Ai cũng đang chiến đấu những trận chiến mà ta không biết đến. Vậy nên, hãy tử tế. Câu nói ấy của Plato như một lời nhắc đầy nhân văn trong cuộc sống hiện đại – nơi con người thường quá vội vàng, quá hời hợt trong việc nhìn nhận nhau. Một ánh nhìn lướt qua, một lời nói chưa đầy đủ đã trở thành cơ sở để nhiều người vội vã phán xét người khác. Đáng tiếc thay, việc phán xét người khác một cách dễ dàng không chỉ làm tổn thương người bị đánh giá mà còn phơi bày sự hạn hẹp trong nhận thức và cảm xúc của chính người nói ra.

Phán xét người khác một cách dễ dàng là khi ta đưa ra nhận định tiêu cực, phiến diện về ai đó chỉ qua vẻ ngoài, một hành động hoặc một thông tin chưa rõ ràng. Đây là một hành động thiếu hiểu biết, không đặt mình vào vị trí người khác mà chỉ dựa trên cảm tính cá nhân.

Thói quen phán xét dễ dãi này thể hiện qua nhiều hành vi quen thuộc: thấy ai ăn mặc khác lạ thì cho là “lố lăng”, thấy người sống khép kín thì bảo “xa cách”, học sinh không phát biểu thì bị nói “lười học”. Ở trường học, trên mạng xã hội hay trong gia đình, kiểu đánh giá một chiều như vậy vẫn diễn ra hằng ngày mà không mấy ai nhận ra.

Đối với người bị phán xét, họ cảm thấy bị tổn thương, cô lập, thậm chí mất niềm tin vào bản thân và xã hội. Có những người như nữ ca sĩ Hàn Quốc Sulli đã phải chịu áp lực dư luận khủng khiếp chỉ vì sống thật với cá tính của mình, để rồi rơi vào trầm cảm và kết thúc cuộc đời trong bi kịch. Trong văn học, nhân vật Giăng Van Giăng trong Những người khốn khổ là một minh chứng rõ ràng: từng là tù nhân, ông bị cả xã hội khinh miệt dù đã hoàn lương và sống lương thiện – điều đó cho thấy sự phán xét thiển cận có thể bóp nghẹt cơ hội thay đổi của một con người.

Nguyên nhân của thói quen này nằm ở sự thiếu hiểu biết, thiếu đồng cảm và đôi khi là sự tự cao. Nhiều người phán xét người khác chỉ để che giấu khiếm khuyết bản thân, hoặc để cảm thấy mình “cao hơn”, “đúng hơn”. Đó là một kiểu tự tôn rẻ tiền và ích kỷ. Đáng phê phán hơn, mạng xã hội ngày nay góp phần làm thói quen ấy lan rộng, khi ai cũng dễ dàng bình luận, chê bai người khác mà không phải chịu trách nhiệm gì.

Tuy nhiên, vẫn còn những người biết sống tử tế, thấu cảm. Họ không vội đánh giá mà luôn tìm hiểu, lắng nghe, đặt mình vào vị trí người khác trước khi đưa ra nhận định. Họ là những người có chiều sâu nội tâm và phẩm chất đáng quý, tạo ra những môi trường sống lành mạnh, tích cực hơn.

Như vậy, phán xét người khác một cách dễ dàng là hành vi thiếu suy nghĩ và thiếu đạo đức. Nó có thể gây tổn thương sâu sắc, làm hủy hoại các mối quan hệ và khiến chính người phán xét trở nên nhỏ nhen, nông cạn. Là học sinh, em tự nhắc bản thân phải học cách kiềm chế, suy xét cẩn trọng trước khi đưa ra nhận định về ai đó. Thay vì vội vã đánh giá, hãy tập nhìn người khác bằng ánh mắt cảm thông vì ai cũng đang mang trong mình những câu chuyện mà ta chưa từng biết đến.