* Giáo dục và văn hoá
- Năm 1070, Văn Miếu được xây dựng ở Thăng Long. Năm 1075, mở khoa thi đầu tiên để tuyển chọn quan lại. Nhà nước quan tâm đến giáo dục, khoa cử. Năm 1076, mở Quốc tử giám - trường đại học đầu tiên của nước ta. Chế độ thi cử chưa đi vào nền nếp và quy củ. Việc xây dựng Văn Miếu và Quốc tử giám đánh dấu sự ra đời của nền giáo dục Đại Việt.
- Văn học chữ Hán bước đầu phát triển.
-Các vua Lý rất sùng đạo Phật, khắp nơi đều dựng chùa, tỏ tượng, đúc chuông...
- Hoạt động ca hát. nhảy múa, trò chơi dân gian, kiến trúc, điêu khắc... đều phát triển, với phong cách nghệ thuật đa dạng, độc đáo và linh hoạt, tiêu biểu là chùa Một Cột, tượng Phật A-di-đà, hình rồng thời Lý.
- Kiến trúc rất phát triển, tiêu biểu là tháp Báo Thiên, chùa Một Cột...
- Nghệ thuật tinh xảo, thanh thoát, tiêu biểu là rồng thời Lý...
Những thành tựu về văn hoá, nghệ thuật đã đánh dấu sự ra đời của một nền văn hoá riêng biệt của dân tộc — Vân hoá Thăng Long.

Năm 1009,Lê Long Đĩnh mất, triều thần chán ghét nhà Tiền Lê. Các đại thần tôn Lý Công Uẩn lên làm Vua

=>Nhà Lý được thành lập

Năm 1005, Lê Hoàn mất, Lê Long Đình lên ngôi vua. Cuối năm 1009, Lê Long Đĩnh qua đời. Triều thần chán ghét nhà Tiền Lê, vì vậy các tăng sư và đại thần, đứng đầu là sư Vạn Hạnh, Đào Cam Mộc, tôn Lý Công uẩn lên ngôi vua. Nhà Lý thành lập.

* Nhà Lý
1.Những thay đổi về mặt xã hội :
- Giai cấp thống trị : vua, quan , địa chủ .
- Giai cấp bị trị : nông dân, thợ thủ công , người buôn bán .
- Tầng lớp nô tỳ .
* Địa chủ gồm quan lại , công chúa, hoàng tử được cấp ruộng , và nôngdân giàu .
* Nông dân:là lực lượng lao động chính ,đinh nam nhận ruộng công là nông dân thường ; nông dân nghèo nhận ruộng của địa chủvà nộp tô cho địa chủtrở thành nông dân tá điền .
*Nhận xét :Sự phân biệt đẳng cấp sâu sắc hơn ; địa chủ nhiều hơn ; nông dân tá điền tăng lên.
2. Giáo dục và văn hóa:
a. Giáo dục :
-Năm 1070 lậpVăn Miếu ở Thăng Long thờ Khổng Tử ,dạy con vua học .
- Năm1075 mở khoa thi đầu tiênđể chọn quan lại .
- 1076 mở Quốc tử giámcho con em quý tộc học , trường đại học đầu tiên của Việt Nam .
- Học Nho học, và chữ Hán , bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà” của Lý Thường Kiệt .
- Giáo dục và thi cử còn hạn chế vìviệc học chỉ giành cho con emvua, quan , nhà giàu .
-Phật giáo phát triển :do các nhà sưcó học được triều đình và nhân dân tôn trọng.
b.Văn hóa :
- Nhân dân ưa ca hát nhảy múa , hát chèo, múa rối nước , đá cầu , đấu vật, đua thuyền.
- Kiến trúc và điêu khắc phát triển.
- Chùa Một Cột (Diên Hựu),tháp Báo Thiên .
- Tượng rồng mình trơn , toàn thân uốn khúc , uyển chuyểnnhư một ngọn lửa .
- Nền nghệ thuật phong phú độc đáo , và linh hoạt của nhân dân ta thời Lýđã đánh dấu sự ra đờicủa môt nền văn hoá riêng biệt của dân tộc:Văn hoáThăng Long.

*Nhà Trần
1. Đời sống văn hóa
-Tín ngưỡng cổ truyền: thờ cúng tổ tiêb, các anh hùng dân tộc.
- Đạo Phật phát triển, chùa chiền mọc lên khắp nni.
- Nhà Nho mở rộng, nhà nhob Chu Văn An, nhà nho Trương Hán Siêu.
- Nhân dân ưa thích ca hát, nhảy múa, chèo tuồng, múa rối, đua thuyền, đấu vật, cuộc sống giản dị.
- Nhà cửa tuy nóc rất cao nhưng hiên thấp, quần áo đơn giản, nhân dân thường cạo trọc đầu, đi chân đất, có tinh thần thượng võ, yêu nước, quý trọng người già, ttrọng nghĩa khí.
2. Văn học
- Phát triển mạnh, mang đậm tính yêu nước, niềm tụe hào daan tộc do giáo dục thi cứ hưng thịnh, phát triển, nhiều người giỏi, ý thức tự cường sau kháng chiến.
- Văn học chữ Hán như Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo, Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu.
- Chữ Nôm có Nguyên Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố làm giàu cho tiếng Việt.
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật
* Giáo dục phát triển hơn thời Lý
- Quốc tử Giám mở rộng, đào tạo con em quan lại, quý tộc.
- Lộ, phủ, kinh thành có trường công.
- Các kì thi quốc gia được tổ chức đều để chọn nhân tài.
* Sử học
Quốc sử viện do Lê Văn Hưu đứng đầu; 1272 Đại Việt Sử Ký ttoàn thư do Lê Văn Hưu biên soạn là bộ sử đầu tiên.
* Quân sự: Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo.
* Thiên văn: có Đăng Lộ, Trần Nguyên Đán.
* Y học: có Tuệ Tĩnh nghiên cứu thuốc nam.
* Nghiên cứu súng thần cơ, thuyền chiến có Hồ Nguyên Trừng.
4. Nghê thuật kiến trúc và điêu khắc
- Kiến trúc có cung Thái Thượng Hoàng, tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn, thành Táy Đô (thành nhà Hồ).
- Điêu khắc tượng hổ, sư tử, trâu, tượng rồng.
- Rồng thời Trần: trau chuốt, tinh tế hơn thời Lý, có thêm cặp sừng trông có vẻ uy nghiêm, rồng thời Lý mìnhb trơn, thân uốn khúc uyển chuyển như một ngọn lửa.
Rồng thời Trần uy nghiêm hơn chứng tỏ thời Trần tính chất quyền uy của giai cấp thống trị, đứng đầu là vua phát triển cao hơn.
=> Tóm lại, nhân dân thời Trần đã phát triển mạnh hơn thời Lý do có sự quan tâm của nhà nước, kinh tế phát triển, xã hội ổn định, lòng tự cường sau chiến tranh.

* Nhà Lý
1.Những thay đổi về mặt xã hội :
- Giai cấp thống trị : vua, quan , địa chủ .
- Giai cấp bị trị : nông dân, thợ thủ công , người buôn bán .
- Tầng lớp nô tỳ .
* Địa chủ gồm quan lại , công chúa, hoàng tử được cấp ruộng , và nôngdân giàu .
* Nông dân:là lực lượng lao động chính ,đinh nam nhận ruộng công là nông dân thường ; nông dân nghèo nhận ruộng của địa chủvà nộp tô cho địa chủtrở thành nông dân tá điền .
*Nhận xét :Sự phân biệt đẳng cấp sâu sắc hơn ; địa chủ nhiều hơn ; nông dân tá điền tăng lên.
2. Giáo dục và văn hóa:
a. Giáo dục :
-Năm 1070 lậpVăn Miếu ở Thăng Long thờ Khổng Tử ,dạy con vua học .
- Năm1075 mở khoa thi đầu tiênđể chọn quan lại .
- 1076 mở Quốc tử giámcho con em quý tộc học , trường đại học đầu tiên của Việt Nam .
- Học Nho học, và chữ Hán , bài thơ “Nam Quốc Sơn Hà” của Lý Thường Kiệt .
- Giáo dục và thi cử còn hạn chế vìviệc học chỉ giành cho con emvua, quan , nhà giàu .
-Phật giáo phát triển :do các nhà sưcó học được triều đình và nhân dân tôn trọng.
b.Văn hóa :
- Nhân dân ưa ca hát nhảy múa , hát chèo, múa rối nước , đá cầu , đấu vật, đua thuyền.
- Kiến trúc và điêu khắc phát triển.
- Chùa Một Cột (Diên Hựu),tháp Báo Thiên .
- Tượng rồng mình trơn , toàn thân uốn khúc , uyển chuyểnnhư một ngọn lửa .
- Nền nghệ thuật phong phú độc đáo , và linh hoạt của nhân dân ta thời Lýđã đánh dấu sự ra đờicủa môt nền văn hoá riêng biệt của dân tộc:Văn hoáThăng Long.

*Nhà Trần
1. Đời sống văn hóa
-Tín ngưỡng cổ truyền: thờ cúng tổ tiêb, các anh hùng dân tộc.
- Đạo Phật phát triển, chùa chiền mọc lên khắp nni.
- Nhà Nho mở rộng, nhà nhob Chu Văn An, nhà nho Trương Hán Siêu.
- Nhân dân ưa thích ca hát, nhảy múa, chèo tuồng, múa rối, đua thuyền, đấu vật, cuộc sống giản dị.
- Nhà cửa tuy nóc rất cao nhưng hiên thấp, quần áo đơn giản, nhân dân thường cạo trọc đầu, đi chân đất, có tinh thần thượng võ, yêu nước, quý trọng người già, ttrọng nghĩa khí.
2. Văn học
- Phát triển mạnh, mang đậm tính yêu nước, niềm tụe hào daan tộc do giáo dục thi cứ hưng thịnh, phát triển, nhiều người giỏi, ý thức tự cường sau kháng chiến.
- Văn học chữ Hán như Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo, Phú sông Bạch Đằng của Trương Hán Siêu.
- Chữ Nôm có Nguyên Thuyên, Nguyễn Sĩ Cố làm giàu cho tiếng Việt.
3. Giáo dục và khoa học kỹ thuật
* Giáo dục phát triển hơn thời Lý
- Quốc tử Giám mở rộng, đào tạo con em quan lại, quý tộc.
- Lộ, phủ, kinh thành có trường công.
- Các kì thi quốc gia được tổ chức đều để chọn nhân tài.
* Sử học
Quốc sử viện do Lê Văn Hưu đứng đầu; 1272 Đại Việt Sử Ký ttoàn thư do Lê Văn Hưu biên soạn là bộ sử đầu tiên.
* Quân sự: Binh thư yếu lược của Trần Hưng Đạo.
* Thiên văn: có Đăng Lộ, Trần Nguyên Đán.
* Y học: có Tuệ Tĩnh nghiên cứu thuốc nam.
* Nghiên cứu súng thần cơ, thuyền chiến có Hồ Nguyên Trừng.
4. Nghê thuật kiến trúc và điêu khắc
- Kiến trúc có cung Thái Thượng Hoàng, tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn, thành Táy Đô (thành nhà Hồ).
- Điêu khắc tượng hổ, sư tử, trâu, tượng rồng.
- Rồng thời Trần: trau chuốt, tinh tế hơn thời Lý, có thêm cặp sừng trông có vẻ uy nghiêm, rồng thời Lý mìnhb trơn, thân uốn khúc uyển chuyển như một ngọn lửa.
Rồng thời Trần uy nghiêm hơn chứng tỏ thời Trần tính chất quyền uy của giai cấp thống trị, đứng đầu là vua phát triển cao hơn.
=> Tóm lại, nhân dân thời Trần đã phát triển mạnh hơn thời Lý do có sự quan tâm của nhà nước, kinh tế phát triển, xã hội ổn định, lòng tự cường sau chiến tranh.

-Đọc 2 câu thơ sau:

Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,

Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ.

-Hai câu thơ trên được trich trong bài nào?

A.Hịch tướng sĩ B.Bình Ngô đại cáo

-Của tác giả nào?

A.Nguyễn Trãi B.Trần Quốc Tuấn

B.Bình ngô đại cáo

A.Nguyễn Trãi

- Năm 1070 lập Văn Miếu ở Thăng Long thờ Khổng Tử, dạy con vua học.
- Năm 1075 mở khoa thi đầu tiên để chọn quan lại.
- 1076 mở Quốc tử giám cho con em quý tộc học, trường đại học đầu tiên của Việt Nam.
- Học Nho học, và chữ Hán, bài thơ "Nam Quốc Sơn Hà" của Lý Thường Kiệt.
- Giáo dục và thi cử còn hạn chế vì việc học chỉ giành cho con em vua, quan, nhà giàu.
- Phật giáo phát triển: do các nhà sư có học được triều đình và nhân dân tôn trọng.

ăn Miếu được xây dựng tháng 8 năm Canh Tuất (1070) tức năm Thần Vũ thứ hai đời Lý Thánh Tông:
Đây là nơi nhà nước tổ chức trao các hàm, học vị: Giáo sư, Viện sĩ, Tiến sĩ… cho những trí thức mới. Hằng năm, cứ sau kỳ tốt nghiệp bậc đại học, thủ khoa của các trường được về Văn Miếu - Quốc Tử Giám để Chủ tịch UBND Tp.Hà Nội trao bằng khen và tham quan rất nhiều hoạt động trong lĩnh vực văn hóa được tổ chức tại Văn Miếu. Đặc biệt, khách nước ngoài từ khắp các lục địa cũng về đây hằng ngày để tham quan và tìm hiểu trường Đại học đầu tiên của Việt Nam, Văn Miếu - Quốc Tử Giám

Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân Mông cổ (1258)
- Tháng 1 — 1258, ba vạn quân Mông cổ do Ngột Lương Hợp Thai chỉ huy, tiến vào xâm lược Đại Việt. Quản giặc theo đường sông Thao, tiến xuống Bạch Hạc (Phú Thọ), rồi tiến đến vùng Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc) thì bị chặn lại ở phòng tuyến do vua Trần Thái Tông chỉ huy.
- Để bảo toàn lực lượng, nhà Trần chủ trương cho quân rút khỏi kinh thành Thăng Long, thực hiện "vườn không nhà trống". Giặc vào kinh thành vắng lặng không một bóng người và không một chút lương thực. Chúng đã điên cuồng tàn phá kinh thành. Thiếu lương thực, lại bị quân dân ta chống trả, chưa đầy một tháng, lực lượng chúng bị tiêu hao dần.
- Nhà Trần mở cuộc phản công lớn ở Đông Bộ Đầu (bến sông Hồng, ở phố' Hàng Than, Hà Nội ngày nay). Ngày 29 - 1 - 1258, quân Mông cổ thua trận phải rút chạy về nước. Cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân xâm lược Mông cổ kết thúc thắng lợi.

*Diễn biến

_Tháng 1/1288, Thoát Hoan cho quân chiếm đóng Thăng Long

_Triều đình thực hiện kế hoạch vườn không nhà trống

_Thoát Hoan cho quân rút về Vạn Kiếp để rút quân về nước theo 2 đương thủy, bộ

_Nhà Trần mở cuộc phản công ở 2 mặt trận

_Tháng 4/1288, đoàn thuyền của Ô Mã Nhi rút theo sông Bạch Đằng, lọt vào trận địa phục kích của quân ta.

_Ô Mã Nhi bị bắt, toàn bộ thủy binh của giặc bị tiêu diệt

_Quân Thoát Hoan từ Vạn Kiếp rút chạy theo hướng Lạng Sơn bị ta liên tục chặn đánh.