Câu 1. Thể thơ của bài thơ là thất ngôn bát cú Đường luật.

Câu 2. Đề tài của bài thơ này là sự suy tàn, xuống cấp của đạo học Nho giáo trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX khi thực dân Pháp thay đổi chương trình thi cử, làm mất đi vị thế độc tôn của Nho học. Bài thơ thể hiện sự chán nản, thất vọng của tác giả trước tình trạng này.

Câu 3. Tác giả cho rằng "Đạo học ngày nay đã chán rồi" vì những lý do sau, được thể hiện qua các câu thơ tiếp theo:

* Sự bỏ bê việc học: "Mười người đi học, chín người thôi" cho thấy sự thờ ơ, không còn mặn mà với việc học đạo học.

* Sự suy thoái của môi trường văn hóa: "Cô hàng bán sách lim dim ngủ" gợi hình ảnh sách Nho học không còn được quan tâm, mua bán, phản ánh sự ế ẩm của nền học cũ. "Thầy khoá tư lương nhấp nhổm ngồi" thể hiện sự bấp bênh, khó khăn của những người dạy học theo lối cũ.

* Sự thay đổi về giá trị và phương thức đỗ đạt: "Sĩ khí rụt rè gà phải cáo" ám chỉ sự yếu kém, thiếu bản lĩnh của những người học Nho, phải dùng mưu mẹo để mong đỗ đạt. "Văn trường liều lĩnh đấm ăn xôi" phê phán tình trạng gian lận, dựa vào may rủi trong thi cử, không còn coi trọng thực học.

Tóm lại, sự thay đổi của thời đại, sự can thiệp của thực dân Pháp vào giáo dục và sự xuống cấp về chất lượng, mục đích của việc học đã khiến đạo học trở nên "chán" trong mắt tác giả.

Câu 4. Tác giả sử dụng những từ láy một cách tinh tế và hiệu quả trong bài thơ:

* lim dim: Gợi hình ảnh buồn ngủ, uể oải của cô hàng bán sách, thể hiện sự ế ẩm, không còn sức sống của việc học đạo học.

* nhấp nhổm: Diễn tả dáng vẻ bồn chồn, lo lắng, không yên vị của thầy khóa tư lương, cho thấy sự khó khăn, bấp bênh trong nghề dạy học theo lối cũ.

* rụt rè: Miêu tả sự thiếu tự tin, yếu kém về sĩ khí của những người học Nho trong bối cảnh mới.

Việc sử dụng các từ láy này không chỉ tạo âm điệu, nhịp điệu cho câu thơ mà còn góp phần khắc họa sinh động trạng thái, tình cảnh của những người liên quan đến đạo học trong thời kỳ suy thoái. Chúng làm tăng tính biểu cảm và gợi hình cho bức tranh xã hội mà tác giả muốn phản ánh.

Câu 5. Nội dung của bài thơ "Than đạo học" là sự than thở, chán nản và thất vọng của Tú Xương trước sự suy tàn, xuống cấp của nền đạo học Nho giáo truyền thống trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX dưới sự tác động của thực dân Pháp và những thay đổi trong hệ thống giáo dục, thi cử. Bài thơ vẽ nên một bức tranh ảm đạm về tình trạng học hành, thi cử và tinh thần của giới sĩ phu Nho học thời bấy giờ, đồng thời thể hiện sự bất lực và có phần mỉa mai của tác giả đối với tình hình đó. Câu cuối cùng thể hiện sự tự trào lộng khi tác giả tự nhận mình chỉ là một người dân thường, không có địa vị gì trong "làng Nho" để dám "mỉa mai" những bậc "tiên chỉ".

Câu 1:

Bài thơ "Than đạo học" của Tú Xương là một tiếng thở dài đầy chua xót trước sự suy tàn của nền Nho học truyền thống trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX. Về nội dung, bài thơ khắc họa một bức tranh ảm đạm về tình trạng học hành, thi cử và tinh thần của giới sĩ phu. Hình ảnh "mười người đi học, chín người thôi" cho thấy sự thờ ơ, chán nản của thế hệ học trò. Môi trường văn hóa cũng tiêu điều với "cô hàng bán sách lim dim ngủ", còn thầy đồ thì rơi vào cảnh "nhấp nhổm ngồi" đầy bất ổn. Đáng buồn hơn, sĩ khí của người học Nho trở nên "rụt rè", thậm chí phải dùng đến mánh khóe ("gà phải cáo"), còn trường thi thì đầy rẫy sự "liều lĩnh", gian lận ("đấm ăn xôi").

Về nghệ thuật, Tú Xương đã sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật một cách linh hoạt và đầy sáng tạo để thể hiện tâm trạng. Giọng điệu thơ vừa có sự than thở, bất lực, vừa ẩn chứa sự mỉa mai sâu cay đối với thực trạng xã hội. Việc sử dụng các từ láy gợi hình, giàu sức biểu cảm như "lim dim", "nhấp nhổm", "rụt rè" đã góp phần khắc họa sinh động chân dung những người liên quan đến đạo học trong thời kỳ suy thoái. Đặc biệt, câu kết "Tôi đâu dám mỉa làng tôi nhỉ, Trình có ông tiên, thứ chỉ tôi" thể hiện sự tự trào lộng, vừa kín đáo phê phán những người có địa vị trong "làng Nho" nhưng không thể thay đổi tình hình, vừa cho thấy sự bất lực của cá nhân nhà thơ trước dòng chảy thời đại. "Than đạo học" không chỉ là lời than thở cho một nền học vấn lỗi thời mà còn là một góc nhìn chân thực về sự thay đổi của xã hội Việt Nam trong buổi giao thời.

Câu 2:

Ý thức học tập đóng vai trò then chốt trong sự phát triển toàn diện của mỗi cá nhân và tương lai của cả xã hội. Tuy nhiên, thực trạng ý thức học tập của học sinh hiện nay đang đặt ra không ít trăn trở. Bên cạnh những tấm gương sáng về sự nỗ lực, đam mê tri thức, vẫn còn tồn tại một bộ phận không nhỏ học sinh có thái độ thờ ơ, hời hợt, thậm chí là tiêu cực đối với việc học.

Một trong những biểu hiện đáng lo ngại là sự giảm sút động lực học tập. Nhiều học sinh đến trường chỉ để đối phó, hoàn thành nghĩa vụ, thiếu đi sự chủ động tìm tòi, khám phá kiến thức. Họ có xu hướng học tủ, học vẹt, chỉ tập trung vào những nội dung có khả năng xuất hiện trong bài kiểm tra, mà không thực sự quan tâm đến việc hiểu sâu, vận dụng kiến thức vào thực tế. Áp lực từ điểm số, thành tích ảo đôi khi còn khiến các em tìm đến những phương pháp học tập thiếu trung thực như quay cóp, gian lận trong thi cử, làm xói mòn giá trị của việc học chân chính.

Nguyên nhân của tình trạng này xuất phát từ nhiều phía. Áp lực từ gia đình về thành tích, sự kỳ vọng quá mức đôi khi tạo ra tâm lý căng thẳng, mệt mỏi, khiến học sinh mất đi hứng thú học tập. Mặt khác, sự bùng nổ của công nghệ thông tin và mạng xã hội mang đến vô vàn hình thức giải trí hấp dẫn, dễ dàng lôi cuốn sự chú ý của các em, làm giảm thời gian và sự tập trung cho việc học. Bên cạnh đó, phương pháp giảng dạy truyền thống, khô khan, thiếu tính tương tác và liên hệ thực tế cũng có thể khiến học sinh cảm thấy nhàm chán, thụ động.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng vẫn còn rất nhiều học sinh có ý thức học tập nghiêm túc và đáng khen ngợi. Các em chủ động tìm kiếm kiến thức từ nhiều nguồn khác nhau, tích cực tham gia vào các hoạt động học tập trên lớp, say mê nghiên cứu khoa học, và có ý thức tự giác cao trong việc rèn luyện bản thân. Những học sinh này không chỉ xem việc học là nghĩa vụ mà còn là cơ hội để phát triển năng lực, mở rộng hiểu biết và chuẩn bị cho tương lai.

Để nâng cao ý thức học tập của học sinh hiện nay, cần có sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Gia đình cần tạo môi trường học tập thuận lợi, khơi gợi niềm đam mê tri thức cho con em, đồng thời giảm bớt áp lực về thành tích. Nhà trường cần đổi mới phương pháp giảng dạy theo hướng phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh, tăng cường các hoạt động trải nghiệm, thực hành, liên hệ kiến thức với thực tế cuộc sống. Xã hội cần tạo ra một môi trường văn hóa coi trọng tri thức, khuyến khích tinh thần học tập suốt đời.

Ý thức học tập không chỉ là trách nhiệm của riêng học sinh mà là vấn đề mang tính hệ thống. Khi mỗi cá nhân nhận thức rõ giá trị của việc học, có thái độ đúng đắn và hành động tích cực, đó chính là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của bản thân và sự thịnh vượng của đất nước trong tương lai. Việc khơi dậy và bồi dưỡng ý thức học tập đúng đắn cho học sinh hiện nay là một nhiệm vụ cấp thiết và lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và nỗ lực không ngừng của tất cả các bên liên quan.