĩa giới thiệu nhân vật chính mà không thể thể hiện, nhấn mạnh tính cách hà tiện, tham lam, ích kỷ của nhân vật với độc giả.

      Ở đoạn trích trên, một trong các yếu tố tạo nên tạo nên tiếng cười là việc sử thủ pháp cường điệu, phóng đại trong việc xây dựng tính cách nhân vật . Cụ thể, tính hà tiện, ích kỷ, tham lam của nhân vật Ác-pa-gông được phóng đại qua những lời đối thoại độc tâm với bản thân mình khi Ác-pa-gông phát hiện mất tráp tiền một vạn êquy. 

      Đó là cảm xúc mất mát, đau khổ, tuyệt vọng khi Ác-pa-gông biết mình bị mất tiền: “ Trời đất ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, bạn yêu quý ơi, chúng nó cướp mất mày của tao đi rồi” và cảm xúc ấy càng được nhấn mạnh qua biện pháp phóng đại “ Mất mày, tao mất nơi nương tựa, mất niềm an ủi, mất nguồn sung sướng… tao chẳng còn ở đời này làm gì nữa”, “Không có mày, tao sống không nổi”. Có lẽ, đọc tới đây, người đọc không khỏi bật cười về sức mạnh của đồng tiền đã có ảnh hưởng to lớn đối với nhân vật Ác-pa-gông. 

       Sự phóng đại mà Mô-li-e sử dụng nhằm làm nổi bật những nét chủ yếu của tính cách nhân vật so với các nhân vật khác. Tuy vậy, nghệ thuật cường điệu không phải sử dụng một cách ngẫu hứng mà nó vẫn có nền móng cơ sở của hiện thực.

a. Trong đoạn đối thoại của nhân vật Ác-pa-gông ở Hồi IV, Lớp bảy, những câu là lời nhân vật:

- Hướng đến “nó”- thằng ăn trộm mà lão nhầm tưởng đã tóm được:

+ “ Ối kẻ trộm! Ối kẻ trộm! Ối quân giết người! Ôí quân sát nhân! Trời đất ơi, pháp lí ơi! Tôi chết mất, nó giết tôi, nó ăn trộm tiền của tôi”

+ “ Đứa nào thế? Nó sao rồi? Nó ở đâu? Nó trốn đâu? Làm thế nào để tìm thấy nó? Chạy ngả nào? Đừng chạy ngả nào? Nó có ở kia không? Nó có ở đây không? Đứa nào thế? Đừng lại giả tiền tao đây, đồ vô lại…”

-  Hướng đến “ bạn tiền tội nghiệp”:

+ “ Trời đất ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, bạn yêu quý ơi, chúng nó cướp mất mày của tao đi rồi”

+ “ Mất mày, tao mất nơi nương tựa, mất niềm an ủi, mất nguồn sung sướng; thôi thế là đời tao hết mọi hi vọng, tao chẳng còn ở đời này làm gì nữa”

+ “Không có mày, tao sống không nổi”

- Hướng đến tất cả mọi người xung quanh:

+ “ Có ai muốn cứu cho tôi sống lại, mà trả cho tôi món tiền tri kỉ của tôi, hay là mách cho tôi biết đứa nào lấy tiền của tôi không?”

+ “ Trên kia, cái gì mà rầm rầm lên thế? Có phải thằng ăn trộm tiền của tôi nó ở trên ấy không”

+ “ Van các ông, các bà, ai biết tăm hơi thằng ăn trộm thì làm phúc bảo giùm tôi…. Giá treo cổ, đao phủ nữa”

b. Em ấn tượng nhất về diễn biến tâm trạng của nhân vật Ác-pa-gông trong màn độc thoại nội tâm. 

Mở đầu hồi IV là tâm trạng bực tức, giận dữ đối với tên ăn trộm mà lão nhầm tưởng đã tóm được được thể hiện qua một loại câu cảm thán “ “ Ối kẻ trộm! Ối kẻ trộm! Ối quân giết người! Ôí quân sát nhân! Trời đất ơi, pháp lí ơi! Tôi chết mất, nó giết tôi, nó ăn trộm tiền của tôi” cho đến cảm xúc mất mát, đau khổ, tuyệt vọng khi Ác-pa-gông biết mình bị mất tiền: “ Trời đất ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, tiền tội nghiệp của tôi ơi, bạn yêu quý ơi, chúng nó cướp mất mày của tao đi rồi” và cảm xúc ấy càng được nhấn mạnh qua biện pháp phóng đại “ Mất mày, tao mất nơi nương tựa, mất niềm an ủi, mất nguồn sung sướng… tao chẳng còn ở đời này làm gì nữa”, “Không có mày, tao sống không nổi”. Cuối cùng, Ác-pa-gông lại nghi ngờ, ngờ vực với tất cả mọi người xung quanh. 

Qua đoạn đối thoại độc tâm, góp phần thể hiện tính cách của nhân vật Ác-pa-gông: nhỏ nhen, hà tiện, ích kỉ.

Thủ pháp không được sử dụng để tạo ra tiếng cười trong đoạn trích: D. Xây dựng đối thoại theo lối “ ông nói gà bà nói vịt”

Tính cách nổi bật của nhân vật Ác-pa -gông là: A. Hà tiện, keo bẩn, tham lam

Xung đột trong đoạn trích: A. Xung đột giữa cái xấu và cái xấu

Lí do khiến Ác-pa-gông coi Clê-ăng là kẻ thù : C. Vì anh ta đã nói lão là người có nhiều của